Ankara’da yaşanan bir hadisede bir kişi, bir öbür bireye 3 kezde 60 bin TL havale etmiştir. Davalı kişi parayı aldığını lakin davacının borçlu olduğu bireye parayı verdiğini belirtmiştir.
Yargıtay bu savunma karşısında, davacının parayı sehven havale ettiği argümanını ispatla yükümlü olduğuna karar verdi. Kararda “Öte yandan, Türk Borçlar Kanunu’nun 555. ve devamı hususlarında düzenlenmiş olan havale, hukukî nitelikçe (tıpkı onun özel biçimlerinden biri niteliğindeki çek gibi), bir ödeme vasıtasıdır. Eş söyleyişle, havalenin, mevcut bir borcun ödenmesi emeliyle yapıldığı yolunda yasal karine mevcuttur.” denildi
T.C. YARGITAY ÜÇÜNCÜ HUKUK DAİRESİ
Temel : 2018/7661
Karar : 2019/10265
Tarih : 18.12.2019
DURUŞMASI: ANKARA BÖLGE ADLİYE DURUŞMASI 24. HUKUK DAİRESİ
DURUŞMASI: ANKARA 22. ASLİYE HUKUK DURUŞMASI
Taraflar ortasında birinci derece duruşmasında görülen alacak davasının kabulüne dair verilen karar hakkında bölge adliye duruşması tarafından yapılan istinaf incelenmesi sonucunda; davalı vekilinin istinaf müracaatının temelden reddine yönelik olarak verilen kararın, müddeti içinde davalı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine; temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra, evrak içerisindeki bütün kağıtlar okunup gereği düşünüldü:
Y A R G I T A Y K A R A R I
Davacı, eşinin yeğeni olan dava dışı …’e borç olarak gönderdiği kanısıyla üç başka tarihte toplam 60.000,00 TL’yi … Bank Şubesinden davalının hesabına gönderdiğini, durumu borç gönderdiğini zannettiği şahıstan borcunu isteyince anladığını, davalı ile ortalarında ticari ilgi, alacak, borç bağı olmadığını, sebepsiz zenginleşmenin şartlarının oluştuğunu, davalının hesabına hataen gönderilen 60.000,00 TL’ nin sebepsiz zenginleşme kararları yeterince davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı, talebin zamanaşımına uğradığını, paranın hataen davalı hesabına yatırılmadığını, davacı tarafından paranın …’ ye gönderilmesinin talep edildiğini, paranın hesabına yattıktan sonra tıpkı gün davacının talebi üzerine …’nin hesabına aktarıldığını, sebepsiz zenginleşmediğini, hataen üç farklı tarihlerde yanlışlığın yapıldığı savının hayatın olağan akışına alışılmamış olduğunu ileri sürerek davanın reddini dilemiştir.
Birinci Derece Mahkemesince; davaya bahis bedelin davacının talimatı doğrultusunda dava dışı …’ nin hesabına aktarıldığına dair kanıt ibrazı için davalıya kesin müddet verildiği, bu müddette kanıtın ibraz edilmediği, bu nedenlerle davalı hesabına rastgele bir neden olmaksızın gönderildiği kabul edilen 60.000,00TL’ nin sebepsiz zenginleşme kararları yeterince iadesinin gerektiği gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir. Birinci derece duruşması kararına karşı, davalı tarafından istinaf kanun yoluna başvurulmuştur.
Bölge Adliye Mahkemesince; taraflar ortasında para gönderilmesine neden olacak bir alacak bağlantısı olmadığı, dava konusu banka havale makbuzlarında açıklama bulunmadığı, davalının davacının talimatı ile davacının arkadaşı dava dışı … isimli bireye iletilmesi için gönderildiğini beyan etmesi karşısında ispat yükünün davalı tarafta ilişkin olduğu ve davalı tarafından, dava konusu paranın davacının talimatıyla dava dışı üçüncü bireye gönderdiğini metoduna uygun kanıt ile ispat edemediği gerekçesiyle davalının istinaf müracaatının reddine karar verilmiştir.
Davada, davacı tarafından davalıya havale yoluyla gönderilen paranın sebepsiz zenginleşme kurallarına nazaran tahsili talep edilmektedir.
Türk Uygar Kanunu’nun 6.maddesi kararı uyarınca; kanunda tersine bir karar bulunmadıkça, taraflardan her biri, hakkını dayandırdığı olguların varlığını ispatlamakla yükümlüdür. Gerek doktrinde; gerek Yargıtay içtihatlarında kabul edildiği üzere, ispat yükü hayatın olağan akışına alışılmamış durumu argüman eden ya da savunmada bulunan kimseye düşer. Öte yandan, ileri sürdüğü bir hadiseden kendi faydasına haklar çıkarmak isteyen kimsenin, sav ettiği vakası ispatlaması gerekir.
