Dünyada 800 milyon üye sayısıyla en çok kullanılan toplumsal medya platformları arasında bulunan TikTok‘a yönelik bir araştırmada gençlerin çektikleri medya tiplerine nazaran farklı rollere büründüğü, takipçilerinden beğeni kazanmak için medyaları yayınlamadan evvel etraflarına izlettirerek, onay aldıkları belirlendi.
İstanbul Üniversitesi Muhabere Fakültesi Halkla Alakalar ve Tanıtım Kısmından Dr. Tedrisat Üyesi Derya Gül Ünlü, Araştırma Vazifelisi Dr. Oğuz Kuş ile Gaziantep Üniversitesi Muhabere Fakültesi Halkla Münasebetler ve Tanıtım Kısmı Talim Üyesi Doç. Dr. Oğuz Göksu tarafından “Videolarda Gerçek Hayattaki Üzere Değilim, Rol Yapmaktayım : TikTok Kullanıcılarının Benlik Performansları Üzerine Bir İnceleme” isimli araştırmada, Türkiye‘de 30 milyon indirme sayısına ulaşan platformun bireyin benlik sunumuna yaptığı tesirler incelendi.
Doç. Dr. Göksu, AA muhabirine yaptığı açıklamada, bu çalışma ile iştirakçilerin şahsî TikTok hesapları üzerinden yayınladıkları görüntü içeriklerini, hedefledikleri dijital benlik sunumları doğrultusunda yapılandırdıklarını söyledi.
Toplumsal medyanın benlik sunumu sergileyebilecek dijital sahneler sunduğunu, bireye dikkati çekecek, beğenilecek ya da takdir edilecek içeriği yayınlama imkanı verdiğini belirten Göksu, “TikTok, hem Türkiye’de hem de global ölçekte kıymetli bir kullanıcı kitlesine ulaşmış olmasına karşın, bu yeni mecrada benlik performanslarını ele alan bir çalışmanın bulunmaması dikkatimizi çekti. Bu meydanda gerçekleştirilecek bir araştırmaya muhtaçlık duyuluyordu. Zira TikTok, kullanıcılarına medyaları düzenleme, ses efektleri, filtreler, etiketler ile daha ilgi cazibeli kılma, vesair kullanıcılarla etkileşime girme üzere imkanlar sağlayan ve sonunda dijital benlik sunumunun efektif bir biçimde gerçekleştirilmesini mümkün kılan güçlü bir teknik altyapı sunuyor.” dedi.
Göksu, çalışma için 9 kullanıcı ile yüz yüze derinlemesine görüşmeler gerçekleştirildiğini belirtti.
Toplumsal medyada bireyin kendisini tanımlayan bir profil sahifesi oluşturarak toplumsal ağlara iştirakiyle başlayan bu süreçte, hayal ettiği izleyiciye hitaben kendi profilini düzenlediğini ve karşı tarafa aktardığını lisana getiren Göksu, “YouTube, Snapchat, Vine, TikTok üzere medya paylaşım ortamları, kullanıcısına gerçekleştirdiği paylaşımın içeriğini, müddetini belirleme imkanı sunarak, bireye kendisini dilediği üzere tabir edebilme özgürlüğü tanıyor. Laf konusu dijital ortamların kullanıcıya sunduğu bu avantajın dijital benlik inşası ve sunumu için değerli bir altyapı sağladığını söylemek mümkün. Paylaşılan bir görüntünün mühleti, çekim açıları, kullanılan mekan, müzik, görsel, sözel ve yazılı içerik üzere çok sayıda faktörün bireyin hedeflediği dijital benlik sunumunun birer kesimi olarak kullanılabileceği düşünüldüğünde, paylaşılan görüntüde tercih edilen her bir ögenin bireyin performansına ek yapacak modüllere dönüştüğünü söylemek yanlış olmaz.” sözlerini kullandı.
“Etiketler işlevsel organize etme rolüne sahip”
Göksu, araştırmalarda Youtube, Instagram ve Snapchat kullanıcılarının vücutlarının görünümü hakkında daha fazla dert belirttiklerinin ortaya çıktığına dikkati çekerek, şunları kaydetti:
“Çin’de Douyin, milletlerarası bağlamda ise TikTok olarak bilinen tatbik bu memlekette 300 milyondan fazla, dünya çapında 800 milyon aylık canlı kullanıcıya sahip. Uygulamayı Vine, Snapchat ve Musical.ly tatbiklerinin bir karışımı olarak betimlemek mümkün. TikTok, bir gayrı kullanıcı ile düet medyası yaratma yahut bir sair kullanıcıya medya ile icmal yapma üzere yeni iş birlikçi ve kapsayıcı kullanıcı deneyimleri de teşvik ediyor. Bu bakımdan, platformun alışılagelmiş toplumsal medya tasarruf pratiklerine yeni perspektifler kazandırdığını söylemek gerek. Platformda kıymetli bir role sahip olan etiketler (hashtag) işlevsel bir organize etme rolüne sahip. Bunlar çoklukla meydan okumalar (challenge), şakalar ve tekrar edilebilir formatlar üzere TikTok’tan diğer hiçbir yanda tanınan olmayan aktifliklerin organize edilmesinde kullanılıyor. Bu etkinlikler platformda tanınan olan bir müziğe ‘playback’ yapmak, sınırlı dans figürlerini yanlışsız gerçekleştirmek yahut soru-cevap aktifliklerine katılmak üzere örnekler içeriyor.”
