Malumunuz Osmanlı İmparatorluğu’nda sınır sanatkarı padişahlar, şair paşalar, sanatkar devlet adamları eksik olmazdı. Devlet sanatkarların yönetimindeydi yani… Lakin onlardan biri vardı ki sanatını Ayasofya Camii’nin duvarlarına nakşetmiş, ismini Washington Anıtı’na kadar ulaştırmıştı. O devlet adamı Kazasker Mustafa İzzet Paşa’dan oburu değildi elbette.
İşte Osmanlının sanatkar paşasının hayatı ve sanat seyahati bir kitaba konu oldu. Araştırmacı Murat Özer’in kaleme aldığı “Ayasofya’nın Nişanesi-Kazasker Mustafa İzzet” isimli eser, Kuveyt Türk tarafından okuyucuya sunuldu. M. İzzet Paşa’ya dair rivayetlerin de olduğu yapıtta, sanatkarın yapıtlarının derli toplu bir listesi de ortaya konuluyor.
Vesikalarla dolu kitaptan öğrendiğimize nazaran “seyyid” yani Hazreti Peygamber soyundan gelen paşa, 1801’de Kastamonu Tosya’da hayata gözlerini açar. Babası trajik bir halde öldürülünce, İstanbul’a gelir. Seyyid Mustafa İzzet, okuduğu bir na’t sayesinde Sultan II. Mahmud’un alakasını çeker ve bölümünün “Royal Academy”si olan Enderun Mektebi’nde seçilir. Çömez Mustafa Vasıf Efendi, Yesarizade Mustafa İzzet Efendi üzere çizgi sanatı üstatları, kendisine hoca olur. Mustafa İzzet Efendi, kısa vakitte Sultan II. Mahmud’un yanından ayırmadığı isimlerden biri haline gelir. Paşa bir orta inzivaya çekilse de tekrar saraya döner; şehzadelikleri vaktinde padişahlara hocalık yapar, kazaskerlik ve nakibül-eşraflık görevlerine getirilir.
“UÇUŞAN KELEBEKLER”
Osmanlının çalkantılı periyotlarına şahitlik etse de buna karşın sanattan hiç kopmaz… Celaleddin ve Rakım çizgi ekollerini kendi potasında eriten Mustafa İzzet Efendi, eski üstadlara hayrandır; Rakım Efendi’nin, Neslişah Türbesi kapısındaki yazılarını saatlerce seyreder “Bunlar insan işi değil” deyip ağlar. Sonradan gelen sanatkarlar da, sıra dışı bir hayat süren Mustafa İzzet Efendi’nin yazılarını “uçuşan kelebeklere” benzetirler… Sultan Abdülhamid’e birinci biat eden devlet adamı olan ve 1876’da vefat eden Mustafa İzzet, levhalardan cami kitabelerine, Mushaflardan hilye-i şeriflere kadar yüzlerce eser müellif. Onlardan yaklaşık 370 adedi günümüze ulaşır.
EN BÜYÜK SINIRI AYASOFYA’YA YAZDI
Mustafa İzzet Efendi’nin yapıtlarından en meşhuru Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi’nde bulunuyor… İzzet Efendi, Sultan Abdülmecid vaktinde hala dünyanın en büyük el personelliği sınır yapıtları kabul edilen sınırları meydana getirir. Evvel kağıda yazılan çizgiler, o vaktin imkanlarıyla kareleme tekniği ile büyütülür. Büyük hattat, kubbedeki 18 metrelik ayet istifinin yanında Dört Halife ve Hazreti Hasan-Hüseyin’in isimlerini mabede nakşeder. Hazreti Hüseyin levhasına ise gözyaşı biçiminde imzasını koyar.
WASHINGTON ABİDESİNDE İMZASI VAR
Mustafa İzzet Paşa’nın bir yapıtı de okyanus ötesinde yer alıyor. 150 sene evvel hürriyeti temsil eden Washington Anıtı için bütün dünyadan yazılar istenmiş. Osmanlıdan da Sultan Abdülmecid’in isteği üzerine Mustafa İzzet Paşa’nın kaleme aldığı kitabe ABD’ye gönderilmiş. Osmanlı sanatının yüksekliğini yansıtan kitabe, abidenin 17. katında yer alıyor. Yapıtta, sanatkar paşanın imzası bulunuyor.
MURAT ÖZTEKİN
Memurlar
