Diyarbakır’da son vakitlerde çocuklar üzerine yapılan toplumsal deney manzaraları toplumsal medyada paylaşılmasıyla tartışmalara neden oldu. Diyarbakır Barosu Çocuk Hakları Merkezi Lideri Avukat Mehmet Emin Çoban, çocukların gizlice imgelerinin kaydedilmesinin ve hem çocuklardan hem de ebeveynlerinden müsaade alınmadan toplumsal mecralarda paylaşılmasını çocuk istismarı olarak yorumladı. Böylesi teşebbüslerin Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Kontratı, Anayasa ve çocukları müdafaa kanununun ihlal edildiğini savunan Avukat Mehmet Emin Çoban, kişinin beyanı yahut isteği hilafında imgelerinin paylaşılıyor olmasıyla özel hayatın saklılığının dikkate alınmadığını belirtti. Çoban, çocuğun yüzünün ve kimliğinin açık bir formda aşikâr olabileceği bir imajın toplumsal medyada paylaşılması çocuk istismara açık bir alan olarak ortaya koyulduğuna dikkat çekti.
‘ÇOCUKLARIN İSTİSMARI KELAM KONUSUDUR’
Son vakitlerde Diyarbakır’da başta toplumsal medya fenomenlerce çekilen akabinde toplumsal medyada paylaşılan manzaralara değinen Çoban, “Bunun çocuklar üzerindeki hak ihlalleri noktasına baktığımız vakit, burada bilhassa çocukların gizlice imajlarının kaydedildiği ve hem çocuklardan hem de ebeveynlerinden müsaade alınmadan toplumsal mecralarda paylaşılması kelam konusu. Burada çok açık net bir halde çocukların istismarı kelam bahsidir. Öte taraftan çocuğun özel hayatının kapalılığını ihlali ortaya çıkmış oluyor. Daha evvelki aylarda da Diyarbakır’da bir toplumsal medya fenomenin gelip Dağkapı Meydanı’nda parasının olmadığını ve dışarıdan geldiğini belirterek bir çocuktan yemek istemesi ve kendisine yemek ısmarlanması üzerine tablet armağan etmesi, bunun da toplumsal medyada müsaadesiz bir biçimde paylaştığı imajları vardı. Devamında birkaç gün evvel tekrar bir otomobilde bulunan iki kişinin su satan bir çocuğa param yok su istiyorum biçiminde, sonrasında da paranız yoksa benden olsun biçimindeki çocuğun beyanı üzerine, paketlenmiş bir formda tablet armağan edilmesi, yeniden birebir hususta bir çocuğun istismarı durumunu ortaya koyuyor. Öncelikle Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne nazaran 18 yaşından küçük her birey çocuktur ve çocuk kabul edilmektedir. Yeniden bizim anayasamızda da özel hayatın saklılığı, yaşama hürmet, aile hayatına hürmet üzere unsurlarımız de kelam konusu. Öte taraftan tekrar çocuk müdafaa kanunumuz mevcut. Bu noktada bilhassa kişinin beyanı yahut isteği hilafında imajlarının paylaşılıyor olması, özel hayatın kapalılığını ortaya koymaktadır” dedi.
‘DİYARBAKIR CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞI’NA KABAHAT DUYURUSUNDA BULUNDUK’
Bir çocuğun manzaralarının tıklanma rekorları kırdığı ve toplumsal mecrada önünü alınamayacak biçimde süratlice yayıldığı bir ortamda çocuğun yüzünün, kimliğinin açık bir biçimde aşikâr olabileceği bir imgenin toplumsal medyada paylaşılıyor olması, çocuğu da istismara açık bir alan olarak ortaya koyduğunu söyleyen Çoban, şöyle konuştu:
“Bunun gün geçtikçe biraz daha sayısının artıyor olmasından kaynaklı olarak biz de hukuksal yollara başvurduk. Bize gelen ihbarlarda oldu bu tarafta. Birkaç gün evvel araç içerisinde su satan çocuğa tablet armağan edilmesi üzerinden artık hem bu konudaki ihlallerin önüne geçebilmek için, hem de artık bunun çocuğun istismar edilmesi, özel hayatın kapalılığının ihlal edilmesi ve devamında doğabilecek, çocuğun istismar edilebileceği alanların açılmasının önüne geçilebilmesi için Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı’na cürüm duyurusunda bulunduk. Bu hususta imgeleri de sunduk. Kapsamlı bir biçimde çocuk işçiliğine değinerek, bunun istismar edildiğini, bilhassa çocuğun unutulma hakkının gözden kaçırıldığı da belirtildi hata duyurumuzda. Öteki taraftan, toplumsal deney isimli görüntülerin internet ortamından kaldırılmasını da talep ettik.”
