Süreksiz Vazifeden Uzaklaştırma ve Kamu Vazifesinden Çıkarılma Halinde Yürütülecek İdari Dava ve Yürütme Durdurma Süreci
Türk Silahlı Kuvvetleri, Emniyet Umumî Müdüriyeti, Jandarma Umum Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı ile birlikte 657 Sayılı kanuna ve başka mevzuata bağlı olarak çalışan işçide son vakitlerde yürütülen soruşturma, kovuşturma yahut istihbari bir habere dayalı olarak birçok süreksiz hizmetten uzaklaştırma ve vazifeden ilişik kesme yanında idari süreç tesis edilmektedir. Kelam konusu idari süreçler birçok mağduriyete yol açtığı bilinmektedir. Bu mevzuda görüşüne başvurduğumuz yönetim ve ceza hukukunda mütehassıs Avukat Ferhat GEBEŞ; “Uzun Vadeli Muvakkat Hizmetten Uzaklaştırılan Çalışanın öncelikle uzaklaştırmanın sona erdirilmesi hedefiyle yönetime başvurmalarını akabinde gelen olumsuz karşılığa karşı 60 gün içerisinde yürütme durdurma istemli iptal davası açması gerektiğinin, kamu hizmetinden çıkarılanların ise yeniden 60 gün içerisinde yürütme durdurma istemli iptal davası açması gerektiğini, bu mühletin hak düşürücü mühlet olduğunun ve yasal mühleti içerisinde dava açılmadığı takdirde tesis edilen sürece karşı yargı yolunun bulunmadığını” belirtti.
Vazifeden Uzaklaştırma Nedir?
TSK hizmetten uzaklaştırma 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na nazaran farklılıklar arz etmektedir. 6413 Sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu’nun Muvakkat Olarak Hizmetten Uzaklaştırma ve Vazife Mekanını Değiştirme Önlemi başlığı altında 29. husus uyarınca;
“ (1) Disiplinsizlik yahut cürüm oluşum edebilecek bir fiili nedeniyle hakkında yapılan inceleme ve araştırmanın emniyetli ve sıhhatli olarak devam etmesi gayesiyle, vazifesi başında kalmasında sakınca görülecek subay, astsubay, eksper jandarma, bilirkişi erbaş yahut sözleşmeli erbaş ve neferler idari müsaadeli sayılarak vazifesinden süreksiz olarak uzaklaştırılabilir.
(2) Muvakkat olarak hizmetten uzaklaştırma kararı; sıralı disiplin amirlerinden birisinin yahut disiplin soruşturmacılarının teklifi üzerine ya da direkt disiplin amiri konumundaki minimum tugay ve eşiti ile daha üst seviyedeki birlik, karargah yahut kurum amirleri tarafından, on beş iş gününe kadar verilebilir. Gereksinim duyulması halinde bu vade bir katına kadar artırılabilir.
(3) Vazifeden uzaklaştırma önlemi; vadesi ahir gayrı bir sürece gerek kalmadan ortadan kalkacağı üzere, gerek görülmesi yahut vazifeden uzaklaştırmaya neden olan fiilin rastgele bir hata yahut disiplinsizlik oluşum etmediğinin anlaşılması halinde kararı veren disiplin amiri tarafından müddetin tamamlanmasından evvel de kaldırılabilir. Hizmetten münferit kalınan mühlet hizmetten sayılır. Bu müddet içinde ilgili işçinin er kişi sıfatı devam eder, fakat buyruk veremez.
(4) Yapılan soruşturma ahir, vazifesine devam etmesinde kendisi yahut birliği açısından sakıncalar bulunduğuna karar verilen subay, astsubay, mütehassıs jandarma, mütehassıs erbaş yahut sözleşmeli erbaş ve erin farklı bir hizmete atanması, kısa müddetliğine vazifeden uzaklaştırmaya yetkili makamlar tarafından ilgili işçisi atamaya yetkili makama teklif edilebilir. Atamaya yetkili makam tarafından, resen yahut yapılan teklifin iyi görülmesi üzerine, ilgili işçi devrana bağlı olmaksızın bulunduğu garnizonda yahut öbür garnizonda durumuna münasebetli sair bir takıma ya da komutanlık buyruğuna atanır.” biçiminde düzenlenmiştir.
7068 Sayılı Umumi Kolluk Disiplin Kararları Hakkında Kanun Kararında Kararnamenin Kabul Edilmesine Dair Kanun’un Hizmetten Uzaklaştırma başlığı altında 28. husus uyarınca ise;
“(1) Disiplin soruşturması nedeniyle hizmetten uzaklaştırma hususunda 657 sayılı Kanun kararları uygulanır.
(2) Disiplin heyetlerince haklarında meslekten çıkarma cezası yahut Devlet memurluğundan çıkarma cezası verilenlerden hizmeti başında kalmasında sakınca görülenler, kararın onaylanarak uygulanmasına kadar 1. fıkra kapsamında hizmetlerinden uzaklaştırılabilir. Bunlardan meslekten çıkarma cezası daha hafif bir cezaya indirilerek onaylanmış olanlar hakkında hizmetten uzaklaştırma tedbiri derhal kaldırılır.” denilerek Emniyet Umum Müdüriyeti, Jandarma Umumi Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı çalışanının vazifeden uzaklaştırma ile ilgili yol ve esaslar düzenlenmiştir.
