Anayasa Mahkemesi (AYM) Lideri Zühtü Arslan, “Eğer ihlal yargı kararından kaynaklanıyorsa bunu giderebilecek yargı organıdır lakin yargı organları bunu yaparken mahkemeler, her bir davada bir ihlalin çıkmasını beklememeliler.” diye konuştu.
Arslan, Anayasa Mahkemesinde (AYM) düzenlenen Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) Uzman Yardımcıları Eğitim Programı’nın açılışında konuşma yaptı.
Bölücü terör örgütü PKK tarafından kaçırılarak Gara’da şehit edilen 13 Türk vatandaşını anarak konuşmasına başlayan Arslan, “Demokratik ülkelerde terör ve terörizm, insan haklarına yönelik en büyük tehditlerin başında gelmektedir.” sözünü kullandı.
Terörün insanların yaşama hakkını elinden aldığını, insan haklarını, hukukun üstünlüğünü, adaleti, hakkaniyeti, eşitliği ve hukuk devletini tehdit ettiğini belirten Arslan, terörle çabanın değerine dikkati çekti.
Arslan, TİHEK’in kuruluşundaki temel hedefin insan haklarının korunması ve geliştirilmesi, kişinin eşit muamele görme hakkının garanti altına alınması ile ayrımcılığın önlenmesi olduğuna işaret etti.
İnsan haklarının üniversalliği konusuna değinen Arslan, ayrımcılık ve İslamofobi’nin Batı’da yükselişte olduğunu kaydederek, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“İnsan hakları, eşitlik, ayrımcılıkla çaba kavramları muhakkak ölçüde kirletilmişlik taşıyor. Bunda da bilhassa Batı dünyasında her geçen gün artan yabancı düşmanlığının, ırkçılığın ve İslamofobi’nin çok büyük tesiri var. Başta mülteciler olmak üzere Batı’da öteki olarak görülenler daima ayrımcılığa maruz kalıyorlar. İnsan hakları ve ayrımcılık yasağı üzere kavramlar da bu nedenle daima aşılıyor ve bunlar retorik bir seviyeye indirgeniyor.”
Kelam konusu kavramların Batı tarafından üretilerek tüm dünyaya yayıldığına dair yaygın bir kanaat bulunduğunu söyleyen Arslan, çağdaş formülasyonu Batılı olsa da bu kavramların kozmik olduğunu kaydetti.
Arslan, “Bu kavramların gelişimine her toplumun, her medeniyetin her devirde yaptığı çok değerli katkılar vardır.” dedi.
– “Bağımsız ve tarafsız yargı, tüm medeniyetlerin ortak bedellerinden biridir”
“Adalet mülkün temelidir.” kelamlarını hatırlatan Arslan, adaletin, tüm inançların ortak prensibi olduğunu belirtti.
Bu kapsamda adil yargılanma hakkına değinen Arslan, “Bilindiği üzere adil yargılanma hakkı, başlı başına temel hak olmanın yanında başka hakların kullanılmasının da bir ön kaidesidir. Tarih boyunca birçok toplumda hakimin nitelikleri, taraflar ortası karar verirken adil davranması gerektiği tabir edilmiştir. Hasebiyle adil yargılanma hakkının çok kıymetli bir ögesi olan bağımsız ve tarafsız yargı, tüm medeniyetlerin ortak kıymetlerinden biridir.” sözlerini kullandı.
Geçmişten bugüne kurulan Türk devletlerinin temelinde hak, adalet ve eşitlik prensiplerinin bulunduğunu bildiren Arslan, Büyük Selçuklu, Osmanlı ve Cumhuriyet’in bu bedeller üzerine kurulduğunu lisana getirdi.
Mecelle ve Kanun-i Esasi’den örnekler veren Arslan, temel haklar rejimi ve haklar sistematiğinin bu metinlerde yer aldığını, değerli olanın bunları koruyacak yapıları oluşturmak olduğunu söyledi.
