Ulusal Eğitim Bakanlığı, özel eğitim muhtaçlığı olan öğrencilerin ve özel yeteneklilerin eğitimine büyük kıymet veriyor. Bu hizmetler Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından koordine ediliyor ve yürütülüyor. Bu kapsamda Bilim ve Sanat Merkezleri (BİLSEM) 81 vilayette özel yetenekli öğrencilerin yeteneklerini geliştirmeleri için değerli takviye sağlıyor. BİLSEM’lerdeki öğrenciler hem ulusal, hem de milletlerarası etkinliklerde ülkemizi başarılı bir biçimde temsil ediyorlar. Covid-19 salgını ile çabaya de değerli dayanak sağladılar. 2020 yılında BİLSEM’ler patent, yararlı model, tasarım ve marka üretimine odaklandılar ve değerli uzaklık aldılar. Öteki taraftan tüm BİLSEM’ler, kütüphane ve tasarım ve marifet atölyeleri ile güçlendiriliyor. MEB Bakan Yardımcısı Mahmut Özer, tüm bu gelişmeleri bir gazeteye verdiği röportajda kıymetlendirdi.
Üstün yahut özel yetenekli öğrencilerin eğitimine tüm ülkelerde özel ilgi gösteriliyor. Dünyada genel eğilim nedir, kısaca bahsedebilir misiniz?
Özel yeteneklilerin eğitimi uzun vakitten beri üzerinde ehemmiyetle durulan hususlardan birisi. Bilhassa eğitimin yaygınlaşması ve kitleselleşmesi ile birlikte özel yeteneklilerin eğitiminin mevcut eğitim sistemi içerisinde nasıl farklılaştırılacağı gündeme geldi. Bilhassa 20. yüzyılın başlarında zeka testlerinin gündeme girmesi ile birlikte tanılama süreçleri de farklı bir evreye girdi ve IQ skorları tanılamada etkin bir biçimde kullanılmaya başladı. Öbür değerli bir gelişme Ruslar tarafından Sputnik’in uzaya fırlatılması. Bu durum ABD’de bir güvenlik sorunu olarak algılandığı için üstün yeteneklilerin eğitimi ulusal güvenlik sorununa dönüşerek bu hususta çok farklı modeller geliştirdi, çok farklı denemeler yapıldı. Kimilerinden vazgeçildi. Bilhassa son vakitlerde üstün yetenekli tarifi genişletildi ve tanılamada yalnızca IQ skoru yerine çok-boyutlu teknikler geliştirilmeye başlandı. Kıta Avrupası’nda da misal yaklaşımlar denenmesine karşın ABD’deki üzere eğitim sistemlerinde çok kapsamlı bir yer edinmediğini görüyoruz. Özel yeteneklilerin eğitimine yönelik yaklaşımlar Kıta Avrupası’nda ülkeden ülkeye değişmesine karşın daha çok eğitimde eşitlik tartışmaları ile birlikte değerlendirildikleri görülüyor. Bilhassa Finlandiya üzere birtakım ülkelerde özel yetenekliler için eğitim sisteminde farklı yaklaşımların kullanılması elitizm ile ilişkilendirilerek eşitliğe muhalif olduğu bedellendiriliyor. Finlandiya’daki öğretmenler de bu türlü bir eğitime “üstün” yetenekli olarak etiketleme yapmanın yan tesirlerini öne çıkartarak ABD’deki meslektaşlarına nazaran çok daha fazla çekimser duruyorlar. Elbette bu yaklaşım, eğitim sistemlerinin özel yetenekli öğrencileri ihmal ettikleri manasına gelmiyor.
İhmal etmiyorlarsa ne yapıyorlar?
Tüm öğrencilerin yeteneklerini geliştirebilmesine imkan verecek formda eğitim sistemlerini yapılandırıyorlar. Yani temel yaklaşım, kapsayıcı ve kişiselleştirilmiş eğitim. Yani her öğrencinin gelişimini destekleyen bir eğitim sistemi. Böylesi bir yaklaşım, doğal olarak özel yetenekli öğrencileri de kapsıyor. Elbette bu sistemde öğretmenin rolü çok değerli. Öğretmenlerin farklı yetenek düzeylerindeki öğrencilere bu imkanı sağlayabilecek yeterliliğine sahip olması bu yaklaşımın verimliliğinde çok kıymetli. Yıllardan beri yetenek yahut akademik muvaffakiyet olarak homojen sınıflarda eğitim yapmaya alışmış öğretmenler için bu yeni yaklaşım elbette meydan okuyucu bir durum.
Türkiye’de durum nedir?
