Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Para Siyaseti Heyeti (PPK) içtima özetinde, “Öncü göstergeler, iktisadi faaliyetteki toparlanmayla yeni iş ilanlarının arttığını ve istihdam imkanlarının kısmen iyileştiğini göstermektedir.” sözlerine mekan verildi.
Heyetin 25 Haziran’daki içtimasına ait yayımlanan özette, mayıs ayında tüketici fiyatlarının yüzde 1,36 orantısında arttığı ve yıllık pahalılık 0,45 puan yükselerek yüzde 11,39 olduğu hatırlatıldı.
Mayıs ayı PPK karar metninde dikkat çekildiği üzere, bu devirde besin pahalılığının işlenmemiş besin fiyatları kaynaklı olarak arttığı belirtilen özette, memleketler arası petrol fiyatlarındaki gelişmelere bağlı olarak güç pahalılığının mayıs ayında yükselse de tüketici pahalılığını sınırlamaya devam ettiği bildirildi.
Özette, Türk lirasındaki bedel kayıplarının, dayanıklı mallar başta olmak üzere, temel mal kümesi pahalılığına yansırken, hizmet pahalılığında salgına bağlı olarak faaliyetin kesintiye uğradığı kalemler öncülüğünde yavaşlama eğiliminin devam ettiği kaydedildi.
Bu gelişmeler sonucunda, çekirdek göstergelerin eğilimlerinde bir ölçü arttığı tabir edilen özette, şu değerlendirmelere mahal verildi:
“Gıda ve alkolsüz içecekler yıllık pahalılığı mayıs ayında 1,59 puan artarak yüzde 12,87’ye yükselmiştir. Bu gelişmede yıllık pahalılığı 4,91 puan artan işlenmemiş azık kümesi belirleyici olmuştur. Periyoda has gelişmelerle taze meyve ve zerzevat fiyatlarında gözlenen düşüşün evvelki yıllara kıyasla sonlu kalmasına ek olarak döviz kuruna hassaslığı yüksek olan yumurta ve bakliyatlardaki fiyat artışları işlenmemiş azık pahalılığını olumsuz etkileyen temel ögelerdir.
İşlenmiş azık kümesi aylık pahalılığı bir ölçü yavaşlarken, baz tesirinin de katkısıyla yıllık pahalılığı bariz olarak gerilemiştir. Öbür yandan, öncü göstergeler işlenmemiş azık yıllık pahalılığının haziran ayında da yükselebileceğine işaret etmektedir. Güç fiyatları mayıs ayında yüzde 2,13 nispetinde yükselmiş, küme yıllık pahalılığı 1,93 puan artarak yüzde 5,23 olmuştur. Milletlerarası petrol fiyatlarındaki toparlanma ile birlikte Türk lirasındaki paha kaybı güç fiyatlarındaki yükselişte belirleyici olmuştur. Öncü göstergeler, güç yıllık pahalılığının haziran ayında artacağını göstermektedir.”
– “12 ay sonrası pahalılık beklentileri düştü”
Özette, temel mal kümesi yıllık pahalılığının mayıs ayında 1,38 puan artarak yüzde 9,26’ya yükseldiği anımsatıldı.
Bu devirde, gerek dayanıklı tüketim malları gerekse giyim ve ayakkabı fiyatlarında bariz artışlar gözlendiği belirtilen özette, Türk lirasındaki birikimli kıymet kayıplarına bağlı olarak, dayanıklı mal kümesinde araba ve beyaz eşya fiyatlarındaki artışlar öne çıkarken, giyim ve ayakkabı kümesinde mevsimsel ortalamaların üzerinde bir fiyat artışı kaydedildiği bildirildi.
Özette, hizmet fiyatlarının mayıs ayında yüzde 0,73 arttığı ve yıllık pahalılık 0,48 puan düşerek yüzde 11,28 olduğu kaydedildi.
Bu periyotta, hizmet fiyatlarında salgının sınırlayıcı tesirlerinin hissedilmeye devam ettiği vurgulanan özette, “Nitekim yıllık pahalılıkta en sarih gerileme, faaliyetleri değerli ölçüde duraklayan lokanta-otel hizmetlerinde gözlenirken, sair hizmetler ve kira yıllık pahalılığı da düşüş kaydetmiştir. Ulaştırma hizmetleri pahalılığında ise kademeli olağanlaşma adımları kapsamında uygulanan kapasite kısıtları ünite maliyet kanalıyla yıllık pahalılığın yükselmesine neden olmuştur.” sözleri kullanıldı.
