Ahmet Meşhur’un yazısı;
Memuriyette süratli makam sıçramaları ve ortaya çıkardığı meseleler
Bugünkü yazımızda her kamu görevlisinin sahip olmak için dilek ve istek duyduğu elde etmek ve elde ettikten sonra da buralarda kalmak için çok büyük bedeller ödediği, makamlar ile bu makamların sahibi üzere hareket edilmesinin ortaya çıkardığı meseleleri açıklamaya çalışacağız.
Makam nedir ve hangi manalara gelmektedir?
İslam Ansiklopedisi’nin makamla ilgili kısmında şu tabirlere yer verilmiştir; “Sözlükte ‘ayak üstü durulacak yer, ikametgah, mertebe, mevki’ üzere manalara gelen makam sözü tasavvuf terimi olarak ahlak prensipleriyle sülükün mertebelerini, velilerin kabirlerini yahut sembolik türbelerini tabir etmektedir. Kur’an’da Rabb’in, meleklerin, Hz. İbrahim’in makamından, takva sahipleri için inançlı bir makamdan ve kerim makamdan bahsedilmekte, Hz. Peygamber’in övülmüş bir makam (makam-ı mahmüd) sahibi olduğu bildirilmektedir.
Süfiler, bir makama ulaşmanın geride kalan makamla ilişkiyi kesmek manasına gelmeyeceğine, bilakis birinci kazanılan makamın hayatın sonuna kadar devam edeceğine dikkat çekmişlerdir. Mesela tövbe hem birinci hem son makamdır. Sabır, şükür, istek, zühd üzere makamlar da böyledir. Bazan bir makam iki yahut daha fazla makamı içerir; bazan da bir makam bütün makamları kapsayacak kadar tesirli ve besbelli olabilir. Makam ve hallerin ortasına kesin sonlar konulmamış, onların bir bütün olarak yaşandığı, geliştirilip güçlendirildiği kabul edilmiştir.
Seyrüsülükte makamların bir ölçüde sabit bir sıralaması vardır. Makamlar tövbe ile başlar, tevhidle sona erer. Mürşidler salikin bir makamı tam olarak gerçekleştirmeden bir sonraki makama geçmesine, mesela tevekkül makamının hakkını tam olarak vermeden kanaat makamına, tövbe makamının hakkını vermeden inabe makamına geçmesine müsaade vermemişlerdir. Zira makamlar tam olarak gerçekleştirilmeyip eksik bırakılırsa birinci makamlardaki kusurlar kesinlikle ilerideki makamlarda kendini muhakkak edip sülükü engelleyecektir.
Her makamın aşikâr nitelikleri, gerçekleşme kaideleri, hikmetleri ve kararları, bunlara uygun olarak gerçekleştirilen bir makamın da belirli sonuçları vardır. Salikin makamlardan bir yahut birkaçına ulaşması ölünceye kadar bu makama sahip olacağı manasına gelmez. Kazanılan makamların kaybedilmesi mümkündür. Öte yandan kaideye bağlı olan bir makam kuralın ortadan kalkmasıyla sona erer. Mesela havf ve reca makamı cennete girene kadar devam eder, cennette havf-reca kelam konusu olmaz.”
Memuriyette makam ve ani makam sıçramaları
Bu kadar uzun bir girişten sonra şimdide memuriyetteki makamdan bahsedelim. Memuriyetteki her kademe bir makamdır diyebiliriz. Her makam için taban koşullar vardır. Şayet birilerinin makam hırsları için taban koşullar dahi esnetilmeye çalışılırsa sistemsel bozulma kaçınılmaz hale gelecektir.
Öbür yandan, nasıl ki tasavvufta makamlar sindirilmeden bir sonraki makama geçildiğinde arızalar baş gösterirse tıpkı durum sindirilmeden geçilen hiyerarşik makamlarda da kendini gösterir. Hele hele hiyerarşik makamları jet süratiyle geçenlerde önemli bir sindirim sorunu başlar. Hatta hem kendinde hem de sistemde hazımsızlık emareleri görülür.
Tekrar bulunduğu makamları sindirmeden bir ya da birden fazla makama sıçrayanlar da önemli arızalar çıkmaya başlar. Hele hele istisnai takımlardan makamlara gelenlerdeki süratli sıçramalar ortaya çıkacak arızayı katmerlendirir. Buradaki en kritik durum ise arıza sahibinin arızayı çok geç fark etmesi yahut göremezden gelmesidir. Bu durumu hastalığın geç fark edilmesine yahut görmezden gelinmesine benzetebiliriz.
