Ekonomistler, enflasyonun kasımda piyasa beklentisinin üzerinde gerçekleşmesine, döviz kurlarındaki gecikmeli tesirlerin, besin ve petrol fiyatlarındaki yükselişlerin neden olduğunu söyledi.
Kasım ayında tüketici fiyatları yüzde 2,30 arttı, yıllık enflasyon 2,14 puan yükselerek yüzde 14,03 oldu. Ekonomistler, enflasyonun kasımda yıllık bazda 15 ayın, aylık bazda da 25 ayın en yüksek düzeyine ulaştığını belirtti.
Enflasyonun piyasa beklentisinin üzerinde gerçekleşmesine, döviz kurlarındaki gecikmeli tesirlerin, besin ve petrol fiyatlarındaki yükselişlerin neden olduğunu söz eden ekonomistler, gelecek aylarda da enflasyonunda yüzde 14 ve üzerinde bir seyrin izlenebileceğini kıymetlendirdi.
Ekonomistler, 24 Aralık’ta gerçekleşecek Para Siyaseti Konseyi (PPK) toplantısında enflasyonla gayret kapsamında sıkılaştırma tarafında adımların atılabileceğini lisana getirdi.
– “Yarını kurtarmak ismine bugünden gerekeni yapmamız gerekir”
Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Burak Arzova da enflasyonun kasımda piyasa beklentisinin üzerinde gerçekleştiğini söyledi. Aslında enflasyondaki temel artışın beklendiği 2021’in birinci çeyreği öncesinde yüksek bir enflasyon bedeline ulaşıldığına dikkati çeken Arzova, enflasyon beklentilerinin kurda yaşanan yüksek artış nedeniyle zati bozulduğunu belirtti.
Ekim ayında kur geçişkenliğinin çok hudutlu yaşandığına dikkati çeken Arzova, Türkiye’de enflasyonun ana nedeninin maliyet enflasyonu olduğunu, bunun altında da her vakit kurdaki artışın yer aldığını vurguladı.
Arzova, şöyle devam etti:
“Tarımsal eser girdilerinde kur nedeniyle ortaya çıkan artış, yaşanan yüksek kuraklık besin ve alkolsüz içecekler kümesinde manşet enflasyonun çok daha üzerinde bir artışa neden olmuş durumda. Lakin çabucak belirtmekte yarar var ki, bilhassa besin da ortaya çıkan bu yüksek artış asla sürpriz değil. Öte yandan ulaştırma da benzeri durum kelam konusu. Petrol fiyatlarının görece düşük olduğu bir periyotta kur artışı nedeniyle akaryakıt fiyatlarına gelen artışlar, bu kalemde de fiyat artışını manşet enflasyon üzerine çekmiş durumda.”
Arzova, kasım ayında TCMB tarafından gerçekleştirilen 475 baz puanlık faiz artışının, haftalık repo faizini piyasa faizine eşitlediğini söyledi.
Türk lirası varlıklara yönelik bir hareketin olması isteniyorsa 475 baz puanlık faiz artışının Türkiye’nin risk primi de düşüldükten sonra yatırımcıya makul kar bırakan bir artış olmadığını söz eden Arzova, “Şimdi enflasyonun geldiği düzey dikkate alındığında hem enflasyonla kararlılıkla uğraş etmek hem de makul bir karı yatırımcıya verebilmek açısından 150-200 baz puan bir faiz artışının daha gerekli olduğunu düşünüyorum.” dedi.
Prof. Dr. Arzova, bu artışın kısa devirde Türkiye’nin risk primini ve uzun periyotlu faizlerini de aşağıya hakikat baskılayacağını vurguladı.
Enflasyonla kararlılıkla çaba edildiğine ikna olunduğu takdirde kurun da aşağıya taraflı hareketlerinin görüleceğine dikkati çeken Arzova, “Gelecek yıl mayıs sonrası aşının da tesiriyle ekonomiler açılmaya başlayınca tahminen bu sefer faiz indirim sürecini de tekrardan konuşabiliriz. Fakat yarını kurtarmak ismine bugünden gerekeni yapmamız gerekir.” tabirlerini kullandı.
– “Gıda enflasyonunu, hem işlenmemiş hem de işlenmiş besin üst çekti”
AA Finans Analisti ve ekonomist Haluk Bürümcekçi, kasım ayında TÜFE’nin piyasa beklentilerinin çok üzerinde gerçekleştiğini belirtti. Geçen yıl kasım ayında yüzde 0,38 artış olduğunu anımsatan Bürümcekçi, 2003 yılı bazlı endeksin kasım ayları tarihî ortalamasının ise yüzde 0,75 artışla bu yıl için baz tesirinin aleyhte olduğuna işaret ettiğini söyledi.
