Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Şubat ayı Para Siyaseti Şurası (PPK) toplantısı özetlerinde, sıkı para siyaseti duruşunun kararlılıkla uzun bir süre sürdürüleceği bildirisi verildi.
Enflasyon Gelişmeleri
Özette enflasyon gelişmeleriyle ilgili, ” Ocak ayında tüketici fiyatları yüzde 1,68 oranında artmış, yıllık enflasyon 0,37 puan yükselerek yüzde 14,97 olarak gerçekleşti. Temel mal ve güç kümeleri bu artışın ana sürükleyicisi oldu. Yıllık enflasyon hizmetlerde hudutlu ölçüde gerilerken, besin kümesinde taze meyve ve zerzevat fiyatları öncülüğünde düştü. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonu ve eğilimleri yükseldi.
Besin ve alkolsüz içecek fiyatları Ocak ayında yüzde 2,48 yükselmesine karşın, küme yıllık enflasyonu 2,50 puan düşerek yüzde 18,11’e geriledi. İşlenmiş besin enflasyonu 2,59 puan artışla yüzde 18,11’e ulaşırken, işlenmemiş besin enflasyonu baz tesirine de bağlı olarak 8,26 puan azalışla yüzde 18,08’e düştü. Mevsimsellikten arındırılmış bilgilerle zerzevat fiyatlarındaki besbelli gerileme işlenmemiş besin fiyatlarını kıymetli ölçüde aşağı çekti. Taze meyve ve zerzevat fiyatlarındaki olumlu görünümün tersine, başka işlenmemiş besin fiyatları süratli artış eğilimini sürdürdü. Çiğ süt referans fiyatındaki düzenlemeyi takiben süt fiyatları bariz bir biçimde (yüzde 14,52) yükselmiş, et fiyatlarındaki artış öne çıkan bir öteki gelişme oldu. İşlenmiş besin fiyatları aylık yüzde 3,75 ile yüksek bir oranda artarken, peynir ve başka süt eserleri ile katı-sıvı yağlar öne çıkan kalemler oldu. Çiğ süt referans fiyatındaki artış ilgili besin eserlerine geniş bir yayılımla yansırken, öncü bilgiler bu eğilimin yavaşlayarak da olsa Şubat ayında devam ettiğine işaret etti. Türk lirasındaki kıymet çıkarına karşın, memleketler arası emtia fiyat gelişmeleri başta katı-sıvı yağlar olmak üzere işlenmiş besin fiyatlarını olumsuz etkilemeye devam etti. Bu gelişmelerle, taze meyve ve zerzevat dışı besin yıllık enflasyonu yüzde 19,89’a yükseldi.
Güç fiyatları Ocak ayında yüzde 3,24 artmış ve küme yıllık enflasyonu yüzde 7,86’ya yükseldi. Bu gelişmede yönetilen/yönlendirilen fiyatlardaki ayarlamalar belirleyici oldu. Bu kapsamda elektrik (yüzde 6,18), şebeke suyu (yüzde 7,15) ve doğalgaz (yüzde 1,09) fiyat artışları öne çıkmıştır. Öte yandan, milletlerarası petrol fiyatlarındaki yükselişe rağmen, Türk lirasındaki pahalanma ve eşel taşınabilir uygulaması sonucunda akaryakıt fiyatlarındaki artış (yüzde 0,65) hudutlu oldu. Şura, eşel taşınabilir uygulamasının sınırlayıcı tesirine karşın, geçtiğimiz yılın Şubat-Nisan devrinde besbelli formda gerileyen güç fiyatlarının oluşturduğu düşük baz nedeniyle küme yıllık enflasyonunun önümüzdeki aylarda yükselişini sürdüreceğini not etti.
