Eğitim Bir-Sen Genel Lideri Ali Yalçın, “Yükseköğretim kapasitesi artırılmalıdır” dedi.
Eğitim Bir- Sen tarafından hazırlanan “Yükseköğretime Bakış 2020: İzleme ve Kıymetlendirme Raporu” açıklandı. 2016 yılından itibaren eğitime ait izleme ve kıymetlendirme raporlarının yayımlandığını hatırlatan Eğitim Bir-Sen Genel Lideri Ali Yalçın, “Türkiye’de bir birinci olarak yükseköğretim sistemini yıllık olarak izleme ve kıymetlendirme çalışmalarına 2017 yılında çıkardığımız Yükseköğretime Bakış 2017 raporuyla başladık. Gayemiz, daha aktif, daha verimli, hasebiyle da daha kaliteli bir yükseköğretim sisteminin tesis edilmesine yardımcı olmaktır” dedi.
“Yükseköğretime Bakış” raporlarının maksadına ait Yalçın, “Türkiye yükseköğretim sisteminin mevcut durumu ve eğilimlerini milletlerarası karşılaştırmalarla birlikte bütünsel ve kapsamlı bir formda dataya dayalı olarak incelemek ve değerlendirmektir. Bu izleme ve kıymetlendirme raporuyla yükseköğretim ve bilim siyasetlerinin daha fazla tartışılmasına katkıda bulunmayı hedefliyoruz. Yükseköğretime Bakış 2020: İzleme ve Kıymetlendirme Raporu, mevcut yükseköğretim sisteminin göstergelerini kapsamlı bir halde inceleyerek, sistemin durumunu, eğilimlerini ve mümkün müdahale ve iyileştirme alanlarını net bir halde ortaya koymaktadır. Böylelikle hayli varlıklı bir gösterge setinden hareketle Türkiye’deki yükseköğretim siyasetlerinin bağımsız bir halde kıymetlendirilmesi yapılmaktadır. Türkiye yükseköğretim sisteminin şimdiki durumunun ele alındığı ve yükseköğretim siyasetlerinin gündeme getirildiği bu raporun yükseköğretim topluluğu ve tüm Türkiye için yararlı olacağına inanıyoruz” diye konuştu.
2019 yılında yükseköğretimin öğrenci kaynağını oluşturan ortaöğretimden toplamda 1 milyon 50 bin öğrencinin mezun olduğunu kaydeden Yalçın, “2012 yılında mecburî eğitimin 12 yıla çıkarılması üzerine Türkiye’nin ortaöğretim mezuniyet oranlarında süratli bir artış gerçekleşmiştir. Buna rağmen 2017 yılında OECD ülkeleri ortasında Türkiye, lise mezuniyet oranı bakımından sonlarda yer almaktadır. Ortaöğretime kayıtta sağlanan muvaffakiyetin ortaöğretimden mezuniyette sağlanamadığı görülmektedir. 2011-2020 yılları ortası 10 yıllık dönemde ÖSYS’ye başvuran aday sayısı yüzde 42 artış gösterirken, üniversite giriş imtihanı sonucu yerleşen aday sayısı ise yalnızca yüzde 17 artmıştır. 2020 yılında liseden yeni mezun olanların yüzde 32’si bir yükseköğretim programına yerleştirilebilmiştir. Bu bilgiler, liseden yeni mezun olanların üçte ikisinden fazlasının üniversite giriş imtihanının birinci yılında bir programa yerleşemediğini ortaya koymaktadır. Bu durum, yükseköğretime giriş imtihanından kaynaklı arz ve talep uyumsuzluğunun önümüzdeki yıllarda da devam edeceğini göstermektedir” dedi.
Son beş yılda yükseköğretimde toplam yeni kayıt öğrenci sayısının yaklaşık 40 bin azalarak 2019 yılında 1 milyon 367 bin olarak gerçekleştiğini söyleyen Yalçın, “Yüz yüze öğretim yeni kayıt sayısı ise son beş yılda 4 bin artış göstermiş ve 831 bin olarak gerçekleşmiştir. Birkaç yıldır raporlarımızda dikkat çektiğimiz üzere yükseköğretim sisteminde 2006-2014 yılları ortasında yaşanan genişlemeden sonra 2015 sonrasında önemli bir yavaşlama ve duraksama görülmektedir. 2009 yılında 3 milyon 477 bin 940 olan toplam öğrenci sayısı 2019 yılında 7 milyon 940 bin 133’e yükselmiştir. 10 yıllık müddet zarfında lisans ve lisansüstü öğrenci sayısı yaklaşık iki katına çıkarken, ön lisans öğrenci sayısı yaklaşık üç katına çıkmıştır. Açık öğretimin Türkiye yükseköğretim sistemi içerisindeki hissesi artmaya devam etmektedir. 2015-2019 yılları ortasındaki toplam ön lisans ve lisans öğrenci sayıları içinde açık öğretim öğrenci oranlarında yaşanan değişime bakıldığında açık öğretimin lisans içindeki hissesi çabucak hemen sabit kalırken, açık öğretimin ön lisans içindeki hissesi yüzde 54’ten yüzde 67’ye çıkmıştır. 2019 yılı için 4 milyon 117 bin açık öğretim öğrencisinin 3 milyon 436 bini Anadolu Üniversitesi’nde okumaktadır” tabirlerini kullandı.
