Doğu Akdeniz’de Türkiye aykırısı cephe Yunanistan’ın etrafında toplanıyor. Mısır, Yunanistan ile deniz yetki alanları sonlandırma mutabakatı imzaladı. Akdeniz’de oluşturulmaya çalışılan korsan harita, Türkiye’nin Libya ile yaptığı deniz yetki muahedesi alanıyla çatışıyor. Üstelik Mısır, imza koyduğu son mutabakatla birlikte Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum Idaresinin Akdeniz’deki hak argümanlarına uyarak 21 bin 500 kilometrekarelik deniz yetki alanını kaybetmiş oldu.
Darbeci Sisi idaresindeki Kahire ile Atina ortasındaki son teşebbüse Ankara sert reaksiyon gösterdi. Dışişleri Bakanlığı, “Türkiye için yok hükmündedir” dediği muahedeyi tanımadığını duyuru etti. Türkiye’nin sismik arama ve sondaj gemileri, Akdeniz’deki faaliyetlerine devam edecek. Ankara, çıkarlarını ‘sahada ve masada koruyacağını’ duyururken Deniz Kuvvetleri, Türkiye aykırısı cephenin teşebbüsüne tatbikat duyurusuyla meydan okudu: Savaş gemileri 10-11 Ağustos’ta Antalya açıklarında Rodos ve Meis adaları ortasında atışlı tatbikat yapacak. Sözkonusu tatbikata ait Navtex duyurusu geçtiğimiz günlerde 18 Ağustos olarak duyurulmuştu.
SULAR ÇOK ISINACAK
Türkiye ile mutabakat yapabileceklerini söyleyerek Ege ve Akdeniz’de deniz yetki sonlarının belirlenmesi için Lahey’e gitmeyi teklif eden Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis, tıpkı gün Mısır ile muahede yaptı. Akabinde yaptığı açıklama ile tansiyonu tırmandırmak isteyen Yunan Başbakan, kelam konusu muahedenin yasal olduğunu savunarak, “Doğu Akdeniz’de yeni bir realite yarattık” dedi. Yunan Dışişleri Bakanı Nikos Dendias ise korsan mutabakat sonrası Kahire’deki konuşmasında daha da tahrik etti: “Türkiye ile Libya ortasında aslında varolmayan mutabakat, bu yaptığımız mutabakatla ilişkin olduğu yere, çöp tenekesine gönderilmiştir.”
Türkiye’nin Libya’daki adımları karşısında Doğu Akdeniz’de çaresiz kalan Yunanistan hükümeti, Hafter ile münhasır ekonomik bölge (MEB) muahedesi için masaya oturdu. Libya’nın tek meşrı temsilcisi olan Trablus idaresine karşı daha evvel iki kere ‘cihat’ duyuru eden, akabinde kendini ‘ülkenin tek hakimi’ olarak duyuran darbeci Hafter tarafı, Atina ile anlaştıklarını argüman etti fakat detaylara yer vermedi.
ÇALIŞMALAR SÜRMELİYDİ
Tüm bu gelişmeler sonrası Doğu Akdeniz’de tansiyonun tırmanacağına işaret eden emekli Tümamiral Cem Gürdeniz, yaşananları şöyle yorumladı: “Uzun vakittir MEB duyuru edilmesini lisana getiriyoruz. Askeri üstünlüğü duyuru etmişken emrivaki karşı karşıya kaldık. Navtex duyuru edilen alanlarda çalışmalar sürmeliydi. Navtex duyurusunun yapıldığı gün (21 Temmuz) donanma bölgeye çok süratli yayıldı. O gün denetim Türkiye’de idi. Oruç Reis geri adım atmamalıydı. Bölgede son kelamı Türkiye söyler. Türkiye bölgede jeostratejik olarak güçlü bir durumda, bunu devam ettirmeli. Son kelamı güç söyler. Türkiye orada bir faaliyete müsaade vermeyecektir. Lakin hukuken de güçlü olmak lazım. Bu etaptan sonra Dışişleri’nin işi güç; Yunan hala ‘görüşmeye hazırız’ diyor. Memleketler arası Adalet Divanı’na gidelim dedikleri gün Mısır’la mutabakat yapıyorlar. Türkiye’yi hukuksuz atılımlarla hukuken sıkıştırmaya çalışıyorlar. Dikkat etmek lazım.”
LÜBNAN’A LİMAN VERELİM
“Türkiye’nin haklı tezi olan yarı kapalı denizlerde adaların kıta sahanlığı olmadığı ya da kısıtlı olabileceği tezine karşı Mısır ile Yunanistan’ın atılımı son derece kışkırtıcıdır. Türkiye’nin şu an yapması gereken birinci atılım münhasır ekonomik bölge (MEB) duyurusu olmalıdır. İsrail ve Lübnan’la karşılıklı kıyılarımız var. Türkiye İsrail ve Lübnan ile mutabakat yapabilir. Türkiye aslında elindeki mevcut iki mutabakatla (Libya ve KKTC) MEB duyuru edebilir. Hatırlanacağı üzere Güney Kıbrıs 2004 yılında tek mutabakat ile MEB duyuru etmişti. MEB duyuru edersek tezlerimizi daha net koruyabiliriz. Türkiye Beyrut patlaması sonrası Lübnan’a bu teklifle giderse Lübnan hükümetine dayanak sağlar. Öbür yandan morali bozuk Lübnan’a takviye için Mersin Limanı ile Kuzey Kıbrıs limanları Lübnan’a açılabilir. Bölgede Lübnan’a en yakın gelişmiş ülke biziz. Bu bir fırsattır, şu an limana muhtaçlıkları var.”
