İzmir’de meydana gelen yıkıcı zelzelenin gürültüsünü, insan kulağının duyabileceği frekanslara yükselterek zelzelenin büyüklüğünü gözler önüne seren Kocaeli Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği Kısmı Araştırma Vazifelisi Hamdullah Livaoğlu, meydana gelen sarsıntının büyüklüğünün 7 olarak açıklanabileceğini söyledi.
İzmir’de meydana gelen ve çok sayıda insanın hayatını kaybettiği sarsıntı sonrasında, Kocaeli Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği Kısmı Araştırma Vazifelisi Hamdullah Livaoğlu, sarsıntının frekanslarını insan kulağının duyabileceği düzeylere yükselterek ürkütücü bir ses kaydı ortaya çıkardı. Sarsıntının büyüklüğü hakkında vatandaşlarda baş karışıklıkları oluştuğunu belirten Livaoğlu, “Depremin büyüklüğü hakkındaki baş karışıklığını gidermek, bu mevzuya bir açıklık getirmek istiyorum. Neden farklı kurumlar farklı büyüklükler verdi? Sarsıntının en emniyetli büyüklük çeşidi Moment Magnüsüdür. Moment magnüsü sarsıntının açığa çıkardığı gücün bir ölçüsüdür. Hasebiyle moment magnüsü bu türlü yıkıcı sarsıntılarda en emniyetli sonucu verir. Uzakta kalan sarsıntılarda daha emniyetli sonuçlar ortaya çıkar. Sarsıntının sürat ve yer değiştirme kaydı kullanılır bu stil hesaplamalarda” dedi.
“Depremin büyüklüğüne 7 diyebiliriz”
İzmir zelzelesinin 7 büyüklüğünde olarak açıklanabileceğine değinen Livaoğlu, “Neden uzak alan? Mesela Amerikan Jeolojik Araştırma Merkezi 7 verdi sarsıntının büyüklüğünü. O daha muteber bir sonuçtur. Zira uzak alan tire sismik kayıtları kullanılmıştır. Tire sismik kayıtlarda şunları görüyoruz; sarsıntı frekansının yüksek frekanslardaki soğurulma trendi çağdaş kaynak spektrumunun soğrulma trendine çok misal. Hasebiyle bu sağlam sonuçlar verir. Zelzelenin büyüklüğü konusunda bizim, kurumların yaptığı yanlış bir şey yok. Onlar yalnızca ulusal ağları kullandığı için bu türlü sonuçlar çıkıyor. Lakin başka küresel ölçekteki istasyonlara erişimi fazla Amerikan Araştırma Merkezi’nin. Hasebiyle zelzelenin büyüklüğüne 7 diyebiliriz” diye konuştu.
“Her titreşim sese dönüştürülebilir”
Zelzelenin ses kaydını ortaya çıkardıktan sonra kendisine ‘Depremin sesi olur mu?’ usulünde sorular gelmeye başladığını kaydeden Livaoğlu, “Deprem frekansları insan kulağının işitemeyeceği eşiklerdedir. Biz bunları işitebilir düzeylere yükseltiyoruz. Akustik sinyal işlemeciler bu işi bilir. Her titreşim sese dönüştürülebilir. Biz de zelzelenin sesini insanların duyabileceği eşiğe yükselttik. Nasıl yaptık bunu? Sinyalin örnekleme dönemine nazaran bant suratını yükselttik. Bant suratını yükseltince frekanslar yükseldi, dolaysıyla işitilebilir hale geldi. Her sarsıntı için birebir sıkıştırma parametreleri kullanılarak zelzelenin ses karakteristiği belirlenebilir. Bunu iyi, yetenekli bir kulak ayırt edebilir. Mesela çoklu bir orkestra çalıyor, onlarca enstrüman çalıyor, onlarca enstrüman ortasından yetenekli bir kulak tek tek hangi enstrüman olduğunu söyleyebilir. Bu da bu türlü bir şey. Sarsıntı sinyalinin spektral tahlili bize kaynak hakkındaki sarsıntı müddetini verebilir, ses de bunun yanında ayırt edici bir özelliktir. İzmir’deki zelzelede, orada hoş bir kayıt var elimizde. Sismologların seveceği bir kayıt. Sarsıntıya uzaklığı 60 kilometre hem de yıkıcı tesirliği spektral olarak incelemek için hoş bir data bizim için” halinde konuştu.
“Gelen ivme 5.4 kat büyüttüğü için bu yıkıcı hasara neden oldu”
Son olarak İzmir zelzelesinin yıkıcı tesirini yorumlayan Livaoğlu, “Oradaki yıkıcı tesirin ana nedeni bir kalın sediman çökerler var orada. Onların kesme dalga suratı daha yavaş. Onun için sismik dalga oraya geldiği vakit yavaşlıyor ve genliği büyüyor. Benim hesaplamalarıma nazaran orada AFAD’ın 3513 kodlu istasyonu 0.1 G bir devrem ivmesi kaydetmiş. Ben de orada yer büyütmesi çalıştım, taban büyütmesinin buldum. Yaklaşık 5.4 büyütmüş, yani dalganın geldiği, gelen ivme 5.4 kat büyüttüğü için bu yıkıcı hasara neden oldu diyebiliriz. Evet üzücü bir hadise gerçekten. Yıkıcı bir zelzele. Ancak her kayıt sismologlar ve zelzele mühendisleri için bir paha, bundan sonraki, ileride yaşanacak hasarları azaltmak için değerli data bunlar. Bunların üzerinde çalışılıp, gelecek zelzelelerde riskler, hasarlar azaltılabilir” tabirlerini kullandı.
Memurlar