Son yıllarda, üniversiteler tarafından akademik rekabeti engelleyecek biçimde bireye özel ilanların giderek yaygınlaştığını gündeme taşımaya çaba ediyoruz. Bu bahiste, yapısal düzenlemeler kısa vadede mümkün gözükmese de, bir farkındalık yaratabildiğimizi görüyoruz.
Bu kapsamda, birinci kez Sayıştay tarafından İzmir Katip Çelebi Üniversitesinin şahsa özel ilanları kontrol raporunda yer buldu. İlgili yükseköğretim kurumunun 2019 yılı ilanlarını inceleyen Sayıştay, 195 takımda belli bir adayı tanım eden özel kurallara yer verildiğini, takımların tamamına sırf bir kişinin başvurabildiğini tabir etti.
Ayrıyeten raporda, kamu Yönetimince 2547 sayılı Kanunun 13/b hususu ile verilen yetkilere istinaden, rektörlük makamınca eğitim-öğretim faaliyetleri açısından duyulan muhtaçlık ve hizmet gerekleri göz önünde bulundurularak ilan kriterlerinin belirlendiğinin söz edildiğin, mezkur Kanun unsuru uyarınca, rektörün eğitim-öğretim faaliyetleri açısından duyulan gereksinim ve hizmet gerekleri göz önünde bulundurularak ilan kriterlerinin belirleme yetkisinin bulunduğunu, fakat bu kriterlerin, rektörlük makamınca eşitlik ve liyakat unsurları doğrultusunda, spesifik olarak bir kişiyi çağrıştırmayacak formda belirlenmesi gerektiğine dikkat çekildi!
İŞTE SAYIŞTAY RAPORU
BULGU 2: Öğretim Üyesi Takımlarına Objektif Kriterlere Alışılmamış Atama Yapılması
Üniversitede bulunan öğretim üyesi takımlarına, eşitlik ve liyakat unsurlarına ters atamalar yapıldığı tespit edilmiştir.
2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın “Kanun önünde eşitlik” başlıklı 10 uncu unsurunda; “… Devlet organları ve yönetim makamları bütün süreçlerinde (…) kanun önünde eşitlik prensibine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar.” denilmektedir.
2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun “Doktor Öğretim Üyesi” başlıklı 23 üncü hususunda; “… c) Yükseköğretim kurumları, tabip öğretim üyesi takımına atama için Yükseköğretim Şurasının onayını almak suretiyle, münhasıran bilimsel kaliteyi artırmak hedefine yönelik olarak, bilim disiplinleri ortasındaki farklılıkları da göz önünde bulundurarak, objektif ve denetlenebilir nitelikte ek şartlar belirleyebilirler.” “Profesörlüğe yükselme ve atama” başlıklı 26 ncı hususunda ise; “… Üniversiteler, profesörlüğe yükseltilerek atama için aranan bu minimum şartların yanında, Yükseköğretim Konseyinin onayını almak suretiyle, münhasıran bilimsel kaliteyi artırmak gayesine yönelik olarak, bilim disiplinleri ortasındaki farklılıkları da göz önünde bulundurarak, objektif ve denetlenebilir nitelikte ek şartlar belirleyebilirler. …” kararları yer almaktadır.
Kamu Vazifelileri Etik Davranış Prensipleri İle Müracaat Yol ve Asılları Hakkında Yönetmeliğin “Dürüstlük ve tarafsızlık” başlıklı 9’uncu unsurunda motamot; “Kamu vazifelileri; tüm aksiyon ve süreçlerinde yasallık, adalet, eşitlik ve dürüstlük unsurları doğrultusunda hareket ederler, … Kamu vazifelileri, takdir yetkilerini, kamu faydası ve hizmet gerekleri doğrultusunda, her türlü keyfilikten uzak, tarafsızlık ve eşitlik prensiplerine uygun olarak kullanırlar. …” denilmektedir.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının üstte değinilen 10’uncu hususu ile Kamu Vazifelileri Etik Davranış Prensipleri İle Müracaat Yol ve Asılları Hakkında Yönetmeliğin tekrar üstte değinilen 9’uncu hususu uyarınca, kamu vazifelileri misyonlarını yerine getirirken, eşitlik unsuruna uygun olarak hareket etmek zorundadırlar. Tekrar Kanunlarla kamu görevlilerine verilen takdir yetkisi kamu faydası ve hizmet gerekleri ile sonludur. Kamu vazifelileri bu yetkilerini kullanırken eşitlik ve tarafsızlık prensibine bağlı kalmak zorundadırlar.
İzmir Katip Çelebi Üniversitesince, 2019 yılı içerisinde öğretim üyesi alımı maksadıyla çeşitli tarihlerde ilanlar verilmiş, atama yapılacak takımlara ait olarak 2547 sayılı Kanun’un üstte da değinilen unsurları uyarınca birtakım ek kriterler getirilmiş ve boş bulunan takımlar için öğretim üyesi atamaları gerçekleştirilmiştir.
Getirilen kelam konusu ek kriterlere örnek verecek olursak;
– Turizm Fakültesi Rekreasyon İdaresi Kısmı Rekreasyon Anabilim Kolu doçentlik takımı için, Doktorasını Klasik Arkeolojide yapmış olmak, doçentliğini Müzik Bilim alanında almış olmak, Antik Müzik, Rekreasyon, Müzikle Tedavi ve Ritim bahislerinde bilimsel çalışmaları olmak.