Temel mal fiyatları Ocak ayında yüzde 0,47 oranında yükselmiş, küme yıllık enflasyonu 2,94 puan artarak yüzde 20,18 oldu. Döviz kurunun birikimli tesirleri ve talep şartlarının yanı sıra taban fiyat, memleketler arası emtia fiyatları ve arz kısıtları güçlü mal enflasyonu üzerindeki tesirini sürdürdü. Bu devirde araba ile elektrikli ve elektriksiz aletlerde fiyat artışları yavaşlarken, mobilya fiyatları yüzde 6,31 ile yüksek bir oranda arttı. Döviz kuru gelişmelerinin gecikmeli tesirlerinin gözlendiği başka temel mal fiyatları yüzde 2,03 arttı. Tüketici enflasyonunu sınırlayan esas kümelerden giyim ve ayakkabıda dönem indirimi geçen seneye kıyasla daha sonlu gerçekleşmiş ve küme yıllık enflasyonu arttı. Öncü datalar, temel mal enflasyon eğilimi üzerindeki birikimli döviz kuru tesirlerinin kısmen hafiflemeye başladığına işaret ediyor. Bununla birlikte Konsey, salgına bağlı zayıf talep şartlarının sınırladığı giyim enflasyonu üzerindeki üst taraflı risklere dikkat çekti.
Hizmet fiyatları Ocak ayında yüzde 1,87 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 0,14 puan düşüşle yüzde 11,52 oldu. Yıllık enflasyon, ulaştırmada daha besbelli olmak üzere kira, lokanta-otel ve haberleşme kümelerinde artmış, öbür hizmetlerde ise geriledi. Ulaştırma hizmetlerindeki yükselişte kent içi ulaşım fiyatlarındaki düzenlemeler belirleyici oldu. Lokanta-otel yıllık enflasyonundaki artışta yemek hizmetleri öne çıkarken, besin fiyatları ve taban fiyat artışının bu gelişmede tesirli olduğu değerlendirildi. Haberleşme hariç tutulduğunda, hizmet enflasyonu eğilimi yüksek düzeyini korudu. Konsey, salgına bağlı dinamiklerin başta konaklama, paket tıp, eğitim, ulaştırma, eğlence-kültür olmak üzere hizmet enflasyonunu sınırladığına dair değerlendirmesini yinelemiş, olağanlaşma sürecine bağlı üst taraflı risklerin altını çizdi. Ayrıyeten, öncü bilgilerle de teyit edildiği üzere, haberleşme hizmetlerinde özel bağlantı vergisinin yüzde 7,5’ten yüzde 10’a çıkarılmasının hizmet enflasyonu üzerindeki üst istikametli tesiri not edildi.
Enflasyon beklentileri Ocak ayının akabinde Şubat ayında da gerilemiş, lakin yüksek düzeylerini korudu. Beklenti Anketi gelecek on iki ay enflasyon beklentisi 0,17 puan azalışla yüzde 10,36’ya, gelecek yirmi dört ay beklentisi ise 0,11 puan düşüşle yüzde 9,03’e geriledi.
Heyet, tüketici fiyat endeksindeki yük değişiminin Ocak Enflasyon Raporu varsayım patikasına tesirlerini kıymetlendirdi. Başta besin ve temel mallar olmak üzere yıllık enflasyonun yüksek seyrettiği kümelerin tartısındaki artışın yıllık enflasyonu yıl ortasına kadar bir ölçü üst tarafta etkileyeceği not edildi. Yıllık enflasyon üzerindeki tartı tesirinin, Nisan ayı prestijiyle 0,5 puan civarına ulaştıktan sonra yılın kalan devrinde kademeli bir formda gerileyerek yıl sonuna yanlışsız ortadan kalkacağı değerlendirmesinde bulunuldu” denildi.
Enflasyonu Etkileyen Ögeler ve Riskler
Özette enflasyonu etkileyen ögelere ve risklere ait, ”Küresel iktisada dair datalar üçüncü çeyrekte başlayan kısmi toparlanmanın bir ölçü ivme kaybederek devam ettiğine işaret etti. Lakin, devam eden aşılama çalışmalarına rağmen, aşılama süreci ve salgın hastalığın seyrine ait belirsizliklerin sürmesi global iktisada ait riskleri canlı tuttuyor. Avrupa ülkelerindeki salgına bağlı kısıtlamaların, daha çok hizmetler dalı üzerinde kısıtlayıcı tesiri belirginleşirken, imalat sanayi gücünü koruyor.
Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler genişleyici nakdî ve mali duruşlarını sürdürüyor. Gelişmiş ülkelerde uzun vadeli faiz oranları son periyottaki yükselişe karşın tarihi düşük düzeylerini korudu. Merkez bankalarının açıklamalarında, salgın sonrası olağanlaşma ile birlikte enflasyonun süreksiz olarak yükselebileceği yer almakla birlikte, kelamlı yönlendirmeler ve piyasa beklentileri gelişmiş ülkelerde düşük faiz ortamının uzun bir mühlet devam edeceğine işaret etdiyor. Uygulanan siyasetlerin finansal piyasalar, büyüme ve istihdam üzerindeki aktifliği, ülkeler prestijiyle salgının seyri ile siyaset alanlarının büyüklüğüne nazaran farklılaşabilecek.
Gelişmekte olan ülkelerin portföy piyasalarında, iyileşen risk algısına bağlı olarak, bir evvelki PPK periyodunda olduğu üzere yüksek ölçülü girişler görüldü. Bu devirde, gelişmekte olan ülkeler genelinde borçlanma senedi piyasalarına girişler bir evvelki PPK devrindeki eğilimini korurken, pay senedi piyasalarına girişler artarak devam etti.
Ham petrol fiyatları, bir evvelki PPK toplantısını takiben süratli bir halde artmaya devam etti. Buna ek olarak, başta ziraî eserler ve endüstriyel metaller olmak üzere güç dışı emtia fiyatlarında süregelen yükseliş eğilimi üretici ve tüketici enflasyonunu olumsuz etkilemekte. İmalat sanayiinde temel girdi sağlayıcıları olan kağıt ve ana metal dallarında enflasyon epeyce yüksek seyretmekte. Bu ve kontaklı bölümlerde tedarik müddetlerinin uzamasıyla arz kısıtları daha besbelli hale geldi. Üretici enflasyonunun yüksek seyrinde öne çıkan öbür kalemler bitkisel yağlar, hayvan yemleri, işlenmiş çelik eserleri, taşıt ve elektronik eserler. Bu kalemler, besin ve güçlü mallar kanalıyla tüketici enflasyonu üzerinde tesirli olmakta. Şura, önümüzdeki aylarda ithalat fiyatlarındaki baz tesiri nedeniyle, büyük ölçüde güç kümesi kaynaklı olmak üzere, tüketici enflasyonunun geçmiş öngörülerle uyumlu bir halde artış kaydedeceği değerlendirmesinde bulundu. Ayrıyeten, Türk lirasındaki değerlenmeye karşın enflasyonist baskıların sürmesinde emtia fiyatlarının değerli rol oynadığına işaret etmiş ve önümüzdeki aylara ait üst istikametli riskleri yinelendi.
İktisadi faaliyet güçlü bir seyir izlemektedir. Aralık ayında sanayi üretim endeksi aylık bazda yüzde 1,3, yıllık bazda ise yüzde 12,1 oranında artmıştır. Böylece, üretim dördüncü çeyrekte üçüncü çeyreğe nazaran yüzde 4,8 oranında artarak güç kazandı. Ciro ve perakende satış hacmi endeksleri de üçüncü çeyreğe nazaran kuvvetlenirken, iktisadi faaliyet turizm kontaklı kollar haricindeki hizmetler ve ticaret dalında epey canlı seyretti. Böylece, sanayi ve hizmet kesimlerinde salgından olumsuz etkilenen kümeler haricinde geniş bir yayılımla salgın öncesi seviyeler aşılmıştır.
İktisadi faaliyetteki güçlü seyir işgücü piyasasına da olumlu yansıdı. Kasım periyodunda mevsimsellikten arındırılmış tarım dışı istihdam bir evvelki periyoda nazaran yüzde 0,2 oranında artış kaydetmiş, toplam ve tarım dışı işsizlik oranları sırasıyla yüzde 12,9 ve 14,9 olarak gerçekleşti. Bu periyotta, ihracattaki artış eğiliminin desteklediği sanayi bölümünde istihdam artarken, inşaat ve hizmet dallarında istihdam hudutlu oranda geriledi. Hizmet istihdamındaki düşüş, salgından en olumsuz etkilenen dallar kaynaklı oldu.