657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 8. Kısım Vazifeden Uzaklaştırma başlığı altında da;
“Vazifeden Uzaklaştırma: Unsur 137–Hizmetten uzaklaştırma, Devlet kamu hizmetlerinin gerektirdiği hallerde, vazifesi başında kalmasında sakınca görülecek Devlet memurları hakkında alınan ihtiyati bir önlemdir. Vazifeden uzaklaştırma önlemi, soruşturmanın rastgele bir safhasında da alınabilir.
Yetkililer: Husus 138–Hizmetten uzaklaştırmaya yetkililer şunlardır. a) Atamaya yetkili amirler; b) Bakanlık ve umumi müdüriyet müfettişleri; c) Vilayetlerde valiler; ç) İlçelerde kaymakamlar (İlçe yönetim büro yöneticileri hakkında valinin muvafakati koşuldur.) Valiler ve kaymakamlar tarafından alınan vazifeden uzaklaştırma önlemi, memurun kurumuna derhal bildirilir.
Vazifeden uzaklaştıran amirin sorumluluğu: Unsur 139–Hizmetinden uzaklaştırılan Devlet memurları hakkında vazifeden uzaklaştırmayı izleyen 10 iş günü içinde soruşturmaya başlanması kaidedir. Memuru hizmetten uzaklaştırdıktan sonra memur hakkında derhal soruşturmaya başlamayan, keyfi olarak yahut garaz yahut kini münasebetiyle bu tasarrufu yaptığı, yaptırılan soruşturma ahir anlaşılan amirler, tüzel, mali ve cezai sorumluluğa tabidirler.
Ceza kovuşturması sırasında hizmetten uzaklaştırma: Unsur 140-Haklarında mahkemelerce cezai kovuşturma yapılan Devlet memurları da 138 inci husustaki yetkililer tarafından hizmetten uzaklaştırılabilirler.
Hizmetten uzaklaştırılan yahut vazifesinden uzak kalan memurların hak ve yükümlülüğü: Unsur 141–Hizmetten uzaklaştırılan ve vazifesi ile ilgili olsun yahut olmasın rastgele bir hatadan tutuklanan yahut gözaltına alınan memurlara bu mühlet içinde aylıklarının üçte ikisi ödenir. Bu gibiler bu Kanunun öngördüğü toplumsal hak ve yardımlardan faydalanmaya devam ederler. 143 üncü unsurda sayılan durumların gerçekleşmesi halinde, bunların aylıklarının kesilmiş olan üçte biri kendilerine ödenir ve hizmetten uzakta geçirdikleri vade, noktalarındaki kademe ilerlemesinde ve bu vadenin kademe yükselmesi için gerekli en az bekleme vadesini aşan kısmı,üst kademeye yükselmeleri halinde, bu raddede kademe ilerlemesi yapılmak suretiyle kıymetlendirilir.
Önlemin kaldırılması: Unsur 142–Soruşturma ahir disiplin yüzünden memurluktan çıkarma yahut cezai bir süreç uygulanmasına lüzum kalmayan Devlet memurları için alınmış olan hizmetten uzaklaştırma önlemi, 138 inci unsurdaki yetkililerce (Müfettişler tarafından hizmetten uzaklaştırılanlar hakkında atamaya yetkili amirlerce) derhal kaldırılır. Hizmetten uzaklaştırma önlemini kaldırmayan hizmetli hakkında 139 uncu unsur kararı uygulanır.
Memurun hizmete tekrar başlatılması mecburî olan haller: Husus 143–Soruşturma yahut yargılama ahir yetkili mercilerce:
a) Haklarında memurluktan çıkarmadan sair bir disiplin cezası verilenler;
b) Yargılamanın men’ine yahut beraatine karar verilenler;
c) Karardan önce haklarındaki kovuşturma umum af ile kaldırılanlar;
ç) Vazifelerine ve memurluklarına ait olsun yahut olmasın memurluğa pürüz olmayacak bir ceza ile hükümlü olup cezası ertelenenler; Bu kararların nihaileşmesi üzerine haklarındaki vazifeden uzaklaştırma önlemi kaldırılır.
Vazifeden uzaklaştırma önleminin kaldırılmasında amirin takdiri: Husus 144-140 ıncı ve 142 nci unsurlarda 143 üncü unsurun a, b, c fıkralarında yazılı olanlar hakkındaki hizmetten uzaklaştırma önlemi, Devlet memurunun soruşturmaya husus olan fiillerinin, hizmetlerini devama ket olmadığı hallerde her vakit kaldırılabilir.
