Bu yıl mayıs ayında yapılacak imtihanla uzlaştırmacı ailesine 5 bin yeni uzlaştırmacı daha katılacak. Böylelikle toplam uzlaştırmacı sayısı 30 bini aşacak. Uzlaştırmacılık imtihanına uzlaştırmacılık eğitimine katılıp sertifika alan hukuk fakültesi mezunları ile müfredatlarında hukuk eğitimi almış 4 yıllık fakülte mezunları katılabilecek.
Uzlaştırma kurumu belli kabahatler bakımından yargının yükünü azaltmayı amaçlayan ve failin, mağdurun yahut cürümden ziyan görenin karşılıklı muahedesi yoluyla ihtilafların giderildiği, uyuşmazlıkların yargı nezaretinde karşılıklı istek yoluyla tahlile kavuşturuluduğu bir sistemdir. Tarafların uzlaşması halinde soruşturma yahut kovuşturma süreci durmakta edimin ifa edilmesiyle da savcılıkça kovuşturmaya yer olmadığına yahut mahkemece davanın düşmesine karar verilmektedir. Adalet Bakanlığı datalarına nazaran 2019 yılında yaklaşık 239 bin belge, 2020 yılında ise 220 bin evrak uzlaşma ile sonuçlanmıştır.
Uzlaştırmaya ait kararlar, Ceza Muhakemesi Kanununun 253 ila 255. hususlarında yer almakta olup, uzlaştırmacıların nitelikleri, eğitimi, imtihanı, vazifesi ve sorumlulukları ile uzlaştırmaya ait başka konuların yönetmelikle düzenlenmesi öngörülmüştür.
Ceza Muhakemesinde Uzlaştırma Yönetmeliğine nazaran avukatlar ve hukuk fakültesi mezunları ile hukuk ya da hukuk bilgisine programlarında gereğince yer veren siyasal bilgiler, idari bilimler, iktisat, maliye alanlarında yahut polis akademesinde en az dört yıllık yükseköğrenim görmüş olanlar uzlaştırmacı olabilmektedir.
Gerek CMK’da gerekse Yönetmelikte kamu vazifelilerinin uzlaştırmacı olup olamayacağına ait bir karara yer verilmemiştir. Uygulamada kamu vazifelisi olduğu bilindiği halde memurlar uzlaştırmacı imtihanına kabul edilmekte, imtihanda başarılı olmaları halinde sicile kaydedilmekte, uzlaştırmacı olarak tayin edilmekte ve tarifesinde belirlenen fiyat kendilerine ödenmektedir.
Lakin, Mülga Devlet İşçi Başkanlığı memurların uzlaştırmacılık yapıp yapamayacağına ait verdiği görüşlerde, her çeşit ödemeye hak kazanılabilmesi ve kar getirici faaliyette bulunulabilmesi için mevzuatta bahse ait düzenleme yapılmış olması gerektiğini, gerek 657 sayılı Kanun gerekse de Ceza Muhakemesi Kanununda mevzuya ait özel bir düzenleme bulunmadığını belirterek memurların uzlaştırmacılık yapamayacağını söz etmektedir.
657 sayılı Kanunun 28 ve 88. unsurlarının kısıtlayıcı bir formda yorumlanmasıyla bu sonuca ulaşmak mümkündür. Fakat bu prosedürün benimsenmesi halinde memurların kitap yazması, eser üretmesi ve karşılığında telif fiyatı alması da mümkün olamayacaktır. Çünki 5846 sayılı Kanunda telif fiyatı düzenlenmiş olmakla birlikte, eser sahibi memurların da bu kapsamda telif fiyatı alabileceği açıkça söz edilmemiş, 657 sayılı Kanunun 28. unsurunda de telif fiyatı istisna edilmemiştir. Hal böyleyken memurların eser üretmesi ve telif fiyatı alması konusunda rastgele bir tereddüt bulunmamaktadır. Halbuki telif fiyatında olduğu üzere uzlaştırmacılık konusunda da genişletici bir yorum yapılarak ilgili mevzuatında uzlaştırmacılığın memurlarca yapılamayacağı açıkça düzenlenmediğinden memurların da misyonlarını aksatmamak kaydıyla uzlaştırmacılık yapabileceği sonucuna ulaşılması mümkündür.
Başka taraftan 657 sayılı Kanunun 28. unsuruyla memurlara dikilen gömlek artık dar gelmektedir. Kamuda uzaktan çalışma, dönüşümlü çalışma üzere sistemlerin hayatımıza girdiği, memurların bir yere bağlı olmaksızın elektronik ortamda misyonlarını yapabildiği, vatandaşların pek çok hizmete kamu kurumlarına gitmeden E-Devlet üzerinden ulaşabildiği bir ortamda; hizmet binası, oda, masa, koltuk, bilgisayar odaklı kamu hizmeti sunumu anlayışı da gelecekte değişmeye mahkum olmakla birlikte hükümet programlarının değişmez bir modülü olan işçi ıslahatının yapılamamış olması karşısında mevcut mevzuatla uzun müddet birlikte yaşayacağımız anlaşılıyor.
Sonuç olarak memurlarca fiilen yapılan fakat görmezden gelinen uzlaştırmacılığa, benzeri tarafları bulunan uzmanlık üzere 657 sayılı Kanunun 88. unsurunda yer verilmesi, hem bu vazifesi yerine getiren memurların üzerindeki kurum yahut amir baskısını ortadan kaldıracak, hem de uzlaştırma sürecinden beklenen randımanın artmasını sağlayacaktır. Bunun için en kısa müddette bir yasa değişikliği yapılmasının gerekli olduğunu değerlendirmekteyiz.
Memurlar
