Anayasa Mahkemesi (AYM), kamulaştırmasız el atma kararlarında, mülk sahiplerinin ziyanlarının karşılanması ismine mahkeme kararının kesinleşmedikçe icraya konulamayacağına dair 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’na eklenen süreksiz 14’üncü hususun iptaline hükmetti.
Resmi Gazete’de yer alan karara nazaran, CHP’li milletvekilleri ve Muş İcra Hukuk Mahkemesi, 30 Mayıs 2019 tarihli ve 7176 sayılı birtakım kanunlar ile 635 sayılı Kanun Kararında Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un kimi hususlarının Anayasa’ya ters olduğu gerekçesiyle AYM’ye müracaat yaptı.
Yüksek Mahkeme, kelam konusu tarihte yapılan kanun değişikliğinin 21’inci hususuyla 4 Kasım 1983 tarihli ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’na eklenen süreksiz 14’üncü unsurun birinci cümlesinde yer alan “. mahkeme kararları kesinleşmedikçe icraya konulamaz.” ibaresinin anayasaya karşıt olduğuna hükmetti ve iptaline karar verdi.
Mahkeme, tıpkı cümledeki kalan kısımları da Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Tarzları Hakkında Kanun’un 43’üncü hususu mucibince iptal etti.
Kelam konusu süreksiz 14’üncü unsurun ikinci cümlesindeki, “Bu unsurun yürürlüğe girdiği tarihten evvel, katılaşmamış mahkeme kararlarına dayanılarak başlatılan icra takipleri mutlaklaşmış mahkeme kararı ibraz edilinceye kadar durdurulur.” kısmının da anayasaya alışılmamış olduğu gerekçesiyle iptali kararlaştırıldı.
Mahkemenin münasebetinde, kamulaştırmasız el atmalarda mülkü alınan kişinin ziyanının telafisi ismine bedel yahut tazminat alacağına ait mahkeme kararının icra takibine husus olabilmesi için mutlaklaşmış olması koşulu aramasının, belirlenen bedel yahut tazminata kavuşmada gecikmeye sebebiyet verebileceği, bunun da malike çok bir külfet yüklediği söz edildi.
Bu durumun kamu faydası ile şahsî fayda ortasında gözetilmesi gereken adil dengeyi malik aleyhine bozduğu belirtilen kararda, “Mülkiyet ve adil yargılanma haklarının ölçüsüz biçimde sonlandırılmasına neden olan hususun ikinci cümlesinde yer alan dava ve itiraz konusu kural, alacağın tahsili sürecinin başlamasından sonra geçmişe tesirli yasama tasarruflarıyla kararın uygulanma imkanını kıymetli oranda zorlaştırması tarafıyla de devlete olan inanç hissini zedelemekte ve tüzel güvenlik unsurunu ihlal etmektedir.” denildi.
– Süreksiz 13’üncü unsur de iptal edildi
Yüksek Mahkeme, CHP’nin 7103 sayılı Vergi Kanunları ile Kimi Kanun ve Kanun Kararında Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un kimi hususlarının iptali istemiyle yaptığı başvuruyu da görüştü.
AYM müracaat kapsamında, baraj inşası için yapılan kamulaştırmalarda, kamulaştırma alanına mücavir taşınmazlarını kullanma imkanı kısıtlanan mal sahiplerinin, dava açabilmeleri için gerekli valilik kuruluna başvurma koşulunun devam eden davalarda da uygulanmasını öngören süreksiz 13’üncü maddeyi iptal etti.
İptal kararında, düzenlemenin mülkiyet hakkı ile hak arama özgürlüğünü sınırladığı belirtilerek, temel hak ve özgürlüklere getirilen sınırlamaların Anayasa’da öngörülen sebeplere uygun ve ölçülü olması gerektiği belirtildi.
Kararda, iptali istenen kuralın, devam eden davalar tarafından başlangıçta kanunda yer almayan lakin Yargıtay içtihadına nazaran yönetmelikte yer aldığı gerekçesiyle uygulamada dava koşulu olarak kabul edilen yöntemin, bu kere kanunla düzenlenmesi hasebiyle bir sefer daha tüketilmesi zorunluluğunu doğurduğu anlatıldı.
Kuralın görülmekte olan davalara uygulanmasının kesin nitelik kazanmış hukukî durumlara tesirli olması sonucunu doğurmadığı fakat malikin mülkü üzerindeki yetkilerini kullanamamasından kaynaklanan uyuşmazlıkların uzamasına neden olacağı vurgulanan kararda, kural sebebiyle davacının mülkiyet hakkı kapsamındaki davasının tekrar ele alınması ihtimalinin ortaya çıktığı kaydedildi.
Kararda, şu tespitlere yer verildi:
“Yönetmelikle kurulan kurulun benzerinin kanunla kurulması sonucunda malikin daha evvel başvurduğu ve ret kararı aldığı bir kurulun bir benzerine bir sefer daha başvurulmak zorunda bırakılması, mülkiyete dair uyuşmazlığın daha uzun müddet çözülememesi sonucunu doğurmaktadır. Kural mülkiyet hakkından yararlanmasının kısıtlandığını argüman eden malikin, kamulaştırmaya ait uyuşmazlığını sürüncemede bıraktığı üzere bu sebeple uğranılan zararın giderilmesine yönelik rastgele bir önlem de öngörmemektedir.
Bu taraflarıyla kuralın anayasal bağlamda yasal bir emelinin bulunmadığı, anılan formda bir gayesinin bulunduğu kabul edilse bile kuralla getirilen sınırlamanın bireye çok bir külfet yüklediği ve anılan haklara orantısız, hasebiyle ölçüsüz bir sınırlama getirdiği sonucuna ulaşılmıştır. Açıklanan nedenlerle kural Anayasa’ya alışılmamıştır.”
AYM, değişikliğe gidilen başka kanun iptali istemlerini ise reddetti.
Memurlar