Müddet: Unsur 145–Hizmetten uzaklaştırma; bir disiplin kovuşturması icabından olduğu takdirde en çok 3 ay devam edebilir. Bu mühlet ahir hakkında bir karar verilmediği takdirde memur hizmetine başlatılır. Bir ceza kovuşturması icabından olduğu takdirde hizmetinden uzaklaştırmaya yetkili amir (Müfettişlerin vazifesinden uzaklaştırdıkları memurlar hakkında atamaya yetkili amir) ilgilinin durumunu her iki ayda bir inceleyerek vazifesine dönüp dönmemesi hakkında bir karar verir ve ilgiliye de yazı ile bildirim eder.” biçiminde düzenlenmiştir.
Bütün bu mevzuata ilaveten Muvakkat Vazifeden uzaklaştırma ile ilgili olarak; 7145 Sayılı Kanun ile 375 Sayılı Kanun Kararında Kararname’ye Muvakkat 35. husus eklenmiştir. Bu unsur kapsamında;” Hususun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç yıl mühletle; terör örgütlerine yahut Ulusal Güvenlik Kurulunca Devletin ulusal güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum yahut kümelere üyeliği, mensubiyeti yahut iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu değerlendirildiği için vazifeden uzaklaştırılanlar yahut açığa alınanlar hakkında ilgili mevzuatta bölge alan;
a) Soruşturmaya başlama müddeti uygulanmaz.
b)Disiplin soruşturması sebebiyle hizmetten uzaklaştırma vadeleri bir yıl olarak uygulanır ve bu vade ilgisine nazaran ilgili bakan, Yargıçlar ve Savcılar Heyeti, Üniversite Heyeti yahut ilgili şura onayıyla bir yıla kadar uzatılabilir.
c) Isimli soruşturma ve kovuşturma sebebiyle hizmetten uzaklaştırma yahut açığa alma süreçlerinde kıymetlendirme vadeleri uygulanmaz.
“Bu unsurun yürürlüğe girdiği tarihten evvel terör örgütlerine yahut Ulusal Güvenlik Kurulunca Devletin ulusal güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum yahut kümelere üyeliği, mensubiyeti yahut iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu gerekçesiyle haklarında vazifeden uzaklaştırma yahut açığa alınma süreci tesis edilen ve ilgili mevzuatında bölge alan vadeleri dolan kamu vazifelilerinin durumu, süreci tesis eden makamca en geç üç ay içinde gözden geçirilir ve yine bu fıkra kararlarına nazaran karar verilir. Karar verilinceye kadar, rastgele bir sürece gerek kalmaksızın vazifeden uzaklaştırma yahut açığa alınma önlemlerinin uygulanmasına devam olunur.” formundaki açıklama ile de disiplin soruşturması nedeniyle vazifeden uzaklaştırmada tabi olunacak mühlet düzenlenmiştir.
Kamu Vazifesinden Çıkarma Nedir?
6413 Sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu’nun 13. Husus uyarınca “Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası, çalışanın tabi olduğu mevzuat kararlarına nazaran Türk Silahlı Kuvvetlerinden ilişiğinin kesilmesi yahut durumuna nazaran ahdinin feshedilmesi sonucunu doğurur.”
7068 Sayılı Umumi Kolluk Disiplin Kararları Hakkında Kanun Kararında Kararnamenin Kabul Edilmesine Dair Kanunu’nun Devlet Memurluğundan Çıkarma başlığı altında 9. Husus ise;
“(1) Devlet memurluğundan çıkarma cezası uygulanacak fiiller ve bu cezayı verme salahiyeti ile ilgili olarak 657 sayılı Kanun kararları uygulanır. Başkaca, aşağıdaki filleri işleyen işçi de Devlet memurluğundan çıkarma cezası ile cezalandırılır;
a)Devletin bağımsızlığını zedelemeye, bütünlüğünü bozmaya ve ulusal güvenliği tehlikeye düşürmeye yönelik rastgele bir faaliyette bulunmak yahut tıpkı nitelikte faaliyet gösteren rastgele bir harekete, kümeleşmeye, vakıf, dernek ve gibisi teşekküle katılmak, bunlara yardım etmek yahut bu yapılarla ilgi içerisinde bulunmak.
b) Azap yapmak.”
657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun unsur 125/E kapsamında ise;
“Devlet memurluğundan çıkarma: Bir daha Devlet memurluğuna atanmamak üzere memurluktan çıkarmaktır.
Devlet memurluğundan çıkarma cezasını gerektiren fiil ve haller şunlardır:
a) İdeolojik yahut siyasi maksatlarla kurumların huzur, sükün ve çalışma nizamını bozmak, boykot, işgal, kamu hizmetlerinin yürütülmesini engelleme, işi yavaşlatma ve grev üzere aksiyonlara katılmak yahut bu emellerle toplu olarak vazifeye gelmemek, bunları tahrik ve teşvik etmek yahut yardımda bulunmak,
b) Yasaklanmış her türlü yayını yahut siyasi yahut ideolojik maksatlı bildiri, afiş, pankart, bant ve benzerilerini basmak, çoğaltmak, dağıtmak yahut bunları kurumların rastgele bir mekanına asmak yahut teşhir etmek,
c) Siyasi partiye girmek,
d) Özürsüz olarak (…)(2) bir yılda yekun 20 gün vazifeye gelmemek,
e) Savaş, inanılmaz hal yahut umum afetlere ait mevzularda amirlerin verdiği vazife yahut buyrukları yapmamak,
f) Amirlerine, maiyetindekilere ve iş sahiplerine fiili tecavüzde bulunmak,
g) Memurluk sıfatı ile bağdaşmayacak nitelik ve raddede yüz kızartıcı ve utanç verici hareketlerde bulunmak,
h) Salahiyet almadan bâtın haberleri açıklamak” formunda düzenlenmiştir.