Özette, haziran ayında yıl sonu pahalılık beklentilerinin bir ölçü yükselirken, 12 ay sonrası pahalılık beklentilerinin düşüş kaydettiği belirtildi.
– “Kredi koşullarındaki iyileşme yurt içi talebi destekledi”
Özette, iktisadi faaliyetteki yavaşlamanın nisan ayında belirginleştiği ve kollar umumuna yayıldığı belirtildi.
Sanayi üretiminin mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış olarak nisan ayında aylık yüzde 30,4 nispetinde daraldığı hatırlatılan özette, taşıt, giyim ve dokuma başta olmak üzere ana ihracatçı kolların üretimindeki düşüşün daha bariz olduğu vurgulandı.
Tıpkı devirde turizm gelirlerinin seyahat kısıtlamaları nedeniyle durma noktasına gelirken, salgına yönelik alınan önlemlerin de tesiriyle ticaret, konaklama-yiyecek hizmetleri, ulaştırma-depolama başta olmak üzere hizmet bölümlerinde de sert bir yavaşlama kaydedildiği bildirildi.
Kademeli olağanlaşma adımlarıyla birlikte mayıs ayından itibaren iktisatta toparlanmanın başladığının görüldüğü söz edilen özette, hareket kısıtlamalarının hafifletilmesi ve kredi koşullarındaki iyileşmenin yurt içi talebi desteklediğinin altı çizildi.
Bu periyotta finansman koşullarına hassaslığı yüksek ve talebi ertelenmiş kalemlere yönelik kartla yapılan harcamaların süratli bir formda artarken, elektrik tüketiminin de istikrarlı bir artış gösterdiği tabir edildi.
Gayri taraftan, ihracatta dış ticaret ortakları umumisine yayılan bir iyileşme gözlenirken, ithalat talebinde de yurt içi talebe koşut olarak artış kaydedildiği belirtilen özette, salgın illete bağlı olarak global büyüme görünümündeki bozulma ve seyahat kısıtlamaları nedeniyle ihracat ve turizm gelirlerinde düşüş gözlendiği aktarıldı.
Özette, gelgelelim, normalleşmeyle birlikte mal ihracatında görülen toparlanma ve emtia fiyatlarının düşük seviyelerinin önümüzdeki devirde cari süreçler istikrarını destekleyeceği vurgulandı.
– “Kısa çalışma ödeneği hane halkı gelir kayıplarının sınırlanması açısından kritik rol oynadı”
Özette, heyetin, iktisadi faaliyetteki toparlanmanın sürekliliği ve makrofinansal istikrar açısından cari süreçler istikrarındaki seyrin kıymetine dikkati çektiği belirtildi.
Salgın illete bağlı gelişmelerin Türkiye iktisadı üzerindeki olumsuz tesirlerinin sonlandırılması açısından finansal piyasaların, kredi kanalının ve firmaların nakit akışının sağlıklı işleyişinin devamının büyük kıymet arz ettiği vurgulanan özette, şunlar kaydedildi:
“Yakın periyotta pratiğe konulan nakdî ve mali önlemler iktisadın üretim potansiyelini destekleyerek finansal istikrara ve iktisadi faaliyetteki toparlanma sürecine ek yapmaktadır. İktisadi faaliyetin önümüzdeki devirdeki toparlanma suratı sıradanlaşma sürecinin yurt içindeki ve yurt dışındaki seyrine bağlı olacaktır. İktisadi faaliyetteki yavaşlama iş gücü piyasası donelerine de yansımıştır.
Mart periyodunda tarım dışı istihdam Şubat periyoduna nazaran yüzde 4,3 azalırken, inşaat ve hizmetler bölümündeki istihdam kayıpları daha bariz olmuştur. Lakin iş gücüne iştirak nispetindeki gerilemeyle işsizlik nispetlerindeki artış nispeten sonlu olmuştur. Öncü göstergeler, iktisadi faaliyetteki toparlanmayla yeni iş ilanlarının arttığını ve istihdam imkanlarının kısmen iyileştiğini göstermektedir. Heyet, kısa çalışma ödeneği başta olmak üzere işsizlik sigorta fonu ve cari aktarımlar aracılığıyla sağlanan desteklerin, hane halkı gelir kayıplarının sınırlanması ve istihdamın korunması açısından kritik rol oynadığı değerlendirmesinde bulunmuştur.”
Memurlar