‘HEM HUKUK AÇISINDAN HEM DE BİLİMSEL ETİK AÇISINDAN KABAHAT VE SAKINCALIDIR’
Dicle Üniversitesi Sosyoloji Kısım Lideri Prof. Dr. Rüstem Erkan ise bu durumu ticari bir faaliyet olduğunu, bunun hem hukuk açısından kabahat olduğunu hem de bilimsel etik açısından cürüm ve sakıncalı olduğunu belirterek, “Son periyotlarda bilhassa toplumsal deneylerin alanı olarak Diyarbakır seçiliyor büyük ölçüde. Bu görüldüğü üzere aslında bir ticari faaliyettir her şeyden evvel. Yani bu toplumsal medyada üzerinde izlenme sayısını arttırmak için ticari faaliyet. Sonuçta çocuklarla ve Diyarbakır’la birinci görünüşte olumlu bir imaj ortaya çıktığı için herkes bundan şad oluyor. Hatta bu cins karşılık veren çocukların çeşitli hallerde yalnızca o röportajı yapanlar tarafından değil farklı kurumlar tarafından ödüllendirildiğini de görüyoruz. Bunun altında şu yatıyor, aslında Diyarbakır’da çocuklar iyi de daha sonraki süreçte daha makûs davranışlar ediniyorlar üzere bir imaj çıktığı için ilgi çekiyor. Lakin bu problem bir sefer bakın ismi toplumsal deney, her deneyin muhakkak kuralı vardır, bilimde, toplumsal bilimlerde deney kıymetlidir ancak bunun bilimsel etik süreci vardır. O da şudur, çocukları ebeveynlerinden müsaade almadan bu çeşit bir deneyde kullanamazsınız. Bu hem hukuk açısından cürümdür, hem de bilimsel etik açısından hata ve sakıncalıdır. İkincisi bu cins görüşmelerin, yani çocuklarla çocukların yüzü açık formda başkalarına model olacak halde yapılması aslında çocuk istismarıdır. Hem çocuklar üzerinden kar sağlama hem de ileride sürecin nereye gittiği belirli olmadan çocuk istismarına açık bir hale gelebilir. Bu yapanların dışında da öteki berbat niyetli beşerler, bunu izleyen çocuklar her yapılan şeyi toplumsal olarak algılayarak çeşitli istismarlara açık olabilir. Yani çocukların kaçırılmasından tutun cinsel istismara kadar gidebilecek bir sürecin yolunu açabilir bu. Bunu birebir vakitte sokakta çocuk personelliği yapan çocuklar üzerinden yapıyorlar bunu, bu çocuk işçiliğini de muhakkak ölçüde legalleştirmiş oluyor” diye konuştu.
‘YAPILAN DUYGUSAL BİR İSTİSMARDIR’
Dicle Üniversitesi Çocuk Psikiyatrisi Ana Bilim Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Tuğba Yüksel de bu yapılanın duygusal istismara girdiğini söz etti. Çocukların yapması gereken hoş davranışların takdir edilip övüleceğine, üstüne çok büyük bir ikramla güya her hoş davranışında büyük bir ikram alacakmış üzere bir his oluşturmanın uygun olmadığını lisana getiren Yüksel, şunları söyledi:
“Son vakitlerde bu hususla alakalı çok fazla toplumsal deney yapılıyor. Lakin bu toplumsal deneyleri araştırıp da yapmak çok daha iyi olabilir. Zira çocukların psikolojisi bundan ne derece etkileniyor, ona dikkat etmek gerekiyor. Toplumsal deney yaparken çocuğa vereceğimiz bir armağan varsa, onun çok büyük olmaması kıymetli. Zira çocukta, büyük bir armağan olduğunda bir duygusal istismara kadar yol açabiliyor. Zati çocukların yapması gereken hoş davranışlar takdir edilip övüleceğine, üstüne çok büyük bir armağanla güya her hoş davranışımızda büyük bir ikram alacakmışız üzere bir his olması, çocuklar için tabi ki uygun değil. O yüzden hoş bir davranışı görüyorsak şayet, bu sokak çocuklarında olabilir, Suriyeli çocuklar olabilir, onların başının okşanması, bir aferin denmesi, hoş bir gülücük olması onların çok daha güzeline gidecektir. Zira tablet herkesin eline geçmeyecek, yalnızca şanslı bir çocuğa geçti, ondan ötürü başka çocuklar bunun beklentisi içine girmesinler. Bu yapılan çok uygun bir şey değil, bu duygusal istismara giriyor.”
Memurlar
