Bunun hesabı belirlidir. Anadolu Yakası’nın yüzde 40’ı Avrupa Yakası’nın da yüzde 60’ı risk altındadır” dedi.
30 Ekim tarihinde Sisam Adası’nın kuzeyinde meydana gelen 6.6 büyüklüğündeki zelzele sonrası gözler yeniden beklenen mümkün İstanbul sarsıntısına çevrildi. 1999 yılından bu yana Kuzey Marmara Fay Çizgisi’nde gücünü biriktiren ve Marmara bölgesinde bilhassa İstanbul’u etkilemesi beklenen sarsıntı ile ilgili uzmanlar gerek nüfus yoğunluğu gerekse eski binaların fazla olmasından ötürü yıkımın fazla olması noktasında ihtarlarına devam ediyor. Bu manada Kuzey Marmara Fay Çizgisi’nde yürütülen çalışmaların içinde olmuş ve 1999 zelzelesini birebir yaşayan İstanbul Gelişim Üniversitesin’den Jeoloji Mühendisi Prof. Dr. Haluk Selim bilimsel araştırmalar ve datalar ışığında tüm İstanbul’un en değerli husus başlıklarından biri olan zelzele ile ilgili bilgilendirmelerde bulundu.
Prof. Dr. Haluk Selim, “115 kilometre uzunluğundaki Kuzey Marmara Fay Sınırı’nın 5 metrelik bir gerilim atım biriktirdiğini var sayarsak, azamî ile en az aralığı 7.2 ile 7.4’dur bunun hesabı bellidir” dedi. Asya ve Avrupa yakaları için de değerlendirmelerde bulunan Selim, “Anadolu Yakası’nın yüzde 40’ı, Avrupa Yakası’nın da yüzde 60’ı risk altında” biçiminde konuştu. Daha evvel meydana gelen büyük sarsıntılardan de örnekler veren Selim, zelzele büyüklüklerinin uzunluk ve biriken gerilim atımlarına bağlı olduğunu tabir ederek kelamlarına şu formda devam etti;
“Rahmetli Aykut Barka bundan 20 yıl evvel tarihi zelzelelerle ilgili çalışmalarını başlatmıştı. Ben de o çalışmanın içerisinde yer almıştım. 250 yıllık bir sarsıntı periyotu veriyordu. Bu 250 yıllık periyota baktığınızda 99 sarsıntısından sonra rastgele bir zelzele medyana gelmedi ve bu 115 kilometrelik kırık, hala sismik boşluk olarak yerinde duruyor. Muhtemel bir sarsıntıda kırılacak olursa İstanbul için yaklaşık 100 kilometre uzunluğunda bir faydan bahsediyoruz, 5 metrelik bir gerilim atım biriktirdiğini de var sayarsanız, azamî ile en az aralığı 7.2 ile 7.4’dur bunun hesabı belirlidir, örnekleri de vardır. Gölcük Depremi’ni hatırlayın, Doğu Marmara İzmit Depremi’ni hatırlarsanız, 100 kilometrelik bir uzunluğa sahipti bu fay ve 7.4’lük bir büyüklük medyana getirdi. Barka, Adapazarı’ndaki atımı ölçtüğünde 4.85 cm uzunluğa sahip atımları ölçmüştü.
Hasebiyle bir sarsıntının büyüklüğü atımla da temaslıdır. O yüzden bu datalar ışığında mümkün İstanbul sarsıntısının büyüklüğü 7.2 ile 7.4 aralığını geçmez diye düşünüyorum. 7.4’ün üzerinde olmaması gerekiyor, zira 5 metrelik bir atımda, 100 kilometrelik bir yarar 7.4’ün üzerinde bir zelzele olması mümkün gözükmüyor.”
ANADOLU YAKASININ YÜZDE 40’I AVRUPA YAKASININ YÜZDE 60’I TEKRAR YAPILANMASI LAZIM
Selim ayrıyeten yapmış olduğu bilgilendirmelere İstanbul için Asya ve Avrupa yakalarını da değerlendirmelerine katarak, “Anadolu Yakasında çok sağlam tabanlara ve yapı stokuna sahip olan yerler var, buna karşı zayıf yere ve yapı stokuna sahip yerler de var. Çabucak çabucak söylemek gerekirse, üç aşağı beş üst bir varsayımla Anadolu Yakasının yüzde 40’i maalesef tekrar zelzeleye hazırlanması lazım. Tabi bu hususta değişik görüşler var lakin ben Tuzla ile Kadıköy ortasından bahsediyorum. Avrupa Yakası’na baktığınızda da durum aksine biraz daha nüfusun yoğunluğu, yapı stokundaki farklılıklardan ötürü yüzde 60 çabucak hemen berbat durumda ve yenilenmesi gerekir” dedi.