25-34 yaş kümesinde yükseköğretim mezunu oranları incelendiğinde 2018 ile 2019 yıllarında bayanların yükseköğretim mezun oranının erkeklerin oranını geçtiğini belirten Yalçın, 2019 yılında 25-34 yaş kümesinde yükseköğretim mezunu olan bayanların oranının yüzde 32,9 iken, erkeklerin oranının yüzde 31,1 olarak gerçekleştiğini açıkladı. Mevcut göstergeler dikkate alındığında önümüzdeki yıllarda 30-34 ve 35-39 yaş kümelerinde nüfus içinde yükseköğretim mezunu bayanların oranının erkeklerin oranını geçeceğini bildiren Yalçın, “Türkiye, OECD ülkeleri ortasında yükseköğretim mezunu oranları bakımından son sıralarda yer almaktadır. Yalnızca 25-34 yaş aralığı için OECD ülkeleri yükseköğretim mezun oranları ortalaması ve Türkiye’nin oranı ortasında yüzde 10 puanlık fark vardır. 2019 yılında ön lisans seviyesinde 311 bin kişi, lisans seviyesinde 486 bin kişi, yüksek lisans seviyesinde 86 bin kişi, doktora seviyesinde ise 8 bin kişi yükseköğretimden mezun olmuştur. Yükseköğretim mezunlarının istihdam oranları daha düşük eğitimli bireylere nazaran daha yüksek olmaya devam etmektedir. 2020 yılında 129 devlet üniversitesi, 79 vakıf yükseköğretim kurumu olmak üzere Türkiye’de toplamda 208 yükseköğretim kurumu bulunmaktadır” diye konuştu.
2019-2020 öğretim yılı prestijiyle yükseköğretimde 51 bin araştırma vazifelisi, 38 bin öğretim vazifelisi ve 86 bin öğretim üyesi bulunduğunu lisana getiren Yalçın, Türkiye’nin mevcut yüz yüze öğrenci sayısı dikkate alındığında OECD ortalamasında öğretim elemanı başına düşen öğrenci sayısına sahip olması için toplam öğretim elemanı sayısının 124 binden 206 bine çıkarılması gerektiğine dikkat çekti. Yalçın konuşmasının devamında şu tabirlere yer verdi:
“Türkiye’deki öğrenci, öğretim üyesi ve hasebiyle öğretim üyesi başına düşen öğrenci sayıları açısından yükseköğretim kurumları ortasında heterojen bir dağılım kelam mevzusudur. Türkiye’nin öğretim üyesi başına düşen öğrenci sayısı, OECD ortalamasından epeyce yüksektir ve bu durum, eğitim kalitesini olumsuz etkilemektedir. 2016 yılında yükseköğretim bütçesinin merkezi idare bütçesine oranı yüzde 4,17 iken, 2020 yılında yüzde 3,3’e düşmüştür. Merkezi idare bütçesinden yükseköğretim bütçesine ayrılan hisse, son beş yılda daima azalmıştır. 2014-2018 yılları ortasında Türkiye, AR-GE işçisi sayısını yüzde 49 artırmıştır. Türkiye’nin AR-GE işçi sayısı artış eğiliminde olmasına rağmen memleketler arası kıyaslamalar, Türkiye’deki AR-GE işçi sayısının düşük olduğunu göstermektedir.”
Yalçın, rapor tekliflerini ise şu biçimde sıraladı:
“-Yükseköğretime olan talebin her geçen yıl artacağı göz önünde bulundurularak yükseköğretim kapasitesi artırılmalıdır.
– Yükseköğretimin farklı alanlarında mevcut yahut yeni açılacak programların kontenjan sayılarına ait kararlar, iş gücü piyasasının muhtaçlıkları ve istihdam imkanları dikkate alınarak verilmelidir.