Tıpkı devirlerde Türkiye’de de misal adımlar atılıyor. Örneğin, 1959 yılında eğitimde türdeş yetenek kümeleri uygulaması başlatılıyor. Özel yetenekli bireylerin akademik ve sanat alanlarında eğitim alabilmeleri için yurtdışına eğitime gönderilebilmeleri için yasal düzenlemeler yapılıyor. 1964 yılında Ankara Fen Lisesi kuruluyor. Farklı denemeler yapılıyor. Kimileri kısa ömürlü oluyor. Hoş sanatlar ve spor liselerinin kurulması da aslında bu yaklaşımın sonuçları. MEB Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde bu çalışmalar geçmişten günümüze kadar istikrarlı bir halde takip ediliyor. 1995 yılında bu hedefle birinci Bilim ve Sanat Merkezi (BİLSEM) kuruluyor ve o tarihten itibaren seçilen özel yetenekli öğrencilere okul dışında yetenek geliştirme takviyesi sunmaya devam ediyor. BİLSEM’leri sayısı ve yararlanan öğrenci sayısı da giderek artıyor.
Kaç BİLSEM var? Ne kadar öğrenci bu merkezlerden yararlanabiliyor?
Hala 81 vilayette 182 BİLSEM var ve 63 bin öğrenci bu merkezlerden yararlanıyor. BİLSEM’lere erişimi artırabilmek için BİLSEM sayısını daima artırıyoruz. Son 10 yıla baktığımızda hem BİLSEM sayısında, hem de öğrenci sayısında önemli bir artış görüyoruz. BİLSEM’lerin sayısı son 10 yılda 3 kat, öğrenci sayısı da 7 kat arttı.
Öğretmenlerin %61’i Yüksek Lisans mezunu
BİLSEM’lerde ne kadar öğretmen misyon yapıyor?
182 BİLSEM’de 320 yönetici ve 2 bin 223 öğretmenimiz misyon yapıyor. Öğretmenlerimizin lisansüstü eğitimlerini de destekliyoruz. Üniversitelerle işbirlikleri kurarak bu bahiste dayanaklar sağlıyoruz. Hala 2 bin 223 öğretmenimizin bin 220’si yüksek lisans ve 129’u doktora mezunu. Yani BİLSEM öğretmenlerinin %61’i lisansüstü eğitim mezunudur. Türkiye’de öğretmenlerimizin %11’inin lisansüstü mezunu olduğu göz önüne alındığında BİLSEM’lerdeki bu oran hayli iyi bir durumda. Hala de 231 öğretmenimiz yüksek lisans eğitimlerine ve 219 öğretmenimiz de doktora eğitimlerine devam ediyorlar.
Covid-19 salgını ile gayrete BİLSEM’lerden tam takviye
Covid-19 salgını ile uğraş günlerinde mesleksel eğitim inanılmaz bir performans sergilemişti. Bu süreçte BİLSEM’ler de kıymetli katkı sağladılar. Bu katkılardan bahsedebilir misiniz?
Covid-19 salgını ile çabanın birinci günlerinde 81 vilayetteki tüm BİLSEM’lerimizi harekete geçirerek muhtaçlık duyulan eserlerin üretimine odaklanmalarını sağladık ve gerekli dayanakları sağladık. BİLSEM’lerde 3 boyutlu yazıcı altyapısı epeyce güçlü olduğu için yüz korucu siperlik üretimine çabucak başladılar ve 350 bin adet yüz hami siper üreterek gereksinim noktalarına ulaştırdılar. Başka taraftan gereksinim duyulan farklı eserlerin tasarlanması ve üretimine odaklandılar. Ve çok geniş bir üretim portföyü geliştirdiler. Bu kapsamda ateş ölçer, maske tutucu, görüntü laringoskop, entübe kabini ve önlüğü, teneffüs aygıtı valfi, dezenfektan robotu, toplumsal aralık ölçüm aygıtı, mekanik teneffüs aygıtı ve temassız muayene kabini üzere çok sayıda eseri ürettiler.
Tüm Öğretmenlere Mesleksel Gelişim Eğitimi
Öğretmenlerin mesleksel gelişim eğitimlerinde durum nedir?