Kamu Vazifesinden Çıkarmaya ile ilgili olarak; 7145 Sayılı Kanun ile 375 Sayılı Kanun Kararında Kararname’ye eklenen Süreksiz 35. Unsur ile;
“A) Bu hususun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç yıl müddetle; terör örgütlerine yahut Ulusal Güvenlik Kurulunca Devletin ulusal güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum yahut kümelere üyeliği, mensubiyeti yahut iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu bedellendirilen Anayasa Duruşması üyeleri hakkında Anayasa Duruşması Umumi Heyetinin salt çoğunluğunca; Yargıtay daire lideri ve üyeleri hakkında Yargıtay 1. Başkanlık Kurulunca; Danıştay daire lideri ve üyeleri hakkında Danıştay Başkanlık Kurulunca; hakim ve savcılar hakkında Yargıçlar ve Savcılar Heyeti Umum Kurulunca, askeri yargıçlar hakkında Ulusal Savunma Bakanının başkanlığında, Ulusal Savunma Bakanı tarafından 1. sınıf askeri yargıçlar arasından seçilecek iki askeri yargıçtan oluşan encümence ve Sayıştay meslek mensupları hakkında Sayıştay Liderinin başkanlığında, yönetici yardımcıları ile Sayıştay Yöneticisi tarafından belirlenecek bir daire lideri ve bir üyeden oluşan encümence meslekte kalmalarının tutarlı olmadığına ve meslekten çıkarılmalarına karar verilir. Bu kararlar, Resmi Gazetede yayımlanır ve yayımı tarihinde ilgililere bildirim edilmiş sayılır. Meslekten çıkarma kararlarına karşı ilgili kanunlarda nokta alan kararlar uyarınca itiraz edilmesi yahut yine inceleme talebinde bulunulması üzerine verilen kararlar da Resmi Gazetede yayımlanır ve yayımı tarihinde ilgililere bildiri edilmiş sayılır. Bu şahıslar hakkında alınan kararlar on beş gün içinde Devlet Işçi Başkanlığına bildirilir. Vazifeden uzaklaştırılanlar yahut hizmetlerine son verilenlerin silah ruhsatları ve pasaportları iptal edilir ve bu kimseler oturdukları kamu konutlarından yahut vakıf lojmanlarından on beş gün içinde tahliye edilir.
Bu fıkranın 1. paragrafı uyarınca hizmetine son verilenler hakkında bu unsurun (B) fıkrasının 2. paragrafı kararları uygulanır. Ayrıyeten askeri yargıçların askeri rütbeleri, mahkümiyet kararı aranmaksızın alınır.
B) Bu unsurun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç yıl vadeyle; terör örgütlerine yahut Ulusal Güvenlik Kurulunca Devletin ulusal güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum yahut kümelere üyeliği, mensubiyeti yahut iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu bedellendirilen;
1) 27/7/1967 tarihli ve 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Işçi Kanununa tabi işçi Ulusal Savunma Bakanının onayı ile kamu vazifesinden çıkarılır.
2) 18/3/1986 tarihli ve 3269 sayılı Eksper Erbaş Kanununa tabi işçiden Türk Silahlı Kuvvetlerinde istihdam edilenler Ulusal Savunma Bakanının onayı ile kamu vazifesinden çıkarılır.
3) 13/6/2001 tarihli ve 4678 sayılı Türk Silahlı Kuvvetlerinde İstihdam Edilecek Sözleşmeli Subay ve Astsubaylar Hakkında Kanuna tabi işçiden Türk Silahlı Kuvvetlerinde istihdam edilenler Ulusal Savunma Bakanının onayı ile kamu vazifesinden çıkarılır.
4) 10/3/2011 tarihli ve 6191 sayılı Sözleşmeli Erbaş ve Yiğit Kanununa tabi çalışandan Türk Silahlı Kuvvetlerinde istihdam edilenler Ulusal Savunma Bakanının onayı ile kamu vazifesinden çıkarılır.
5) Ulusal Savunma Bakanına bağlı işçi Ulusal Savunma Bakanının onayı ile kamu vazifesinden çıkarılır.
6) Jandarma Umumî Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı ve Emniyet Umumi Müdüriyeti işçisi İçişleri Bakanının onayı ile kamu hizmetinden çıkarılır.
