Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 9 Şubat’ta açıkladığı Ulusal Uzay Programı, hem ulusal hem de memleketler arası kamuoyunda büyük yankı uyandırdı.
Ulusal Uzay Programı’nda en çok ilgi gören bahislerin başında ise “Uzaya bir Türk’ün gönderilecek olması” geldi. Sputnik ile özel söyleşi gerçekleştiren Türkiye Uzay Ajansı (TUA) Lideri Serdar Hüseyin Yıldırım, sürecin detayları hakkında şunları söyledi:
“Uluslararası Uzay İstasyonu’na (ISS) gitmek kelam konusu olduğunda bunu yapabilen yalnızca ABD ve Rusya var. Evvelden yalnızca Ruslar, Soyuz roketi ile gönderiyordu. Bu iki ülkenin temsilcileri ile de görüşüyoruz ve önümüzdeki günlerde hangi tarafla işbirliği yapacağımıza karar vereceğiz. Buradaki kriter; ülkemizin isteklerine en uygun koşulları sağlayan ülke olacaktır. Bir angajmanımız yok lakin takvim de bizim için kıymetli. 2023 yılında bunun gerçekleştirilebilmesi kıymet arz ediyor.”
‘Roscosmos ile görüşmelerimiz sürüyor’
Roscosmos Lideri Dmitriy Rogozin’in ‘Rusya Uzay Merkezi’nde Türk kozmonotların eğitilmesi ve onların Milletlerarası Uzay İstasyonu’na gönderilmesi’ istikametindeki açıklamalarını da kıymetlendiren Yıldırım, “Bizzat Rozogin ile görüşme fırsatı bulamadım. Pandemi süreci de bunu etkiliyor. İlgili ünitelerimiz hem Roscosmos’un hem de Rusya’daki başka ilgili ünitelerle görüşmelerini sürdürüyorlar. Bu manada bir külfetimiz yok, görüşmeler sürüyor” dedi.
‘Önümüzdeki günlerde Pakistan ziyaretimiz olacak’
TUA’nın ağır bir milletlerarası işbirliği gündemi de bulunuyor. Yıldırım, bu hususa dair değerlendirmesinde, ülkeleri iki kategoriye ayırdıklarını belirtti:
“Birinci kategoride uzay çalışmalarında öne çıkmış olan ülkeler var. Onlara ben, birinci lig ülkeleri diyorum. ABD, Rusya, Çin, Japonya, Avrupa Birliği ülkeleri ve Hindistan’dan oluşuyor. Bu saydıklarımın külliyen bağlarımız var. Ne formda bir işbirliği yapacağımızı ve kendi programımızı uygulamada nasıl istifade edebileceğimizi çalışıyoruz. Ayrıyeten hangi mevzuda bir teknoloji transferi yapılarak işbirliği devam ettirilebilir, bunun da çalışması içindeyiz. Bir de bizim üzere, öndeki ülkelere yetişmeye çalışan, biraz geriden gelen lakin 9 Şubat’ta açıkladığımız üzere heyecanlı ve argümanlı bir uzay programı da ortaya koyan ülkeler var. Bunlarla da işbirliklerini görüşüyoruz. Kazakistan ile bir ikili işbirliği mutabakatı imzaladık. Geçtiğimiz hafta Azerbaycan’daydım. Daha önce Macaristan ile imzalanmış bir muahedemiz var. Önümüzdeki günlerde Pakistan ziyaretimiz olacak.”
‘Japonya ile bir muahede çalışması içindeyiz’
Yıldırım, dijital ortamda yahut yazılı olarak görüşmeyi isteyip de görüşemedikleri ülke olmadığını da tabir ederek, “Japonya ile bir muahede çalışması içindeyiz. Ama pandemi münasebetiyle maalesef yüz yüze görüşmeler gerçekleşemedi. Yakın vakitte pandemi sürecinin de rahatlayacağını düşünüyorum. Süratle yolumuza devam edeceğiz” dedi.
‘Rusya’dan bize gelen taslak hayli geniş kapsamlı’
TUA Lideri Yıldırım, 4 Aralık 2020’de Sputnik’te yayınlanan söyleşisinde “Rusya, uzay işbirliği muahedesinin taslağını bize sundu” açıklamasında bulunmuştu. Sürecin devam ettiğini tabir eden Yıldırım, şu bilgileri verdi:
“Rusya’dan gelen taslak epey geniş kapsamlı. Birçok kurumumuzu ilgilendiği için hepsiyle üzerinde çalışıyoruz. Birkaç ay içinde neticelendirip, imza kademesine getirmeyi planlıyoruz.”