– Lise son sınıf seviyesinde üniversite giriş imtihanına başvuran ve bir yükseköğretim programına yerleşen öğrenci oranı her geçen yıl düşmektedir. Bu düşüşün nedenleri detaylı olarak incelenmeli ve mevcut yükseköğretim kontenjan siyasetleri gözden geçirilmelidir.
– Türkiye yükseköğretimindeki toplam öğrenci sayısı artış eğiliminde görünüyor olsa da bu artış eğiliminin açık öğretimdeki büyümeden kaynaklı olduğu gözden kaçırılmamalıdır. Gelinen noktada, Türkiye’de bir yandan ortaöğretimden mezun olan genç sayısı artmaya devam ederken, son yıllarda toplam yüz yüze yükseköğretim öğrenci sayısı artırılamamıştır. Türkiye, yükseköğretim sisteminin daha nitelikli büyümesi ve artan yükseköğretim talebine karşılık üretebilmesi için, tercih edilebilir yüz yüze programların sayısını ve kapasitesini artırmalıdır. Açık öğretimin yükseköğretim içerisindeki hissesi düşürülmeli ve toplumsal saygınlığı yüksek verimli bir sistem inşa edilmelidir.
– Başta vakıflar olmak üzere yükseköğretim kurumlarının yurt sathında daha istikrarlı dağılmasına yönelik siyasetler geliştirilmelidir. Birebir formda, toplam öğrenci sayılarının yükseköğretim kurumları ortasında daha istikrarlı dağılımının sağlanarak eğitim hizmetinin kalitesini artırıcı siyasetler izlenmelidir.
– Doktora mezun sayısındaki artış eğilimi kıymetli olmakla birlikte Türkiye’nin mevcut doktoralı öğretim elemanı muhtaçlığı dikkate alındığında doktora mezun sayısının daha da artırılmasına gereksinim vardır.
– Son yıllarda yükseköğretimden mezun olanların yaklaşık dörtte biri açık öğretim mezunlarıdır. Açık öğretimin yükseköğretim sistemi içerisindeki hissesi azaltılmalıdır.
– Bilhassa genç işsizliği azaltmaya ve genç istihdamını artırmaya yönelik aktif siyasetler geliştirilmelidir.
– Türkiye’nin öğretim üyesi açığının kapatılması için lisansüstü eğitimi destekleyen ulusal ve memleketler arası programların kapasiteleri genişletilmelidir.
– Devlet ve vakıf yükseköğretim kurumları ortasında öğretim üyesi ve öğretim elemanı başına düşen öğrenci sayıları bakımından çok farklılaşmalar kelam hususudur. Öğretim elemanı muhtaçlığı olan yükseköğretim kurumlarının işçi gereksiniminin karşılanmasına öncelik verilmelidir.
– Türkiye’de öğrenci başına yapılan harcamaların OECD ülkeleri ortalamasına çıkarılması için Türkiye’nin mevcut yüz yüze öğrenci sayısı temel alındığında kamunun 2019 yılı fiyatlarıyla yükseköğretim harcaması 35,41 milyar TL’den 59,55 milyar TL’ye çıkarılmalıdır. Hem bölünen üniversiteler hem de 2006 ve sonrasında kurulan (üçüncü dalga) üniversitelerin yatırım harcamaları gereksinimleri da dikkate alınarak, yükseköğretime ayrılan bütçe artırılmalıdır.
– Fırsat eşitliğini sağlamak ve erişim oranlarını artırmak için yükseköğretimde burs alan öğrenci sayısı artırılmalıdır.
– Türkiye adresli milletlerarası yayın ve patent sayılarında genel olarak artış eğilimi kelam mevzusudur. Lakin, Türkiye’nin milletlerarası yayın ve patent sayıları kâfi seviyede değildir. Türkiye’nin AR-GE kapasitesini geliştirmesi ve milletlerarası yayın ve patent sayılarını artırması için araştırmacı sayısının artırılması elzemdir. Bunun için memleketler arası yayın teşviklerinin ve akademik işçinin ortalama memleketler arası yayın sayıları artırılmalıdır. Milletlerarası araştırmacı ve akademisyenlerin Türkiye’de çalışmalarını teşvik için çalışma kaideleri cazip hale getirilmelidir.”
Yalçın, konuşmasının sonunda Covid-19 önlemlerine uyulması davetinde bulunarak, yüz yüze eğitimin öncelenebilmesi için maske, aralık ve hijyen kurallarına itina gösterilmesi gerektiğini söyledi.
Memurlar