7) 11/10/1983 tarihli ve 2914 sayılı Üniversite Işçi Kanununa tabi işçi, Üniversite Heyeti Yöneticisinin teklifi üzerine Üniversite Heyetinin kararıyla; üniversite kurumları ile üniversite üst kuruluşlarındaki 657 sayılı Kanuna tabi işçi ise üniversite kurumları ile üniversite üst kuruluşlarının en üst başkanının teklifi üzerine, üniversite kurumlarında üniversite idare konseyinin, üniversite üst kuruluşlarında ise Üniversite Şurasının kararıyla kamu hizmetinden çıkarılır.
8) Mahalli yönetimler işçisi, valinin başkanlığında toplanan ve vali tarafından belirlenen heyetin teklifi üzerine İçişleri Bakanının onayıyla kamu hizmetinden çıkarılır.
9) 657 sayılı Kanuna ve öbür mevzuata tabi her türlü takım, konum ve statüde (işçi dahil) istihdam edilen işçi, ilgili kurum yahut kuruluşun en üst başkanı başkanlığında bağlı, ilgili yahut bağlantılı olunan bakan tarafından oluşturulan şuranın teklifi üzerine ilgili bakan onayıyla kamu vazifesinden çıkarılır. Bu unsurun (A) fıkrasında belirtilenlerin süreçleri ise kelam konusu fıkradaki metoda nazaran yapılır.
10) Bir bakanlığa bağlı, ilgili yahut alakalı olmayan başka kurumlarda her türlü takım, konum ve statüde (işçi dahil) istihdam edilen işçi, ünite amirinin teklifi üzerine atamaya yetkili amirin onayıyla kamu vazifesinden çıkarılır.
Bu fıkranın bir numara paragrafı uyarınca vazifesine son verilenler bir daha kamu hizmetinde istihdam edilemez, direkt yahut dolaylı olarak görevlendirilemez; hizmetinden çıkarılanların uhdelerinde bulunan her türlü mütevelli heyet, konsey, komite, idare konseyi, kontrol konseyi, likidasyon heyeti üyeliği ve sair hizmetleri de sona ermiş sayılır. Bir numara paragraf uyarınca Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Umum Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı ve Emniyet Umumi Müdüriyetinden çıkarılanların, duruşma kararı aranmaksızın, karar tarihinden makbul olmak üzere rütbe ve memuriyetleri geri alınır, bu kimseler yine kamu vazifelerine kabul edilmez ve on beş gün içinde Devlet Işçi Başkanlığına bildirilir. Bu paragrafta sayılan hizmetleri yürütmekle birlikte kamu hizmetlisi sıfatını taşımayanlar hakkında da bu paragraf kararları uygulanır.
Bu fıkraya nazaran vazifelerine son verilenlerin silah ruhsatları, gemi adamlığına ait evrakları ve pilot lisansları iptal edilir ve bu bireyler oturdukları kamu konutlarından yahut vakıf lojmanlarından on beş gün içinde tahliye edilir. Bu bireyler şahsi güvenlik şirketlerinin kurucusu, ortağı ve çalışanı olamaz.
Bu fıkrada öngörülen yordamlar uyarınca, terör örgütlerine yahut Ulusal Güvenlik Kurulunca Devletin ulusal güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum yahut kümelere üyeliği, mensubiyeti yahut iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu kıymetlendirilerek idari süreç tesis edilmek suretiyle kamu hizmetinden çıkarılanların itirazları üzerine yapılacak kıymetlendirme sonucunda vazifelerine iadesine ait süreçler birebir tarzlarla yapılır. Bu kapsamda vazifesine iade edilenlere kamu hizmetinden çıkarıldıkları tarihten vazifeye başladıkları tarihe kadar geçen mühlete tekabül eden mali ve toplumsal hakları ödenir. Bu kimseler, kamu hizmetinden çıkarılmalarından ötürü rastgele bir tazminat talebinde bulunamaz. Bu işçinin vazifelerine iadesi, kamu vazifesinden çıkarıldıkları tarihte bulundukları yöneticilik vazifesi dışında tahsil durumları ve kazanılmış hak aylık raddelerine mütenasip takım ve konumlara atanmak suretiyle de mahalline getirilebilir.
C) Bu unsurun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç yıl mühletle; haklarında (A) ve (B) fıkraları uyarınca idari süreç tesis edilenler ile birebir münasebetle haklarında hata soruşturması yahut kovuşturması yürütülenler, süreci yapan kurum ve kuruluşlarca ilgili pasaport ünitesine derhal bildirilir. Bu bildirim üzerine ilgili pasaport ünitelerince pasaportlar iptal edilebilir. İlgili pasaport ünitesine isimleri bildirilen şahısların eşlerine ilişkin pasaportlar da umum güvenlik açısından mahzurlu görülmesi halinde tıpkı tarihte İçişleri Bakanlığınca iptal edilebilir.
