Yenişafak Gazetesi köşe müelliflerinden Ahmet Ünlü bugünkü yazısında ‘memurlar ile çalışanlar ortasındaki farkı’ açıkladı
Ünlü yazısında:
1- Süreksiz iş göremezlik ödeneği karşısındaki durum
Emekçiler iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık sigorta kollarından istirahatli bulunduğu günler için (üçüncü gününden başlamak üzere her gün için Yatarak tedavilerde günlük yararının yarısı, ayaktan tedavilerde ise günlük çıkarın üçte ikisidir) SGK tarafından ödenen süreksiz iş göremezlik ödeneği alırlar. Kamu emekçileri fiyatlarını tam alırken ve süreksiz iş göremezlik ödeneğini kurumlarına iade ederken özel dal personelleri için bu türlü bir durum kelam konusu değildir.
Memurlar için süreksiz iş göremezlik ödeneği kelam konusu değildir. Memurların birtakım hastalıklar dışında bir takvim yılı içinde kullanılan hastalık müsaade müddetleri toplamının 7 günü aşması halinde, aşan mühletlere isabet eden artırım ve tazminatlar % 25 eksik ödenmektedir.
2- İş garantileri açısından değerli farklar vardır
Emekçiler 4857 sayılı İş Kanunu’na, memurlar ise 657 sayılı Kanun’a tabi olarak istihdam edilmektedir. Garanti olarak memurların sahip olduğu iş garantisi ile çalışanların sahip olduğu iş teminatı kıyaslanmayacak kadar memur lehinedir. İş akdi feshedilen bir emekçi işe iade davasını kazansa dahi mahkemece belirlenen tazminatları ödenmek kaydıyla vazifeye başlatılmayabilir ya da öteki bir misyona başlatılabilir. Bu açıdan memurların sahip olduğu teminat hayli fazla olup, memurların Yüksek Disiplin Şurası Kararı olmadan memuriyeti sona erdirilemez. Yüksek Disiplin Heyeti Kararı ile misyonu sona erdirilenlerden idari yargıda davayı kazananların misyona başlatılmaması üzere bir durum ise kelam konusu değildir.
3- Müsaadeye çıkan emekçiye avans ödemesi mecburî memur için bu türlü bir hak yok
Yıllık müsaadeye ayrılan emekçilere müsaade periyoduna ait fiyatı avans olarak ödenmek zorundadır. Yıllık Fiyatlı Müsaade Yönetmeliği’ne nazaran; patron yahut patron vekili, yıllık fiyatlı müsaadesini kullanan her çalışana müsaade devrine ait fiyatı ile ödenmesi bu periyoda rastlayan öbür fiyat ve fiyat niteliğindeki haklarını izine başlamadan evvel peşin olarak vermek yahut avans olarak ödemek zorundadır. Memurlar açısından bu türlü bir durum kelam konusu değildir.
4- Emekçi ve memurların fazla çalışma fiyatları ortasında uçurum var
4857 sayılı İş Kanunu’nun 41, 42, 43 ve 44’üncü hususunda çalışanlara yapılacak fazla çalışma fiyatının ve kaidelerinin ayrıntılarına yer verilmiştir. Her bir saat fazla çalışma için verilecek fiyat olağan çalışma fiyatının saat başına düşen ölçüsünün yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenmekte ve yıllık fazla çalışmanın müddeti 270 saatten fazla olamamaktadır. Ayrıyeten, toplu mukaveleyle yüzde elli sayısı daha da arttırılabilmektedir. Gerçekten 2019-2021 yıllarını kapsayan toplu kontratta kamu personeline % 75 oranında fazla mesai ödenmesi öngörülmektedir.
5- Memur için müsaade parası yokken personel için müsaade parası vardır
İş mukavelesinin, rastgele bir nedenle sona ermesi halinde personelin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık müsaade müddetlerine ilişkin fiyatı, kontratın sona erdiği tarihteki fiyatı üzerinden kendisine yahut hak sahiplerine ödenmek zorundadır. Memurlar için bu türlü bir durum kelam konusu değildir.
Memurlar maaşlarını misyona başladıklarında peşin olarak almakta iken emekçiler çalıştıktan sonra almaktadır. Memurlar vefat ve emeklilik dışında peşin aldıkları maaşları vazifeden ayrıldıklarında ödemektedirler.
6- İkale mukavelesiyle işten ayrılmada ödenen fiyatlar
Personel ve patronun karşılıklı olarak mutabakat ile iş kontratını sona erdirmesi durumudur. Yani patron belli fiyattaki bir ödeme (makul yarar) karşılığında iş akdini sona erdirebilmektedirler. Yargıtay, somut olayın kuralları itibariyle ihbar ve kıdem tazminatına ilaveten bir aylık fiyat fiyatında bir ek ödemeyi makul fayda açısından kâfi görmüştür. Memurlar açısından bu türlü bir uygulama kelam konusu değildir.
7- Müsaade müddetleri bazen personel lehine bazen memur lehinedir
Yıllık müsaadelerde personel lehine düzenlemelerin olduğu görülmektedir. Emekçilerde işgünü temel alınmaktadır. Emekçiler açısından bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara on dört günden; beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara yirmi günden; on beş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmi altı günden az olamaz. Ayrıyeten, on sekiz ve daha küçük yaştaki emekçilerle elli ve daha üst yaştaki emekçilere verilecek yıllık fiyatlı müsaade müddeti yirmi günden az olamamaktadır. Ayrıyeten, toplu mukaveleyle bu mühletler arttırılabilmektedir. Memurlar açısından ise tatil günleri de yıllık müsaadeye dahildir. Buna nazaran, yıllık müsaade mühleti, hizmeti 1 yıldan on yıla kadar (On yıl dahil) olanlar için yirmi gün, hizmeti on yıldan fazla olanlar için 30 gündür. Zarurî hallerde bu mühletlere gidiş ve dönüş için en çok ikişer gün eklenebilmektedir.