– Su Eserleri Fakültesi Temel Bilimler Kısmı Deniz Biyolojisi Anabilim Kolu Profesör takımı için, doçent unvanını Su Eserleri alanında almış olup Prosobranş Deniz Salyangozlarının Sistematiği, Deniz İğneleri ve Deniz Patlıcanlarının Üreme Biyolojisi mevzularında çalışmaları bulunmak.
– Toplumsal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Türk Lisanı ve Edebiyatı Kısmı Eski Türk Lisanı Anabilim Kolu Profesör takımı için, doçentlik unvanını Türk Lisanı alanında almış olmak. Eski Uygurca ve Çağatay Türkçesi üzerine çalışmalar yapmış olmak.
– İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Kısmı İktisat Tarihi Anabilim Kolu Profesör takımı için, doçentliğini Makro İktisat alanından almış olmak, Tasarruf Açığı ve ArGe Harcamaları, İstikrar Döviz Kurundan Sapma ve Türkiye’de Para Talebi İstikrarının Yapısal Kırılmalar Altında İncelenmesi bahislerinde çalışmalar yapmış olmak.
– İslami İlimler Fakültesi Temel İslam Bilimleri Kısmı Tasavvuf Anabilim Kısmı Hekim Öğretim Üyesi takımı için, ilgili ana bilim kolunda doktora yapmış ve Mesnevi’de Allah Kainat ve İnsan konusunda çalışmış olmak.
Üstte yer verilen örneklerde de görüleceği üzere, alımı yapılacak öğretim üyeliği takımları için ek kriterler getirilirken, 2547 sayılı Kanun’un 23 ve 26’ncı hususlarında tabir edilen objektif ve denetlenebilirlik prensiplerine riayet edilmemiş, ilanların büyük çoğunluğunda spesifik ve aşikâr bir kişiyi çağrıştıran koşullar istenmiştir. Bunun sonucunda da, alım yapılacak toplam 195 takımın tamamı için yalnızca birer kişi müracaat yapabilmiş ve tıpkı bireyler takımlara alınmıştır.
Yükseköğretim Şurası tarafından hazırlanan ve internet sitesinden de ilan edilen “Akademik takım ilanlarında aranan ek şartlara ilişkin” bilgi notunda, tüm üniversitelere yönelik olarak da kelam konusu konuya değinilmiştir. Bilgi notunda, bahis hakkında Yükseköğretim Heyetine gelen şikayet dilekçelerinde; üniversitelerin akademik işçi alımı için ilana çıktığı takımlara ait olarak ek şartlar belirlediği, fakat kelam konusu ek şartların bir adayı işaret edecek biçimde spesifik olarak belirlendiği ve böylelikle ilana öbür adayların iştirakin engellendiği, ilanlara konulan ek şartlar yoluyla makul bireylerin alınarak üniversitede kadrolaşmaya gidildiği halinde savlar yer aldığı, yapılan inceleme ve soruşturmalarda Üniversiteler tarafından çıkılan birtakım ilanlarda yer alan ek şartların muhakkak bir adayı tanımlamaya yönelik olarak ve akademik rekabeti engelleyecek biçimde belirlenebildiği, ataması yapılan şahısların yayınları ile belirlenen ek şart ortasında büyük benzerlikler bulunduğu ve hatta kimi atamalar için direkt ataması yapılan şahısların yüksek lisans ya da doktora tez başlıklarının ek şart olarak belirlendiği, birtakım ilanlarda bilimsel kalite ve bilim disiplinleri ortasındaki farklılıklarla açıklanamayacak ölçüde kısıtlayıcı ve rekabeti engelleyici şartlar belirlendiğinin görüldüğü, bunun akademik rekabeti engelleyecek nitelikte olmasının, Anayasanın eşitlik unsuruna ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’na terslik teşkil edeceği, tesis edilen sürecin dava konusu edilmesi halinde yargı makamları tarafından atama sürecinin iptal edileceği, buna bağlı olarak üniversitenin işleyişi üzerinde olumsuzluk tesirler yaratacağı ve şahıslar açısından mağduriyetler yaratacağı, kelam konusu atama sürecinde rol alan yetkililer açısından idari ve cezai sorumluluklar doğuracağının açık olduğu, bu doğrultuda verilmiş bulunan yargı kararlarının bulunduğu, söz edilmiştir.
Kamu Yönetimince 2547 sayılı Kanunun 13/b hususu ile verilen yetkilere istinaden, rektörlük makamınca eğitim-öğretim faaliyetleri açısından duyulan muhtaçlık ve hizmet gerekleri göz önünde bulundurularak ilan kriterlerinin belirlendiği söz edilmiştir. Mezkür Kanun hususu uyarınca, rektörün eğitim-öğretim faaliyetleri açısından duyulan gereksinim ve hizmet gerekleri göz önünde bulundurularak ilan kriterlerinin belirleme yetkisi bulunmaktadır. Fakat bu kriterlerin, rektörlük makamınca eşitlik ve liyakat prensipleri doğrultusunda, spesifik olarak bir kişiyi çağrıştırmayacak halde belirlenmesi gerekmektedir.
Üniversite’nin çıkmış olduğu ilanlarda belirlediği ek şartların kişiyi tanımlamaya yönelik olarak akademik rekabeti engelleyecek nitelikte olmasının, Anayasanın eşitlik prensibine ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’na karşıtlık teşkil ettiği ve Üniversite’nin Kanunlarla belirlenen hedeflerine ulaşması açısından risk oluşturduğu kıymetlendirilmektedir.
Memurlar