Ç) Bu unsurun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç yıl müddetle; terör örgütlerine yahut Ulusal Güvenlik Kurulunca Devletin ulusal güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum yahut kümelere üyeliği, mensubiyeti yahut iltisakı yahut bunlarla irtibatı nedeniyle hakkında inceleme ve soruşturma yürütülen bireyler ile bunların eş ve çocuklarına ait olarak yetkili şura, encümen ve öteki mercilerce gereksinim duyulan, 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu uyarınca müşteri sırrı kapsamında kabul edilenler hariç, telekomünikasyon yoluyla muhaberenin tespiti de dahil olmak üzere her türlü haber ve evrak, kamu ve şahsi tüm kurum ve kuruluşlarca vakit geçirilmeksizin verilir.
Bu unsurun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç yıl mühletle; kamu kurum ve kuruluşlarının işçisine ve bunların eş ve çocuklarına ilişkin olup Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna devredilen ve faaliyet müsaadesi kaldırılan Asya Iştirak Bankası A.Ş. de yahut bu Bankayla ilgili olarak Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunda, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunda ya da Mali Cürümleri Araştırma Şurası Başkanlığında bulunan her türlü haber, bu işçinin çalıştığı kurum ve kuruluşlarca talepte bulunulması durumunda gecikmeksizin verilir ve bu süreçlere ait olarak 5411 sayılı Kanunun 73 üncü unsurunun bir numara fıkrasında konum alan sınırlama uygulanmaz.
D) Bu hususun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç yıl müddetle;
1) Türk Silahlı Kuvvetlerinden emekliye sevk edilen, kendi isteğiyle emekli olan, 31/1/2013 tarihli ve 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu kararlarına nazaran Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası alan, Devlet memurluğundan çıkarılan, ahitleri feshedilen, müstafi sayılan yahut istifa eden subay, sözleşmeli subay, astsubay, sözleşmeli astsubay, Devlet memuru, emekçi, eksper erbaş, sözleşmeli erbaş ve yiğitler ile 926 sayılı Kanunun süreksiz 32 nci hususu kapsamında haklarında süreç tesis edilenlerden,
2) Jandarma Umum Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığından emekliye sevk edilen, kendi isteğiyle emekli olan, ilişiği kesilen, disiplin kararlarına nazaran meslekten yahut Devlet memurluğundan çıkarılan, kontratları feshedilen, müstafi sayılan, istifa eden yahut çekilmiş sayılan subay, sözleşmeli subay, astsubay, sözleşmeli astsubay, bilirkişi jandarma, Devlet memuru, personel, mütehassıs erbaş, sözleşmeli erbaş ve neferlerden,
3) 4/6/1937 tarihli ve 3201 sayılı Emniyet Teşkilat Kanununun 55 inci hususunun ondokuzuncu ve yirminci fıkraları ile muvakkat 27 nci unsuru uyarınca resen emekliye sevk edilen, kendi isteğiyle emekli olan yahut disiplin kararlarına nazaran meslekten yahut Devlet memurluğundan çıkarılanlar ile müstafi sayılanlardan,
terör örgütlerine yahut Ulusal Güvenlik Kurulunca Devletin ulusal güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum yahut kümelere üyeliği, mensubiyeti yahut iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu değerlendirilenlerin rütbeleri ilgili bakanın onayıyla alınır. Bu insanlar vazife yaptıkları teşkilata ve kamu vazifesine tekrar kabul edilmez, direkt yahut dolaylı görevlendirilemez ve bu şahıslar on beş gün içinde Devlet Işçi Başkanlığına bildirilir. Ayrıyeten bunlar uhdelerinde taşımış oldukları mesleksel unvanları ve sıfatlarını kullanamaz ve bu unvan ve sıfatlarına bağlı olarak sağlanan haklardan yararlanamaz. Bu bireylerin uhdelerinde bulunan her türlü mütevelli heyet, heyet, komite, idare heyeti, kontrol şurası, likidasyon şurası üyeliği ve sair vazifeleri de sona ermiş sayılır. Bunların silah ruhsatları, emekli kimlikleri, gemi adamlığına ait evrakları, pilot lisansları ve ilgili pasaport ünitelerince pasaportları iptal edilir. Bu kimseler şahsi güvenlik şirketlerinin kurucusu, ortağı ve çalışanı olamaz.
E) Bu unsurun (A), (B) ve (D) fıkraları uyarınca haklarında süreç tesis edilenler uhdelerinde taşımış oldukları büyükelçi, vali üzere unvanları ve yüksek duruşma yönetici ve üyeliği, müsteşar, hakim, savcı, kaymakam ve gibisi meslek isimlerini ve sıfatlarını kullanamaz ve bu unvan, sıfat ve meslek isimlerine bağlı olarak sağlanan haklardan yararlanamaz.
F) Bu hususun (A), (B) ve (D) fıkraları kapsamındaki hizmetler mahalline getirilirken vazifenin niteliğinden doğan yahut hizmetle ilgili olmak kaidesiyle hizmetin ifası sırasında işlendiği argüman olunan hatalardan ötürü kamu hizmetlileri hakkında isimli ve idari soruşturma ve kovuşturma yapılması ilgisine nazaran ilgili bakan, Cumhurbaşkanı yahut yetkilendireceği Cumhurbaşkanı yardımcısının müsaadesine tabidir.