‘Türk sözünün geçmesini uygun görmüyorum’
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, kozmonot için Türkçe bir isim bulunması tarafında süreç başlatmıştı. Yıldırım, bu hususa çok ilgi olduğunu belirterek şunları söyledi:
“Bu bahiste Türk Lisan Kurumu Liderimiz da bizi ziyarete geldi, bir görüşme yaptık. Zira bu hassas bir husus, lisana bir söz kazandırmak kolay bir iş değil. Millet tarafından kabul edilip kullanılması lazım. Kullanılmayan, lügatte kalan bir sözün pek yararı olmuyor. Binlerce teklif geldi. Açıkçası çok tatmin eden bir şeyi şu ana kadar göremedim. Lakin çıkacağını düşünüyorum. Ali Kuşçu, Fatih, Alparslan üzere özel isim olmamalı. Zira kozmonot yahut astronot sözü birçok ülkenin uzay insanları için kullanılan bir cins isimdir. Türk sözünün geçmesini de bu manada uygun görmüyorum zira Amerika, Rusya üzere öteki ülkelerin göndereceği uzay insanları için de bu kelimeyi kullanacağız.”
Yıldırım’ın önerisi: Fezagir
Yıldırım’ın isim teklifinin ne olacağı da merak ediliyor. Yıldırım’ın önerisi ise Orta Asya’dan geliyor:
“Benim, Orta Asya’da evvelden kullanılmakta olan bir söz hoşuma gitmişti: Fezagir. Biraz eski bir söz fakat o da çağrışım olarak ne kadar yanlışsız bulunur bilemiyorum.”
Somali’de uzay üssü savları
Türkiye’nin Somali’de bir uzay üssü kuracağı tezleri gündeme gelmişti. Bunun yanı sıra Kazakistan’daki Baykonur Uzay Üssü ve öbür alternatiflerden de kelam ediliyor.
Yıldırım, bu mevzuya dair değerlendirmesinde, “Kazakistan’daki Baykonur Uzay Üssü işbirliği için çok açık ve uygun bir alan oluşturuyor” dedi ve şunları ekledi:
“Burada Kazakistan, Türkiye ve Rusya olarak üçlü bir işbirliği de düşünülebilir. Zira çok geniş bir saha ve şu anda Baykonur içinde faal olarak kullanılmayan yerler var. Burada bir modernize etme yatırımı yapılarak kullanılabileceği düşünülüyor. Hala de gündemde. Somali ile anlaşıldı üzere bir haber gerçek değil. Somali hoş bir alternatif ancak bu bahiste birçok alternatif var. Bu manada birden fazla ülke ile uzay limanı için görüşmelerimizi devam ettiriyoruz.”
‘Rusya ile elbette çok geniş bir işbirliği imkanı var’
Yıldırım, Roscosmos Lideri Rozogin’in teklifinde olduğu üzere Türkiye, Rusya ve Kazakistan’ın, Baykonur Uzay Üssü’nde ortak uzay projesi geliştirmesine dair ise şunları kaydetti:
“Rusya bu hususta çok ileri ve bizim de ilgimizi çeken teknolojilere sahip. Bunlarda dert yok. Zati üzerinde çalışmakta olduğumuz muahede taslağı da bu tip mevzuları kapsıyor. O yüzden imzaladığımızda esasen bu mevzuda da bir gelişme sağlanmış olacak. Dünyadaki istikrarları rahatsız etmeyecek halde bu çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Zira Türkiye Uzay Ajansı olarak sivil tarafta yer alıyoruz. Yani askeri projelerimiz yok ve onların içine de girmiyoruz. Türkiye Uzay Ajansı olarak çalışma alanımız Birleşmiş Milletler’in meşhur mutabakatındaki tabiriyle ‘Dış uzayın barışçıl kullanımı’ istikametinde. Hem Türkiye hem de ajans olarak uzayın silahlandırılmasına da karşıyız. Bütün bunları göz önünde bulundurarak bu çalışmalara devam ediyoruz.”
‘Benim için uzaya erişim çok önemli’
Roscosmos yetkilileri, tıpkı vakitte Türkiye’nin roket üretmek istemesi halinde Rusya’nın bu roketin motorları ve belirli bir teknoloji transferi konusunda yardımcı olmaya hazır olduğunu söylemişlerdi. Bunun yanı sıra Türkiye’nin de kendi projeleri bulunuyor. Yıldırım’ın bu husustaki açıklamaları ise şöyle:
“Roket teknolojileri, hassas teknolojiler. Olağan ki bizim muhtaçlığımız var, bu kesin. Üç kurumumuz şu anda roket teknolojisi çalışıyor. Roketsan ve TÜBİTAK SAGE daha çok askeri çalışmalara tartı veriyor ancak DeltaV sivil bir yaklaşım içinde. DeltaV’nin geliştirmiş olduğu hibrit roket motoru da bizim Ay misyonumuz için aracımıza monte etmeyi düşündüğümüz motor. Bu, Türkiye’de tasarımı yapılmış ve külliyen Türkiye’de üretilen bir motor. Buna hem uzay tarihçesi kazandırmak hem de Ay’a onunla ulaşmak gerçekten değerli. Lakin sıvı yakıtlı, katı yakıtlı birçok roket üslubunu ve büyüklüğünü de çalışmamız da gerekiyor. Bu çerçevede de elbette Rusya ile işbirliği yapabileceğimizi düşünüyorum.”
Memurlar