Deniz sonu yok
Emekli Büyükelçi Dr. Oğuz Çelikkol, Yunanistan’ın Mısır’la deniz sonu bulunmadığına dikkat çekerek bölgede tansiyonu artıran Atina-Kahire mutabakatını şöyle yorumladı: “Yunanistan, Türkiye’yi kendi karasularına sıkıştırma siyasetini Doğu Akdeniz’de uygulamaya çalışıyor. Bu yüzden Türkiye’nin reaksiyonu çok yerinde. Bu mutabakat yok sayılır diyoruz zira Yunanistan’ın Mısır’la bir deniz sonu yok. O bölge Türkiye’nin deniz yetki alanı ve Türkiye’nin kıta sahanlığı. Türkiye bunu Libya ile yaptığı muahedede tescil etmiş ve Birleşmiş Milletler’e de bildirmiş durumda. İmzalanan bu mutabakatın türel bir bedeli yok. Muahede çatışmaya yol açabilir. Türkiye’nin bu mevzuda hali çok net. Türkiye, Yunanistan’ın, kendi kıta sahanlığında milletlerarası hukuka karşıt olarak hak argüman etmesini kabul etmedi ve etmeyecek. Türkiye, buranın kendisine ilişkin olduğunu gösterecek teşebbüsler de yapacaktır. Bu bahsin Yunanistan ile Türkiye ortasında bir çatışmaya dönüşme ihtimali ise Yunanistan’ın Türkiye’nin göstereceği reaksiyona ve davranışlara karşılık vereceği reaksiyona bağlı. Mısır ise Türkiye yerine Yunanistan ile anlaşarak çok büyük bir deniz yetki alanı kaybetti. Mısır hükümetine en büyük tepkiyi Mısır halkı gösterecektir.”
Kimse gasp edemez
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) Başbakanı Ersin Tatar, Türkiye’nin de KKTC’nin de Doğu Akdeniz’deki haklarının gasbedilmesine göz yummayacağını söz etti. Yazılı açıklamasında Tatar, Yunanistan ile Mısır ortasında sadece Türk-Libya Mutabakatı’nı ortadan kaldırmak emeliyle imzalanan deniz mutabakatının bu iki ülkenin hak, hukuk tanımazlıklarının yeni bir örneği olduğunu belirtti. “Ancak şu bilinmelidir ki ne Türkiye ne de KKTC, Doğu Akdeniz’deki haklarının gasbedilmesine göz yummayacaktır” diyen Tatar, güçlü Türkiye’nin, Doğu Akdeniz’deki tüm oyunları bozabilecek kapasiteye sahip olduğunu, bunun fiilen de görüldüğünü vurguladı. Tatar, “Umarız, bu iki ülke gereken iletisi alır ve Türkiye’nin haklarına el atmaya yeltenmezler” tabirlerini kullandı.
Meis-Girit sınırında Oruç Reis’i göreceğiz
Türkiye’nin Oruç Reis sismik araştırma gemisini Meis ile Girit güneyindeki alana göndereceğini duyurmasıyla Doğu Akdeniz’de tansiyon tırmanmıştı. Almanya’nın ortaya girmesiyle Cumhurbaşkanı Erdoğan, Atina ile diplomatik tahlilin bir kere daha denenmesi talimatı vermişti. Itimat Artırıcı Görüşmelerin 4. tipi için Atina tarafı Ankara’ya davet edilmişti. Doğu Akdeniz’de diplomatik tahlil maksatlı sükünet devam ettiği sırada Atina bir sefer daha oldubitti atılımı yaparak Mısır ile MEB muahedesi imzaladı. Denizcilik hukukuna karşıt biçimde Mısır ile imzalanan mutabakat Girit ve Meis adaları üzerinden yapıldı.