Salgına bağlı kısıtlamaların iktisat üzerindeki aşağı istikametli tesirleri sonlu kalırken, hizmetler ve kontaklı bölümlerdeki yavaşlama ve bu kesimlerin kısa vadeli görünümüne dair belirsizlikler sürmekte. Şubat ayına ait anket göstergeleri, imalat sanayi faaliyetinin orta malı ve sağlam mal dalları öncülüğünde gücünü koruduğuna işaret etti. İç talepte ek bir yavaşlama görülmezken, dış talepte temelde Avrupa bölgesinde salgına bağlı kısıtlamalar nedeniyle bir ölçü zayıflama gözlendi. İç talep üzerinde salgına bağlı kısıtlamaların kaldırılmasının zamanlamasına bağlı üst istikametli riskler bulundu. Konsey, salgın dinamikleri ve makro siyaset bileşimi çerçevesinde ortaya çıkan sektörel ayrışmaların enflasyon üzerindeki tesirlerinin ve gelecek periyoda dair içerdiği risklerin takip edilmesi gerektiğini değerlendirildi.
İktisadın döngüsel durumuna ait çıktı açığı göstergelerini kıymetlendiren Konsey, birinci çeyrekteki yavaşlamayla birlikte iktisadi faaliyetin eğilimine yakınsamaya başladığı, lakin çeyrek genelinde talep taraflı enflasyonist tesirlerin varlığını sürdürdüğü değerlendirmesinde bulundu. Firma ve hanehalkı anketleri sağlam mallara yönelik talebin hala güçlü olduğuna işaret etti. Birtakım Konsey üyeleri, enflasyon beklentilerindeki yüksek seviyelere bağlı olarak ferdî kredi talebinin hala güçlü seyrettiğinin altını çizerek para siyasetindeki sıkılaşmanın tesirlerinin şimdi gereğince hissedilmediği değerlendirmesini yineledi. Bu kapsamda kredi büyümesi ve kompozisyonuna ait gelişmeler yakından takip edilecektir.
Salgın devrinde sağlanan yüksek kredi büyümesinin birikimli tesirleriyle güç kazanan iç talebin cari süreçler istikrarı üzerindeki olumsuz tesiri devam ediyor. Buna ilaveten memleketler arası petrol ve öbür emtia fiyatlarında son periyotta gözlenen artışlar da dış istikrar üzerinde tesirli oluyor. Altın ithalatı Ocak ayı ortasından itibaren tarihi ortalamalarına geriledi. Heyet, bu eğilimin kalıcı bir iyileşmeye işaret etmesi durumunda cari istikrar üzerindeki dış ticaret hadleri kaynaklı risklerin sınırlanabileceği değerlendirmesinde bulundu.
Finansal şartlardaki sıkılaşmayla birlikte son periyotta kredi büyümesi yavaşlamaya başladı. Kredilerdeki yavaşlamanın iç talep ve ithalatı sınırlayıcı tesirinin önümüzdeki devirde daha besbelli hale gelmesi bekleniyor. Heyet, iktisadi faaliyetteki toparlanmanın sürekliliği ve finansal istikrar açısından cari süreçler istikrarındaki seyrin değerine bir kere daha dikkat çekti” açıklamalara yer verildi.
Para Siyaseti
Özette metinde para siyasetine ait de şu sözlere yer verildi: ”Kurul, para siyaseti kararlarının, enflasyon hedeflemesi rejimi çerçevesinde, fiyat istikrarı önceliğiyle alınacağını tekrar vurguladı. Para siyaseti duruşu, enflasyon görünümüne yönelik üst taraflı riskler dikkate alınarak, temkinli bir yaklaşımla enflasyonun kalıcı olarak düşürülmesi ve fiyat istikrarı maksadına ulaşılması odağında belirlenecek.
İç talep şartları, döviz kuru başta olmak üzere birikimli maliyet tesirleri, milletlerarası besin ve öteki emtia fiyatlarındaki yükseliş ve enflasyon beklentilerindeki yüksek düzeyler, fiyatlama davranışları ve enflasyon görünümünü olumsuz etkilemeye devam ediyor. Gerçekleştirilen güçlü nakdî sıkılaştırmanın krediler ve iç talep üzerindeki yavaşlatıcı tesirlerinin daha besbelli hale gelmesi beklenmekte, böylece enflasyon üzerinde tesirli olan talep ve maliyet ögelerinin kademeli olarak zayıflayacağı öngörüldü.