Öğretmenlerimizin mesleksel gelişim eğitimlerine büyük ehemmiyet veriyoruz. Mesleksel ve teknik eğitimde yaptığımız üzere burada da ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği protokolleri yaparak öğretmenlerimizin mesleksel gelişim eğitimlerine dayanak olmaya çalışıyoruz. 2018 yılında yalnızca 30 öğretmene mesleksel gelişim eğitimi verilmişken bu sayıyı 2019 yılında 170’e, 2020 yılında ise 615’e çıkarttık. Örneğin, Savunma Sanayi Başkanlığımız ile öğretmenlerin eğitimleri kapsamında yaptığımız işbirliği sonucunda öğretmenlerimize ağ idare sistemleri eğitimi verdik. Misal biçimde İTÜ Türk Musikisi Devlet Konservatuvarı 150 müzik öğretmenimize hayli kapsamlı eğitim dayanağı sağladılar. 2020 yılının sonuna kadar BİLSEM’lerde vazife yapan tüm öğretmenlerimizin mesleksel gelişim eğitimi almaları hedefliyoruz. Eğitim takvimi planladığımız üzere ilerliyor.
Bunlar çok hoş gelişmeler. Biraz da BİLSEM’-lerin başarılarından bahsedebilir misiniz?
Elbette. BİLSEM’lerde öğrencilerimiz disiplinler ortası proje geliştirebilme konusunda yıllardan beri ulusal ve memleketler arası ölçekte değerli muvaffakiyetler elde ettiler. Örneğin, yeni yapılan TEKNOFEST 2020’de BİLSEM’ler İlkokul-Ortaokul Akıllı Ulaşım Kategorisi Türkiye Birinciliği, Lise Toplumsal İnovasyon Kategorisi Türkiye Birinciliği, İlkokul-Ortaokul Toplumsal İnovasyon Kategorisi Türkiye Birinciliği, Afet İdaresi Kategorisi Türkiye Birinciliği, Sıhhat ve İlkyardım Kategorisi Türkiye Birinciliği ve Etraf Güç Teknolojileri Kategorisi Türkiye Birinciliği elde ettiler. TÜBİTAK proje takviyelerinde de BİLSEM’ler epey başarılı. TÜBİTAK 4004 Tabiat Eğitimi ve Bilim Okulları Kategorisi’nde dayanak almaya hak kazanan 82 projeden 28 proje, TÜBİTAK 4005 Yenilikçi Eğitim Uygulamaları Kategorisi’nde dayanak almaya hak kazanan 22 projeden 6 proje ve TÜBİTAK 4007 Bilim Şenlikleri Kategorisi’nde takviye almaya hak kazanan 51 projeden 16 proje BİLSEM’ler tarafından hazırlandı. Bunlar elde edilen muvaffakiyetlerin yalnızca bir kısmı. Görüldüğü üzere BİLSEM’ler epey başarılı bir performansa sahipler.
BİLSEM’lerde patent periyodu
BİLSEM’lerde patent, yararlı model, tasarım ve marka üretimine odaklanmıştınız? Bu çalışmalar hangi etapta?
Planlandığı üzere başarılı bir biçimde ilerliyor. Bu mevzuda Türk Patent ve Marka Kurumu Başkanlığı çok kıymetli dayanak sağladılar. Gerekli eğitimleri yaptık. Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğümüz bünyesinde Fikri Mülkiyet Ofisi kurduk. Bu ofis, 81 vilayetteki BİLSEM’lerde yapılan çalışmaların uyumunu sağlıyor ve gerekli dayanakları veriyor. 2020 yılında BİLSEM’ler 44 patent, 31 yararlı model ve 9 tasarım olmak üzere 84 eser için tescil başvurusu yaptılar ve 6 eserin tescili alındı. Başka müracaatların kıymetlendirme süreci devam ediyor. Müracaatların kıymetlendirilmesi muhakkak bir takvim gerektiriyor. Ayrıyeten, 307 eserin de müracaatları yapılmak üzere hazırlık süreci devam ediyor. Süreçler tamamlandığında bu mevzuda da kıymetli uzaklık alacağımıza inanıyorum.
182 BİLSEM’e 1.000 kitaplık kütüphane
Bu kapsamda BİLSEM’lere ek dayanaklarınız olacak mı?
Elbette. 2020 yılının sonuna kadar 182 BİLSEM’in tamamında 1.000 kitaptan oluşan kütüphane kuruyoruz. Ayrıyeten BİLSEM’lere tekrar bu kapsamda ek laboratuvarlar ve tasarım ve maharet atölyeleri kuruyoruz. 2020 yılında şu ana kadar 168 yeni tasarım ve maharet atölyesi kurduk. 2020 yılının sonuna kadar bu iki takviye paketini tamamlamış olacağız. Böylelikle zenginleştirilmiş imkanları ile BİLSEM’lerden seçilen öğrencilere ilaveten öteki öğrencilerimizin de mümkün olduğu kadar fazla yararlanmalarını sağlayacağız.
Memurlar