Bu unsurun (A) ve (B) fıkraları uyarınca haklarında süreç tesis edilecek olanlara yedi günden az olmamak üzere ilgili kurum tarafından iyi vasıtalarla savunma hakkı verilir. Verilen mühlet içinde savunmasını yapmayanlar, savunma hakkından vazgeçmiş sayılır.”
Muvakkat Vazifeden Uzaklaştırma ve Kamu Vazifesinden Çıkarılmada Yönetimin Takdir Hakkı
Yönetim ve yönetimin süreçlerinin murakabesi elbet ki hukuk devletinin gereklerindendir. Bu kontrolün hukuka tutarlılığını sağlayan mekanizmalar mevcutsa da en tesirli olan yargısal murakabedir. Yargı teftişinin bağımsız yargı organlarınca yapılması yönetimin hareket ve süreçlerinin hukuk kuralları içerisinde kalmasını sağlar. Bir farklı deyişle, yargısal teftiş hukuk devleti prensibinin farz kıldığı bir mekanizmadır.
İdari yargı teftişi, yönetimin kanunların verdiği salahiyetleri berbata kullanması yahut hukuk kurallarına hilâf süreç yapmasını, idari sürecin ögeleri açısından denetleyerek yönetime hukuk kurallarından bir hudut çizer.
Yönetimin takdir salahiyeti de yargısal kontrole tabidir. Takdir salahiyetine belli hudutlar içerisinde yargı murakabesi uygulanmaktadır. Yönetimin takdir salahiyetini kullanarak yaptığı süreçlerde iki aşamalı teftiş kelam bahsidir. Birinci aşamada, tüm idari süreçlerde olduğu üzere, maddi ve tüzel hadiselerin gerçeğe makullüğü araştırılmaktadır. Murakabenin 2. aşamasında ise, gerçekliği saptanan ve idari sürecin dayandırıldığı maddi ve türel vukuatların sürecin yapılmasını gerektirecek nitelikte olup olmadığı araştırılır.
Yönetime takdir salahiyeti muayyen bir emel için verildiği ve yönetimin takdir yetkisinin iyi niyetle ve makul formda kullanması ve idari süreçten etkilenen şahısları dinlemesi dahil birçok yol takip etmesi gerektiği görüşü doktrinde hakimdir. Yönetim takdir salahiyetini kendi asıl hedefi dışında kullanırsa hukuk kurallarına muhalif davranmış ve kendisine verilen yetkiyi berbata kullanmış olur. Bu sebepledir ki, takdir yetkisinin idarece beğenilmeyen kullanılması halinde yönetimin takdir salahiyetine dayanarak tesis ettiği süreçlerdeki keyfiliği önlemek ve yönetim edilenleri korumak için bir murakabe mekanizması mevcuttur. Çünkü takdir salahiyeti hiçbir formda sınırsız ve hukuka karşıt kullanılamaz.
Avrupa Kurulunun 11 Mart 1980 tarih ve R(80)2 sayılı “İdari Takdir Yetkisinin Kullanılması” bahisli tavsiye kararına nazaran de yönetimin takdir salahiyeti sonludur ve kullanılırken malûm prensiplere uyulması zorundur. Bu salahiyet, veriliş emelinden öteki bir gaye güdemez; sırf vukuata ait öğeleri hesaba katarak nesnelliğe ve tarafsızlığa uyar; hakkaniyete uymayan ayrımcılığı önleyerek eşitlik prensibini gözetir; sürecin hedefi ile bireylerin hak, özgürlük ve menfaatleri arasında bir istikrar sağlar, böylelikle orantılılık unsuruna uyar ve umumî idari unsurları istikrarlı bir halde uygular.
Hakikaten, Anayasa m.2’de düzenlenen hukuk devleti prensibi gereği, yönetimin her türlü hareket ve sürecinin hukuka iyi olması ve bu bağlamda yönetimin takdir yetkisinin de mutlak ve sınırsız bir salahiyet olmayıp hukuka elverişli kullanılması gerektiği açıktır. Yönetimin takdir yetkisinin kamu yararı ve hizmet gereklerine münâsib olarak kullanılması gerekir ve bu hususun sağlanması da yönetimin takdir salahiyetine dayanarak tesis ettiği süreçlerde hukuken muteber sebeplere dayanmasını gerektirir. Danıştay’ın yerleşik içtihatlarına nazaran, “idari ve cezai cihetten suçlamaların sabit olmaması”, “kamu hizmetinin selametle yürütülmesini önleyici sebep bulunmaması”, “hukuken tasdikli delillerle kanıtlanmayıp soyut seviyede kalan argümanlara dayanan soruşturma belgesinin münasebet gösterilmesi” üzere örneklerde takdir yetkisinin kamu yararı ve hizmet gereklerine karşıtlığı yüksek yargı tarafından tespit edilmiştir.