İspat yükünün açıklanması noktasında vasıflı ikrardan da kelam edilmesi gerekmektedir. Vasıflı ikrarda, karşı tarafın ileri sürdüğü vakıanın hakikat olduğu ancak, bunun tüzel niteliğinin (vasfının) tez edildiğinden öteki olduğu bildirilir. Hukukumuzda vasıflı ikrarın bölünemeyeceği, yani vasıflı ikrarın ikrar eden aleyhine kanıt teşkil etmeyeceği, tersine o vakıayı ileri müddetin onu ispat etmesi gerektiği kabul edilmektedir. Vasıflı ikrarda ispat yükü (6100 sayılı HMK md.190-TMK md. 6 ) vakıayı ileri süren tarafta olup, o vakıayı vasıflı olarak ikrar eden (gerekçeli olarak inkar eden) tarafta değildir.
Öte yandan, Türk Borçlar Kanunu’nun 555. ve devamı unsurlarında düzenlenmiş olan havale, hukukî nitelikçe (tıpkı onun özel biçimlerinden biri niteliğindeki çek gibi), bir ödeme vasıtasıdır. Eş söyleyişle, havalenin, mevcut bir borcun ödenmesi maksadıyla yapıldığı yolunda yasal karine mevcuttur. Bu yasal karinenin aksisini (havalenin borcun ödenmesinden öteki bir hedefle yapıldığını) ileri süren havaleci (muhil), bu savını kanıtlamakla yükümlüdür. (Havale kavramı hakkında geniş bilgi için bkz: Prof. Dr. Arif B.Kocaman. Türk Borçlar Hukukunda Havale, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayını, Ankara 2001; Yargıtay’ın bu husustaki uygulamasına örnek olarak: 11.Hukuk Dairesi’nin 28.9.1992 gün ve 1991/1956- 1992/9316 sayılı kararı).
Somut hadisede davacı, yeğenine gönderdiğini zannederek hataen üç farklı tarihte toplamda 60.000,00 TL’yi davalının hesabına gönderdiğini, davalı ile ortalarında türel münasebet bulunmadığını belirterek gönderilen paranın iadesini talep etmiştir. Davalı ise, davaya husus paranın kendisine gönderildiğini, davacının talebi doğrultusunda parayı dava dışı …’ye gönderdiğini savunmuştur. Bu halde davalı taraf, davaya mevzu toplam 60.000,00 TL’nin kendisine gönderildiğini (maddi vakıayı) ikrar etmiş, fakat, havalenin davacı tarafından ileri sürülen nedenle değil, diğer bir nedenle (…’ye gönderilmesi amacıyla) gönderildiğini savunmak suretiyle, vakıanın hukukî niteliğinin ileri sürülenden farklı olduğunu bildirmiştir.
Davalı tarafın ikrar ettiği maddi vakıanın hukuksal vasfının ileri sürülenden farklı bulunduğunu bildirmesi, vasıflı ikrar (gerekçeli inkar) niteliğindedir ve bu ikrar bölünemez. Zira vasıflı ikrarda kanıtlama yükümlülüğü, ikrar eden tarafa (davalıya) değil vakıayı ileri süren tarafa (davacıya) aittir.
Bu durumda, davacı taraf, davaya bahis havalenin sehven gönderildiği yolundaki savını kanıtlamakla yükümlüdür; buna bağlı olarak, davalı tarafın borç ilgisini kanıtlama yükümlülüğü bulunmamaktadır.
O halde, mahkemece; ispat yükünün davacıda olduğu ve savunmaya nazaran davalıya geçmediği dikkate alınarak davacının argümanını yazılı kanıtlarla ispatlayamadığı belirlenmekle, davanın reddine karar verilmesi gerekirken, yanılgılı kıymetlendirme ile yazılı formda karar verilmiş olması bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ : Üstte açıklanan nedenlerle; 6100 sayılı HMK’nun 373/1 hususu uyarınca temyiz olunan Bölge Adliye Duruşması kararının KALDIRILMASINA, tıpkı Kanunun 371. hususu uyarınca Birinci Derece Duruşması kararının BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz edene iadesine, belgenin Birinci Derece Duruşmasına, kararın bir örneğinin de Bölge Adliye Duruşmasına GÖNDERİLMESİNE, 18.12.2019 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
Memurlar