Makama gelenler makamın sahibi üzere değil emanetçi üzere hareket etmelidirler
Tariften da anlaşılacağı üzere, makam ayak üstü durulacak yer ve ikametgah manasına da gelmektedir. Siz siz olun makamı daimi ikametgah olarak anlamayın, yoksa ikametgah değişikliği epeyce sıkıntı olduğu için sahiplik duygusu galebe çalar. Bu nedenle birtakım kamu vazifelileri makamı ikametgah olarak anladıkları için bir daha kalkmayacakmış üzere bir davranış sergilerler. Zarurî ikametgah değişikliğine uğradıkları vakitte neye uğradıklarını şaşırarak adeta dünyaları yıkılır. Halbuki makamlar ayaküstü durulacak yerler olarak algılansaydı bu çeşit hayal kırıklıkları yaşanmazdı.
Makamların tıpkı vakitte en temel özelliği emanet olmasıdır. Bir vakitler ölünceye kadar memuriyette kalma imkanı varmış, hatta çocuklarına dahi verasetle geçebiliyormuş. Fakat, makamlara 657 sayılı Kanun çerçevesinde bakıldığında makamlar yükseldikçe adeta tek ayak üzerinde durulan yerler haline gelmektedir. Bu nedenle hiç kalkmayacakmış üzere makamlara sarılanların makamlardan kaldırılması da epeyce sarsıntılı olabilmektedir. Öyleyse bir emanetçi hassasiyetiyle her an kalkacakmış üzere makamlarda oturmayı öğrenmek gerekiyor.
Yeniden makamlar milletin emaneti olduğu için makamlarda bulunanlar, yakın oldukları kamusal kaynaklara dikkat etmelidirler. Yani yanında bulundukları kaynaktan lakin müsaade edildiği kadar (mevzuatın müsaade ettiği kadar) kullanabilirler. Boş bulunup ta kaynağı kendinin zannederek kendine yahut birilerine tahsis etmeye başlarlarsa hem dünyada hem de ahirette hesabının çok çetin olacağını bilmeleri gerekir.
Makama gelenlere makamdaki kaynakların sahibi üzere davrananlar çok olur
Makama gelenler, ellerinin altındaki imkan ve kaynakları kendilerinin zannına kapılabilirler. Hatta kaynağa ulaşmak isteyen birçok kişi de makamlarda bulunanları makamlara ilişkin kaynakların sahibi havasına sokabilirler. Bu nedenle bir ırmak üzere önlerinden akan imkanlar, makamlarda bulunanlar için büyük bir imtihan vesilesidir.
Bilhassa makamlara kolay erişenler ve makamların aradığı kurallara haiz olmayanların makamların imkanlarını kullanmaya ve kullandırmaya daha yatkın olduğunu söylemek için kahin olamaya gerek yoktur. Taş atıp ta kolları ağrımadığı için kolay elde edilen makamların bedel ödeme yeri haline dönüşmesi de kaçınılmaz hale gelebilmektedir. Yani her makamın öncesinde yahut sonrasında bedel ödenmesi gerekir.
Makamın öncesinde ödenen bedel ya kapı kulu üzere davranacağını izhar etmek, ya kapı kapı dolaşarak boyun bükmek yahut makamın gereğini hakkıyla taşımak için bilgi, maharet ve emek harcayarak hazır hale gelmektir.
Makamın elde edilmesinden sonra ise şayet makamın gerekleri bihakkın yerine getirilmeden elde edimişse oluşan boşluk bedel ödemeyle kendini göstermektedir. Şayet makamın gerekleri bihakkın yerine getirilerek makam elde edilmişse ekstra bir bedel ödemeye gerek kalmamaktadır. Uygulamada bu durum ayan beyan görülmektedir. Yanlışsız yahut yanlış her talimata kayıtsız koşulsuz uyanların bilgi, maharet ve emek harcamadan o makamlara geldikleri görülecektir. Bazen bilgi, marifet ve emek harcayarak gelinen makamları bihakkın elde edenlerin de yanlışsız yahut yanlış demeden her talimata uyduklarına da şahit olunmaktadır. Bunun en büyük sebebi ise makamları ayak üstü durulacak yer üzere değil de daimi ikametgah üzere algılamalarından kaynaklanmaktadır. Ayrıyeten, makamların verdiği hazzın daimi hazza dönüşme isteği ile bu hazzın elden gitmesine tahammül gösterilememesinden kaynaklanmaktadır. Halbuki bütün hazlar geçicidir.
Makamın hulasası nedir?
Makamın hülasası ise “mal sahibi mülk sahibi, hani bunun birinci sahibi, malda palavra mülkte palavra, var birazda sen oyalan” dan ibarettir. Öyleyse makamları devleti alıp devleti satma yeri olarak kullanmak yerine hizmet etmek için bir duraktan öbür bir şey olarak görmemek gerekir. Unutmayalım ki yerinden kalkmakta zorlananların altlarında hiçte beğenilen olmayan kalıntı bırakmaları ve diğerlerinin görmesinden utanmaları yatmaktadır. Rabbim makamlara hayırla oturup hayırla kalkmayı nasip eylesin, geride utanıp sıkılacak kalıntılar bıraktırmasın.
Memurlar