Görüşmelerde TikTok kullanıcılarına paylaşım yapmadan evvel hangi kriterlere dikkat ettiklerine, içeriği neye nazaran seçtiklerine ait çeşitli sorular yöneltildiğini tabir eden Göksu, kullanıcıların paylaşımlarda içeriğin yeni ve tanınan olmasına dikkat ettiklerini belirlediklerini anlattı.
Göksu, iştirakçilerin paylaşmayı seçtikleri tanınan ve yeni içeriklerin, ileride kendilerini utandırmayacak olmasına ihtimam gösterdiklerini vurgulayarak, “Video içeriği oluşturulduktan ve düzenlenerek son halini aldıktan sonra, kelam konusu içeriğin hangi vakit aralığında, hangi sıklıkta ve hangi başlıkla paylaşılacağı da iştirakçilerin gözettikleri ögeler arasında mahal alıyor. Buna nazaran, iştirakçilerin daha çok etkileşim alabilmek maksadıyla TikTok’un en çok kullanıldığı vakit aralığı olduğunu düşündükleri akşam saatlerinde, saat 18:00-20:00 arasında görüntü paylaşmaya ihtimam gösterdiklerini söyleyebiliriz.” değerlendirmesini yaptı.
Paylaşılan medyalarda çok fazla metin eklemekten kaçınıldığını, sık sık etiket ya da emoji eklendiğini lisana getiren Göksu, Tiktok kullanıcılarının zatî haberlerini vermekten ve kendilerine tutarlı olmadığını düşündükleri içeriklerden kaçındıklarını tabir etti.
Göksu, medyaların buradaki aktüel ve tanınan mevzulardan seçildiğini, içeriklerin yayınlanma aşamasına gelene kadar sahne gerisinde bir düzenleme sürecinden geçtiğini aktararak, kamera açısını ayarlama, art planı denetim etme, müzik laflarını ezberleme ve deneme çekimi üzere çeşitli düzenlemelerin yapıldığını bildirdi.
“TikTok görüntülerinde konsepte bağlı role giriliyor”
Paylaşılacak içeriğin niteliğini arttırmak için deneme çekiminin yapıldığına dikkati çeken Göksu, şöyle devam etti:
“Bu çerçevede değerlendirildiğinde, görüntü içeriği yayınlanmadan evvel, kullanıcıların TikTok’un kendilerine sunduğu yüksek denetim imkanından yararlandıklarını ve bu denetim sürecinde sahneye sunacakları içeriğin her kesimi üzerinde düşündüklerini söylemek mümkün. Velev o denli ki kullanıcıların hazırladıkları medyanın son halini yakın etraflarına göndererek, içeriğin elverişliliğine dair onay aldıkları görülüyor. Bireyler, toplumsal ağlarda paylaşım yapmadan evvel etrafındakilerin görüşüne başvurarak, üzerinde fikir birliğine varılan en fazla beğenilme potansiyeline sahip içeriği paylaşmayı tercih ediyor. Iştirakçilerin sahne ardında hazırlayarak, sahne önüne taşıdıkları içerikler incelendiğinde TikTok medyalarının konseptlerine bağlı olarak bir role büründükleri görülüyor. Üstlendikleri roller binaenaleyh çevrim dışı hayattaki benliklerinden külliyen farklılaştıkları anlaşılıyor. Benimsenen bu roller arasında takipçiye sempatik ve sefalı gelecek görünümler ön plana çıkıyor. Bunun tercih edilmesinin nedeni, kullanıcıların bu izlenimlere sahip olduklarında takipçileri nezdinde daha fazla etkileşim alacaklarını düşünmeleri.”
Doç. Dr. Göksu, kullanıcıların zatî haberleri ile benlik sunumlarına iyi olmadığını düşündükleri içeriklerden kaçındığını, istedikleri izlenimlere mütenasip olduğunu düşündüğü içeriği etkileşim orantısına bağlı olarak şekillendirdiklerini bildirdi.
Kullanıcıların medyalarında mekan alacak şahısları de kendi benlik performanslarına ek sağlayacağına inandıkları bireyler arasından seçtiklerini kaydeden Göksu, “Kullanıcılar, gereğince etkileşim almadığını düşündükleri görüntüleri vakit içerisinde siliyor. Bu bakımdan, bireylerin TikTok hesaplarını hedefledikleri dijital benlik sunumlarına münâsib olarak, mütemadi güncellenen ve benlik performanslarını olumsuz etkilediğine inandıkları içerikleri kaldırıyor.” değerlendirmesini yaptı.
Göksu, etkileşim orantısı, beğeni ve tefsir sayısının TikTok içerik üreticileri için çok kıymetli olduğunu belirtti.
Bürünülen rolün muvaffakiyetinin etkileşim orantısıyla ölçüldüğüne dikkati çeken Göksu, “Kullanıcıların, hem toplumsal medyanın kimlik keşfi ve inşasına imkan tanıyan yapısal özelliğinden hem de TikTok’un sunduğu imkanlardan yararlanarak, kendilerine dair olumlu tarafları ortaya çıkaran içerikleri daha çok sergilemeyi hedeflediklerini, bu içerikler üzerinden aldıkları etkileşim orantısına bağlı olarak içerik üretim pratiklerini yapılandırdıklarını söylemek mümkün.” halinde konuştu.
Memurlar