Öte yandan, memleketler arası emtia fiyatlarında süregelen artış eğilimi ve birtakım bölümlerde barizleşen arz kısıtları ile gerçekleştirilen fiyat ve yönetilen fiyat ayarlamaları, orta vadeli enflasyon görünümü üzerindeki ehemmiyetini koruyor. Sıkı mali duruş; enflasyon beklentileri, fiyatlama davranışları ve finansal piyasa gelişmeleri bağlamında dışsal ve süreksiz oynaklıklara karşı kıymetli bir tampon fonksiyonu görecek.
Bu doğrultuda, 2021 yılsonu iddia maksadı dikkate alınarak, enflasyonda kalıcı düşüşe ve fiyat istikrarına işaret eden güçlü göstergeler oluşana kadar, sıkı para siyaseti duruşu kararlılıkla uzun bir süre sürdürülecek. Enflasyonda kalıcı düşüşe ve fiyat istikrarına işaret eden güçlü göstergeler kapsamında enflasyonun ana eğilimi ve fiyatlama davranışlarına ait göstergeler, yayılım endeksleri, talep ve maliyet ögeleri ve enflasyon beklentilerinin varsayım ufku içerisinde amaçlarla ahengi yakından izleniyor. Son periyotta emtia fiyatlarında gözlenen besbelli yükselişin enflasyon görünümü üzerinde oluşturduğu risklerin fiyatlama davranışları ve enflasyon beklentileriyle etkileşimi yakından takip edilecek. Buna ek olarak, kişisel kredilerde yakın devirde üst taraflı bir ivme gözlenmektedir. Gerekmesi durumunda ek mali sıkılaşma yapılacak.
Kalıcı fiyat istikrarı ve yüzde 5 maksadına varıncaya kadar, para siyaseti faizi ile gerçekleşen/beklenen enflasyon ortasındaki istikrar, güçlü dezenflasyonist etkiyi koruyacak formda kararlılıkla sürdürülecek. Sıkı para siyaseti duruşunun bu halde sürdürülmesinin, fiyat istikrarını kalıcı olarak tesis etmesinin yanında, ülke risk primlerinin düşmesi, zıt para ikamesinin başlaması, döviz rezervlerinin artış eğilimine girmesi ve finansman maliyetlerinin kalıcı olarak gerilemesi yoluyla makroekonomik ve finansal istikrarı olumlu etkileyeceği değerlendirildi.
Para siyaseti duruşunun para piyasalarına yansımaları mercek altına alındı. Yakın periyotta kredi ve mevduat faizlerinde bir ölçü düşüş gözlendi. Şura, mali transfer düzeneğinin aktifliğini artırmak için Türk lirası zarurî karşılıklarda artış yapılması muhtaçlığı olduğunu belirtti. Yeniden tıpkı hedefle, mecburî karşılıkların döviz ve altın cinsinden tesis edilmesine imkan veren Rezerv Opsiyonu Düzeneği dahilindeki oranların aşağı çekilmesi hususu tartışıldı. Konsey, nakdî duruşun belirlenmesinde kullanılan yegane aracın siyaset faiz oranı olduğunu, zarurî karşılık oranlarının ise siyaset faiziyle belirlenen mali duruşun mevduat, kredi ve öbür para piyasalarına transferini etkileyen bir araç olduğunu vurguladı.
Heyet, fiyat istikrarının sağlanması için, güçlü bir siyaset uyumuyla tüm paydaşları içeren bütüncül bir makro siyaset bileşimine muhtaçlık bulunduğu değerlendirmesini yineledi.
TCMB karar alma süreçlerinde orta vadeli bir perspektifle, enflasyonu etkileyen tüm ögeleri ve bu ögelerin etkileşimini temel alan bir tahlil çerçevesi benimsiyor.
Açıklanacak her türlü yeni datanın ve haberin Kurul’un geleceğe yönelik siyaset duruşunu değiştirmesine neden olabileceği kıymetle vurgulandı”.
Memurlar
