– Türkiye’nin yerli araba macerasını başlatan “Devrim”, Eskişehir’deki müzede sergileniyor.
Bursa’nın Gemlik ilçesinde Türkiye’nin Arabası Teşebbüs Grubunca (TOGG) fabrikasının heyetimi devam eden ve 2022 yılında üretime başlanması hedeflenen elektrikli yerli araba süreci, İhtilal’in hikayesini tekrar hatırlattı.
Şimdiki ismi Türkiye Raylı Sistem Araçları Sanayii Anonim Şirketi (TÜRASAŞ) olan Eskişehir Demiryolu Fabrikalarında periyodun Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel’in talimatıyla 1961’de Türk mühendis ve personeller tarafından güç şartlarda 4 araba üretildi.
Gürsel tarafından “Devrim” ismi verilen bu araçlar, Ankara’ya götürüldü. Araçlardan biri, 29 Ekim 1961’de Cumhuriyet Bayramı merasimlerinde Gürsel’in test hedefiyle kullandığı sırada akaryakıtı bitince durdu. Bunun akabinde trenle Ankara’dan Eskişehir’e getirilen İhtilal, bir müddet fabrika içinde kullanıldı.
– Yeni müze çalışmaları
Yıllarca TÜRASAŞ tesislerinde hazırlanan camekanlı kısımda sergilenen Devrim’e ziyaretçi ilgisinin artması, müze oluşturulmasına vesile oldu. TÜRASAŞ’ta arabanın üretildiği imalathane ve depolarda araştırma yapılınca İhtilal’in üretimi sırasında kullanılan çeşitli modüller ve gereçler de bulundu.
Bu malzemelerle zenginleştirilen müze, ziyaretçilerin ağır ilgisi göz önüne alınarak TÜRASAŞ tesislerinin farklı bir bölgesinde kuruldu.
Kapsamlı olarak 5 Eylül 2017’de başlatılan bakımının tamamlanmasının akabinde 3 Mart 2018’de ziyarete açılan “Devrim Arabası Müzesi”nde sergilenen 0002 şasi ve 0002 motor numaralı İhtilal, lastikleri ile ön ve art camı dışında büsbütün yerli olarak kısa bir müddette üretildi.
Uzun ve kısa farları ayakla açılıp kapanan, kontak anahtarı ve manuel olarak da çalıştırılabilen İhtilal, bu özellikleriyle de dikkati çekiyor. 1250 kilogram tartısında ve saatte azamî 140 kilometre sürat göstergesine sahip Devrim’e güvenlik gerekçesiyle akaryakıt konulmuyor, aküsü sökülü halde bulunuyor.
Aracın üretiminde kullanılan kaynak motoru, matkap ve torna tezgahları, üretim kademelerinin çekildiği fotoğraf makinesi, kumpas, pergel, cetvel, çizim masası, kireç taşından maketi, yedek kesimler, Sivas’ta demir yollarında dökülmüş orjinal motor bloku ve çalışmaların görsellerine de yer veriliyor.
Yaklaşık 200 Türk mühendis ve emekçisinin emeğiyle “Siyah”, “Beyaz”, “Mavi Boncuk” ve “Gecekondu” isimleri verilerek 4 adet üretilen ve daha sonra ismi “Devrim” konulan aracın tarihe “Türkiye’nin birinci yerli otomobili” olarak geçmesi de ziyaretçilerin ilgisini artırıyor.
Bilhassa TOGG’un yerli araba üretimi çalışmaları münasebetiyle daha fazla ilgi gören “Devrim”, yeni müzesinin açılmasının üzerinden geçen 2,5 yılı aşkın müddette yaklaşık 320 bin kişi tarafından ziyaret edildi.
– TOGG, İhtilal’in yarım kalan kıssasını tamamlayacak
Müzenin kurulmasında misyon alan Eskişehir Osmangazi Üniversitesi (ESOGÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Kısmından emekli öğretim üyesi Dr. Cezmi Karasu, AA muhabirine yaptığı açıklamada, İhtilal arabasının 59 yıl evvel 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı için hazırlanan hoş bir kıssa olduğunu söyledi.
Projenin birinci basamağı olan prototipin yapılmasının muvaffakiyetle tamamlandığını, Eskişehir’deki fabrikada hiçbir işin yarım kalmadığını belirten Karasu, “Dönemin koşulları prestijiyle bir araba fabrikasının üretimi için uygun yer ve sermaye bulunamadığı için seri üretime geçilemedi. Güçlü bir yabancı ithalatçı ve daha sonra da yerli ortaklarla imalata geçen bir araba lobisi vardı. Bu lobi prototipin yapılması basamağı ve sonrasında basının güçlü kalemleri kullanılarak anti üretim kampanyası yürüttü. Çok güçlü de bir kampanyaydı.” diye konuştu.
Karasu, arabanın fiyatının bile belirlendiğini, 30 bin liradan satışına karar verildiğini anlattı.
Prototipin, 120 günlük müddet olmasına karşın Eskişehir Demiryolu Fabrikalarında öteki demir yolları fabrikalarından gelen mühendislerin de katkısıyla 90 günde tamamlandığını aktaran Karasu, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“İnsanlarımız ekseriyetle iki arabanın varlığından haberdarlar; akaryakıtı bitmiş siyah araba ve bugün hala müzede sergilenmekte olan beyaz araba. Lakin 4 araba imal edildi. Bu arabalarla bir arada değişik araçlarda kullanılmak üzere değişik güçlerde 10 motor imal edildi.”
Karasu, Türkiye’nin TOGG üretimiyle piyasaya girmesini harikulâde heyecan verici bir durum olarak nitelendirdi. Devrim’de hayata geçirilemeyen fabrika inşasının çok değerli olduğunu söz eden Karasu, “Devrim’in öyküsünün tamamlanıyor olması bakımından TOGG değerli bir proje.” dedi.
Memurlar