Yunanistan, Doğu Akdeniz’de Türkiye’yi 41 bin kilometrekareye hapseden taleplerinden vazgeçerek Mısır ile MEB çizgisini, düşey bir çizgi üzerinden sonlandırdı ve kelamda Mısır’a taviz de vererek bu muahedeyi hızlandırdı. Bugüne kadar Güney Kıbrıs Rum Idaresi ile birlikte Doğu Akdeniz’deki MEB alanlarını diyagonal çizerek en geniş alanı elde etme gayreti güden Atina, Kahire ile kelamda MEB’ini düşey boylamdan çizdi. Bu atılım, Doğu Akdeniz’de düşey sınır temelli yeni bir türel kapı açma gayreti ve Türkiye’nin diyagonal çizgi üzerinden çizdiği Libya ile MEB mutabakatı geçersiz kılınmak üzere bir politik atılım olarak dikkat çekti. Yunanistan ile tansiyonu tırmandıran, Oruç Reis’in Meis-Girit çizgisinde araştırma yapmayı planladığı, 21 Temmuz’da Navtex duyuru edilen saha da Yunanistan-Mısır muahedesine husus saha içerisinde bulunuyor. Doğu Akdeniz’de tansiyonun dozunu düşürmek için Almanya’nın talebi üzerine vazifeye gitmeyen Oruç Reis gemisi, hala Antalya Körfezi’nde bekliyor. Oruç Reis’in araştırma faaliyeti için önümüzdeki günlerde bölgeye görevlendirilmesi şaşırtan olmayacak. Barbaros Hayrettin Paşa sismik araştırma gemisi hala Dipkarpaz açıklarında araştırma faaliyetlerini yürütürken Fatih sondaj gemisi Karadeniz’de Tuna-1 alanında vazifede. Yavuz sondaj gemisi ise Tuzla’daki bakım çalışmalarının akabinde Doğu Akdeniz’de vazifeye devam edecek.
Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki petrol arama faaliyetlerinden rahatsız olan Yunanistan hükümeti, Ankara’yı savaşla tehdit etmeye kalkıştı. Savunma sanayi analistleri, Yunan ordusunun mevcut durumu ile stratejik üstünlük sağlayamayacağını ve büyük bir devletin dayanağını almadan TSK ile çatışmaya bile giremeyeceğinin altını çiziyor. Yeni Şafak Editörü Hasan Sürat, Atina’daki panik havasının perde ardını anlattı:
Bedelini öderler
Yunanistan’ın Mısır’la yaptığı mutabakatın gayrimeşrü olduğunu söyleyen memleketler arası hukuk uzmanı Prof. Dr. Selami Kuran, Türkiye’nin bundan sonraki adımının Lübnan ve İsrail’le anlaşmak olması gerektiğini kaydetti. Alandaki gücün diplomasi ile güçlendirilmesi gerektiğine dikkat çeken Kuran, şunları söyledi: “Türkiye ile Libya’nın kıta sahanlığı hakkı devlet olmalarından buyana yani başlangıçtan beri var. Yapılan mutabakatla iki ülkenin kıta sahanlığı belirlendi. Bu da hakkaniyet unsuruna nazaran ana karaların ortasıdır. Belirlenen alanlar da BM’de tescil edildi. Şuan kayıt altında, ondan sonra yapılan mutabakatlar geçerli olmaz. İkinci bir muahede yapıyorsanız deniz sonunuzun olması lazım. Mısır ile Yunanistan ortasında yapılan mutabakat ise hukuksuz.
Mısır ile Yunanistan ana karalarının deniz hududu yok. Yunanistan ‘ben adalardan başlatıyorum’ diyor, başlatamazlar, ana kara kesiminden başlatabilirsin. Aşağıya hakikat inemez, burada Türkiye kıta sahanlığı var. Türkiye’yi atlayarak Mısır ile mutabakat yapılamaz. 1982 BM Deniz Hukuku Kontratı 72 ve 46. unsurlarına nazaran, Milletlerarası Adalet Divanı’nın bu hususta verdiği kararlara nazaran bu mutabakat hukuksuz. Türkiye muahedeyi tanımadığını beyan etti. Bundan sonraki gelişmeler alanda olacak. Türkiye, Mısır ile Yunanistan’ın Doğu Akdeniz’de oluşturmaya çalıştığı sınırı bloklamıştı. Bunu da mutabakatlara uygun biçimde yaptı. Yunanistan bir sonraki adım olarak Türkiye’nin nabzını yoklamak için gemi gönderebilir. Kıta sahanlığı ihlal edilirse Türkiye’nin mutabakatlardan doğan yasal müdafaa hakkı çerçevesinde Yunan gücünü etkisiz hale getirme yetkisi var.”
Libya da reaksiyonlu
Libya Dışişleri Bakanlığı, Yunanistan ile Mısır ortasında imzalandığı açıklanan kelamda deniz yetki alanları sonlandırma mutabakatına reaksiyon göstererek, “Libya’nın deniz haklarının ihlal edilmesine müsaade verilmeyeceği” ihtarında bulundu. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Muhammed el-Kablavi, “Dışişleri Bakanlığı, Libya’nın denizdeki haklarını ihlal edilmesinde hiçbir tarafa müsaade verilmeyeceğini vurgulamaktadır. Türkiye ile imzaladığımız (Deniz Yetki Alanlarının Sonlandırılmasına İlişkin) Mutabakat Muhtırasını uygulamaya bağlılığımızı tekrar ediyoruz” açıklaması yaptı.
Değer Sezer Talha Menteş
Memurlar