AYİM 1.Dairesinin 18.09.2000 tarihli 1999/1103E. ve 2000/821K. sayılı kararında motamot “… Sonuç olarak takdir salahiyeti, ama hukuk kuralları içinde hareket özgürlüğü demek olduğundan ve yönetim hukukunda salt takdire dayalı bir süreç kategorisi taraf almadığından, kamu yararına kullanıldığı konusunda en küçük bir belirti dahi bulunmayan kompetan erbaş kontrat feshi sürecinin hukuken kabul edilecek bir sebebe dayanmadığı sonuç ve kararına ulaşılmıştır.” kararını tesis ederek yönetimin takdir salahiyetini sonlandıran istikamette karar vermiştir.
Danıştay da “…görevinden alınmasını gerektirecek bir olumsuzluğu ileri sürülmeden yahut hukuken kabul edilebilir bir neden ortaya konulmadan, salt takdir yetkisinden bahisle kurulan süreçte hukuka uyarlık bulunmadığına” karar vermiştir (Danıştay 5.D., E.2006/5349, 26.1.2009).
Bu içtihatlardan da anlaşılacağı üzere hiçbir somut ve hukuken kabul edilebilir haber, doküman ve dataya dayanılmaksızın salt takdir yetkisinden hareketle tesis edilen hizmetten uzaklaştırma ya da kamu hizmetinden çıkarma süreçleri açıkça hukuka karşıttır.
Muvakkat Vazifeden Uzaklaştırma ve Kamu Vazifesinden Çıkarılma Halinde İçin İdari Dava
Muvakkat hizmetten uzaklaştırılan çalışanın süreç içinde yönetimin tesis ettiği sürecin hangi münasebetlere dayandığı, yürütülen idari soruşturmanın hangi aşamada olduğu ve vazifeden uzaklaştırılmanın sonlandırılması için dava açmadan evvel bir üst makama, üst makam yoksa süreci yapmış olan makama dilekçe ile başvurmalarının yararlı olacağını düşünmekteyiz. Bu müracaat dava açma mühletini durdurur. Müracaat neticesinde olumsuz gelecek yanıta karşı 60 gün içerisinde, yönetim duruşmasında yürütme durdurma istemli idari dava açmaları gerekmektedir. 60 günlük mühlet hak düşürücü vade olup geçirildiği takdirde dava açma hakkı son bulacaktır.
Kamu vazifesinden çıkarılma halinde de tekrar yönetimin tesis ettiği sürece karşı 60 gün içerisinde yürütme durdurma istemli (yoksun kalınan maddi ve özlük haklarının talebini içeren) iptal davası açması gerektiğini, bu müddetin de hak düşürücü vade olduğunu belirtmek isteriz. Bütün bunlarla ile birlikte yönetimin Kamu Hizmetinden Çıkarmadan evvel işçiden 7145 Sayılı Kanun çerçevesinde alacağı savunmanın iyi temellere oturtulmasının ve hukuksal münasebetlerinin açıkça yargı kararları ile desteklenmesinin yönetimin tesis edeceği süreçte büyük tesirinin olduğunu da hatırlatmanın yararlı olduğunu düşünüyoruz.
Süreksiz Vazifeden Uzaklaştırma ve Kamu Vazifesinden Çıkarılma Halinde Yürütme Durdurma Kararı
Yürütmenin durdurulması konusunda temel düzenleme Anayasanın 125.maddesinin 5.fıkrasıdır. Anılan fıkrada; “İdari sürecin uygulanması halinde telafisi güç yahut imkansız zararların doğması ve idari sürecin açıkça hukuka muhalif olması kaidelerinin birlikte gerçekleşmesi durumunda münasebet gösterilerek yürütmenin durdurulmasına karar verilebilir” kararı düzenlenmiştir. 2577 sayılı İdari Yargılama Tarzı Kanununu 27.maddesinde, yürütmenin durdurulması kararı verilebilmesi için 2 kuralın birlikte gerçekleşmesi gereklidir. Bunlar;
a) İdari sürecin uygulanması Halide telafisi güç yahut imkansız zararların doğması ve
b) İdari sürecin açıkça hukuka karşıt olmasıdır.
Kurallarının birlikte gerçekleşmesi durumunda münasebet göstererek yürütmenin durdurulması kararı verebileceği kabul edilmiştir.
Yürütme durdurma kararı 2 halde verilir. Birincisi yönetimin savunması alındıktan sonra bu kararın görüşülmesi biçiminde gerçekleşirken, ikincisi yönetimin savunması alınmadan yürütme durdurma kararının verilmesi halidir. Savunma alınmadan verilen yürütme durdurma kararı davanın açılmasından itibaren 5-10 gün içinde çıkan süratli bir karardır. Savunma alındıktan sonra verilecek yürütme durdurma kararı ise yeniden davanın açılmasından itibaren 2-3 ayı bulmaktadır.
Savunma alınmadan yürütme durdurma kararı verilebilmesi hususu İYUK 27.maddede düzenlenmiştir. Bu husus kapsamında; “Uygulanmakla tesiri tükenecek olan idari süreçlerin yürütülmesi, savunma alındıktan sonra yine karar verilmek üzere, yönetimin savunması alınmaksızın da durdurulabilir.”
Kaynak:https://kadimhukuk.com.tr/
Av. Ferhat GEBEŞ
Advertorial
Memurlar