Doğum yapan memurlara doğum nedeniyle verilen müsaadeler çalışanlara nazaran daha avantajlıdır.
8- 15.10.2008 öncesinde çeyiz yardımında personeller daha avantajlıydı
15.10.2008 öncesinde memur olanların dul ve kız yetimlerinin çeyiz parası personellerin kız yetimlerine ödenen çeyiz parasının yarısı kadardı. Yani SSK’daki çeyiz parası meblağı, gelir/yetim aylığı alan kız çocuğunun aylık ölçüsünün 24 katı, memurların dul ve yetimlerine ise almakta oldukları dul yahut yetim aylıklarının on iki aylık fiyatı kadardı. 5510 sayılı Kanun’la bu durum eşitlendi. 5510 sayılı Kanun öncesinde personellerin dullarına çeyiz parası ödenmezken memurların dul eşleri de çeyiz parası alabilmekteydi.
9- Mevt yardımında memurlar daha avantajlı
657 sayılı Kanun’un vefat yardımı ödeneğini düzenleyen 208’inci hususuna yeterince ölen devlet memuru için 9500 * 0,154461 = 1.467 * 2 = 2.934 TL fiyatında vefat yardımı ödenecektir. Ayrıyeten, 5510 sayılı Kanun’un 37’nci hususu mucibince gerekli koşullar yerine getirilmişse üstte belirtilen 2.934 TL’nin yanında ayrıyeten SGK tarafından 2020 yılı için belirlenen 800,77 TL fiyatındaki cenaze ödeneği de verilecektir. Sigortalının ölmesi halinde yapılacak mevt yardımıyla ilgili olarak, 5510 sayılı Kanun’un evlenme ve cenaze ödeneği başlıklı 37’nci unsurunda ayrıntılı düzenlemelere yer verilmiştir. 5434 sayılı Kanun kapsamında olan emekliler için ödenecek mevt yardımı fiyatı ise 5434 sayılı Kanun’un ek 4’üncü unsuru mucibince emeklinin bir aylık fiyatı kadardır.
10- Memurun nakil hakkı vardır, çalışanın nakil hakkı yoktur
Memurların kurumlar ortası naklen atanmaları mümkünken emekçilerin kurumlar ortası naklen atama hakkı yoktur.
11- Personel atamaları ile memur atamaları farklıdır
Emekçilerin kamu kurum ve kuruluşlarına atanmaları İş-Kur üzerinden KPSS yahut kura metoduyla yapılmaktadır. Son yapılan mevzuat değişikliğiyle KPSS yerine kura sistemi daha yaygın hale getirildi. Memur atamaları ise KPSS sonuçlarına nazaran ÖSYM tarafından merkezi yerleştirme metoduyla yapılmaktadır. Hekim ve eczacılar için de kura ile atama yapılmaktadır. Memurlar için genel olarak merkezi yerleştirme sonrasında ayrıyeten kelamlı imtihan yapılmazken (son vakitlerde kelamlı imtihan yapılan kurum sayısı artmaktadır) çalışanlar için İş-Kur tarafından her bir takım için gönderilen dört kat aday ortasından kelamlı imtihan yapılabilmektedir. Tekrar eski mahkumlar kamuda personel olabilirken memur olarak atanamazlar.
12- Memurlara siyaset yasağı varken personellere yoktur
Memurlar açısından siyaset yasağına karşıt hareket memuriyetten çıkarma cezasını gerektirirken personellere siyaset özgürdür. Kamu çalışanları partilere üye olabilmekte, hatta birçok kamu çalışanı seçimlere katılarak belediye meclis üyeliği dahi yapabilmektedir.
13- Emeklilik açısından kıymetli farklar bulunmaktadır
Emekçiler 5510 sayılı Kanun’un 4/a hususuna tabi sigortalı olarak çalışırlar, memurlar ise 5510 sayılı Kanun’un 4/c unsuruna tabi sigortalı olarak vazife yaparlar. Emekli olabilmek için sigortalı olarak çalışılması gereken gün sayısı memurlar için daha fazladır. Ayrıyeten, ek ödemeler memurların sigorta matrahına (prime temel kazançlara) dahil olmazken çalışanlarınkine dahil olmaktadır. Bu durum emeklilik öncesi maaşı düşürse dahi emeklilikte alınacak emekli maaşını arttırmaktadır. Tıpkı fiyatı alan biri memur, oburu personel olan iki çalışanın alacağı ikramiye/kıdem tazminatı ortasında emekçi lehine önemli fark vardır. Kamuda çalışan usta unvanlı bir personel, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Lideri kadar kıdem tazminatı alabilir.
14- Yemek, yol fiyatı vb. haklar açısından değerli farklar vardır
Çalışanlar toplu mukaveleyle fiyatsız yemek yiyebilirlerken memurlar, Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliği’nin 4’üncü unsuruna dayanılarak hazırlanan bildirimlere nazaran belirlenen fiyata nazaran öğlen yemeklerini yiyebilmektedirler. Yeniden memurlar, iş yerlerine giderken yol fiyatı alamazken çalışanlara günlük iki yahut dört otobüs biletine tekabül eden fiyat ödenebilmektedir.
Memurlar