Bölgeler risk altında olsa bile yer ve sağlam bina faktörlerinin çok değerli olduğuna dikkat çeken ve yıkımların da buna nazaran olacağını vurgulayan Selim, “İzmir’i vuran sarsıntıda karadaki etkin fayların tesiri olmamıştır. Buna karşılık İstanbul’da karada bu büyüklükte sarsıntı üretecek fay yok. Kuzey Anadolu Fayının kuzey kolu çalışacak. Hasebiyle bu zayıf yerle yapı bina bağlantıları ortaya çıkacaktır. Risk taşıyan bölgedeki bütün binalar tabiki yıkılmaz. İzmir ve Adapazarı’ndaki sarsıntılarda de birebiri oldu birebir müteahhitten birebir materyalden yapılmış olan birebir sitedeki binalardan tahminen bir iki tanesi yıkıldı. Tabanların sarsıntı dalgalarına karşı kimi davranışları var. Hepsinde binalar yıkılmayabilir. Ama binaları sağlamlaştırmak, zelzele öncesi tedbirlerden en kıymetlisini teşkil ediyor, burada mahallî idarelerle halkımız iş birliği halinde olmalılar. Bilhassa kentsel dönüşüm planlamasının bir an evvel uygulanması gerekir. Apartman sakinleri olarak mahallî idarelerden hizmet alalım onlara yardımcı olalım” diye konuştu.
TABANA NAZARAN BİNA ÜRETİMİ DEĞERLİ FAKTÖR
Kaliteli bir binanın zayıf bir yerde bile ayakta kalabileceğini söyleyen Selim, “Zeminlerin sağlam olması da kıymetli değil zayıf olması da burada tabana nazaran binayı yapmakta yarar var. Onların da teknikleri var; fore kazık sistemi, radye temel, tünel kalıp, perde beton, yani kaliteli bina yaparsanız, zayıf bir yerde o binanız ayakta kalacaktır. Asıl risk, yenilenmemiş, donatılardaki korozyon ya da 35-40 yıllık binalardır” formunda konuştu.
ZELZELENİN VAKTİNİ ASLA TESPİT EDEMEYİZ
Zelzele ile ilgili yapılan vakit iddialarının mümkün olmadığını da kelamlarına ekleyen Selim, “Bilim zelzele vaktini verebilecek bir yerde değil. Aslında bilimsel çalışmalarda vakit vermek çok yanlış. Hasebiyle fayın ne vakit çalışacağı aşikâr değil. Fakat 99 sarsıntısından sonra 115 kilometrelik bu segment risk taşıyor, onun da azamî oluşturacağı tesir azamî 7.4’tür en az da 7.2 aralığında olacaktır. Ama vakit veremeyiz asla veremeyiz” diye konuştu.
BÜYÜK SARSINTI, ÖNCESİNDE HABER VEREBİLİR
Son olarak daha evvelki sarsıntılarda de olduğu üzere büyük zelzeleler öncesinde daha küçük zelzelelerin haberci niteliği taşıyabileceğini ve yaşanan birtakım zelzelelerin de büyük zelzelesi engelleyebileceğini söyleyen Selim, “6 büyüklüğünde birçok zelzelenin oluşması, 7 ve üzeri zelzelesi tabi ki etkileyecektir. Daha doğrusu 6 büyüklükte çok fazla zelzelenin meydana gelmesi 7 ve üzerinde bir zelzelenin olmasını önleyecektir. Zelzele öncesi haber verme çalışmaları ile ilgili birçok çalışma var fakat birtakım sarsıntılar var ki, ülkemizde de yaşandı, bunlardan bir tanesi 1971 Burdur Depremi’dir; 7 civarında bir zelzele oluşmuştu ondan 1 dakika evvel bir öncüsü var. Yeniden 1964 Manyas Sarsıntısında de 1 buçuk dakika evvel 5.1’lik bir öncü yaşandı. Her sarsıntı bunu anlatmıyor, vermiyor ancak Marmara Denizi’nde 5.9’luk ya da 6.0’lik bir sarsıntı olursa biraz düşünmek lazım, bunun öncü olduğunu fark etmek gerekir, bu büyüklükte bir sarsıntı olursa gerisinin gelebileceğini düşünerek dikkatli olmak lazım. 99 zelzelesinden 2 ay sonra Sapanca’da 5.8’lik bir zelzele gerçekleşti. Ben de o esnada İzmit’teydim ve çabucak İzmit’i terk ettim. Sonraki gün 12 Kasım 1999, Düzce’de ise 7.2’lik sarsıntı meydana geldi. 5.8’lik sarsıntı aslında büyük sarsıntının öncüsüydü diyebiliriz. Lakin bu durum her vakit yaşanmaz. Bunu iyi analiz etmek gerekir” diyerek kelamlarını sonlandırdı.
Memurlar