Enflasyonun geçen yıla nazaran bariz yükselmiş olmasında ana etkenin yüzde 4,16 artan besin fiyatları olduğunu vurgulayan Bürümcekçi, ulaştırma, konut ve konut eşyası kümelerinde da bariz artışlar gözlendiğini, giyim fiyatlarının mevsimsel eğiliminden sonlu yükselmesinin ise yükselişi sınırladığını tabir etti.
Bürümcekçi, buna ek olarak, kura ve iç talebe hassas birçok kümede (mobilya, konut içi dokuma, araç satın alımı, görsel-işitsel sistemler, şahsî bakım eserleri gibi) yeniden yüksek fiyat artışları gözlendiğini lisana getirdi.
Kasım ayında güç kümesinde yüzde 0,8 ile geçen yılın üzerinde artış izlendiğini kaydeden Bürümcekçi, giyim fiyatları mevsimlik değişiminin yüzde 1,46 artışla geçen yılki yüzde 2,69 artışının altında olmasının ise yıllık enflasyonu aşağı çektiğini söyledi.
Bürümcekçi, besin enflasyonunu, hem işlenmemiş hem de işlenmiş besinin üst çektiğine dikkati çekerek, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Geçen yıl kasım ayında işlenmemiş besin fiyatları aylık yüzde 0,68 azalırken, bu yıl ise yüzde 6,2 artış gösterdi. Hasebiyle işlenmemiş besin yıllık enflasyonu yüzde 18,8 düzeyinden yüzde 27’ye çıkarken, işlenmiş besin fiyatları yıllık artışı ise yüzde 15,9’a yükseldi. Bu nedenle, besin fiyatlarının yıllık artış suratı yüzde 21,1’e çıkarken, Enflasyon Raporu besin fiyatı yeni varsayımının çok üzerinde kaldı. Endeks tarihindeki ortalama yıllık artışı yüzde 10 civarında olan besin fiyatlarının 2020 yılındaki seyri, TCMB’nin yüzde 13,5 olarak revize ettiği besin fiyat varsayımı altında yüzde 12,1 olarak öngördüğü yılsonu enflasyon kestiriminden sapma konusunda değerli belirleyicilerinden biri olacaktır.”
– “Reel faizin yetersiz olduğu algılaması güçlenebilir”
Haluk Bürümcekçi, önümüzdeki periyot seyri açısından besin fiyatlarının meçhullüğü ve oynaklığı dışında, ham petrol ve öbür emtia fiyatlarının görünümünün, döviz kuru hareketleri ve kamu fiyat/vergi ayarlamalarının enflasyon üzerindeki risklerin istikametini belirleyeceğini söyledi.
Kısa vadede, petrol ve emtia fiyatlarının yükselmesinin olumsuz yansımaları görülebilirken, son periyotta bedel kaybının azalmasına karşın kur sepeti yıllık değişiminin yüzde 43 civarında seyretmesinin enflasyonu üst istikamette etkileyen bu faktörün gücünü koruduğuna işaret ettiğini belirten Bürümcekçi, “Ayrıca, ekonomik aktivite ve iç talebin şu ana kadar gerçekleşen nakdî sıkılaşmadan şimdi besbelli etkilenmemesi riskleri üst istikamette tutmaktadır. Hasebiyle TL paha kaybının lakin daha da besbelli bir kur atağına dönüşmediği durumda enflasyonun yılı yüzde 14 civarında bitirmesi muhtemel görünüyor. Gelecek yılın birinci dört ayında da enflasyonda yüzde 14 ve üzerinde seyir devam edebilir.” diye konuştu.
Bürümcekçi, gerçek faiz yetersiz algılamasının güçlenmesinin TCMB’yi ek faiz artışına zorlayabileceğini belirtti.
Kasım ayı PPK kararı sonrası gerçek siyaset faizi gerçekleşen ve beklenen enflasyona nazaran yüzde 2,8 ve yüzde 3,8 düzeyine yükselerek emsal gelişmekte olan ülkeler için ortalama yüzde 0,5 civarı olan gerçek faizin 2-3 puan civarı üzerine çıktığını ve TL’de paha kaybı baskısını azaltmaya yardımcı olduğunu hatırlatan Bürümcekçi, şunları kaydetti:
“Ancak kasım ayındaki enflasyon yükselişi enflasyon beklentilerini de olumsuz etkileyeceğinden gerçek faizin yetersiz olduğu algılamasını da güçlendirebilir. Son PPK’da faizlerde ileride atılacak adımlara ait net bir sinyal verilmezken, mevcut sıkılığın enflasyonda kalıcı düşüş sağlanana kadar korunacağı bildirisi, enflasyon gerçekleşmeleri, enflasyon beklentileri, TL’nin seyri ve risk primine ait gelişmelerin yeni kararlar için belirleyici olacağını düşündürmüştü. Kurlarda baskının 24 Aralık’taki toplantıya kadar devam etmesi durumunda daha ölçülü da olsa faiz artışına devam edilebilir.”
Memurlar