İnsan hakları, eşitlik ve ayrımcılık yasağı kavramlarının öz kıymetlerden olduğunu bildiren Arslan, şöyle devam etti:
“Tüm bu tarihî süreçlere değinmemin nedeni kurumsal olarak bizlere müdafaa ve geliştirme misyonu verilen insan hakları, eşitlik ve ayrımcılık yasağı üzere pahaların bize dışarıdan dayatılan pahalar olmadığını belirtmektir. Bunlar bizim inancımız ve medeniyetimizin tarihi süzgecinden bugünlere gelen öz değerlerimizdir. Şayet TİHEK üzere bir kurumda uzman yardımcısı olarak vazifeye başlıyorsanız ya da Anayasa Mahkemesinde raportörlük yapıyorsanız öncelikle bunu kavramanız ve kabul etmeniz gerekiyor.”
– Ferdî müracaat
AYM’ye ferdi müracaat konusuna da değinen Arslan, 23 Eylül 2012’de uygulamaya konulan ferdi müracaatın büyük bir kazanım olduğunu tabir etti.
Toplumun tüm kesitlerinin kişisel müracaata sahip çıkması gerektiğini lisana getiren Arslan, şunları kaydetti:
“Bireysel müracaat, nitekim Türkiye’de temel hak ve özgürlüklerin standardının yükseltilmesinde çok kıymetli bir fonksiyon görmüştür ve görmeye devam edecektir. Bütün zorluklara karşın Türkiye’nin yaşadığı süreci dikkate aldığınızda bütün sorunlara karşın ferdî müracaat sistemi çok başarılı bir formda uygulanmaya devam etmektedir. Türkiye’nin karşılaştığı sorunların onda biriyle karşılaşan ülkelerde bu çeşit kurumların devam etmesi, ayakta kalması mümkün değil. Bir taraftan ağır bir iş yüküyle çaba ediyoruz, öteki taraftan da temel hakların standardını korumak ve yükseltmek için uğraş ediyoruz.”
Uygulamaya konulmasının akabinde 300 bini aşkın ferdî müracaat yapıldığını söyleyen Arslan, 260 binden fazlasının da karara bağlandığını bildirdi.
Zühtü Arslan, “Bireysel müracaatta şu ana kadar toplam 14 bin 355 ihlal kararı verilmiş. En fazla ihlal edilen haklar sıralamasında birinci sırada yüzde 63,4 ile adil yargılanma hakkı, ikinci sırada yüzde 19,3 ile mülkiyet hakkı, üçüncü sırada da yüzde 4,2 ile tabir özgürlüğü bulunmaktadır.” diye konuştu.
– “Mahkemeler, her bir davada bir ihlalin çıkmasını beklememeliler”
Ferdî müracaatta verilen ihlal kararlarının yerine getirilmesi konusunda kimi yanlış anlaşılmalar olduğunu hatırlatan Zühtü Arslan, bilhassa tekrar yargılama kararlarında mahkemelerin ne yapacağı konusunda birtakım tartışmalar bulunduğuna dikkati çekti.
Ferdî müracaat uygulamasının 8 yıllık geçmişi nedeniyle bu husustaki yanlış anlaşılmaların anlaşılabilir olduğunu tabir eden Arslan, “TİHEK’in de ombudsmanın da Anayasa Mahkemesinin de aslında ferdi müracaatta yaptığı iş birebir. Temel hak ve özgülükleri korumak ve geliştirmek. Bunun da yolu tek tek ülkedeki bütün temel hak ve özgürlükler sorunlarını çözmek, bütün ihlalleri ortadan kaldırmak değildir, olamaz da. Buna hiçbir kurumun gücü yetmez.” değerlendirmesinde bulundu.
Arslan, gerek idari gerek yargısal kurumlara yapılsın, ferdî müracaatların yeni ihlallerin ortaya çıkmasını engellemeyi amaçladığını söyledi.
Muhtemel ihlallerin ortaya çıkacağı tabanı düzeltmenin kıymetine değinen Arslan, “Onun için biz diyoruz ki şayet ihlal yargı kararından kaynaklanıyorsa bunu giderebilecek olan yargı organıdır ancak yargı organları bunu yaparken mahkemeler, her bir davada bir ihlalin çıkmasını beklememeliler.” dedi.
Devletin varlık nedeninin temel hak ve hürriyetleri garantiye almak suretiyle insanın huzur içinde yaşamasını sağlamak olduğuna işaret eden Arslan, “Bu, birebir vakitte devletin varlığını devam ettirmesinin de kaidesidir. Velhasıl insanı yaşatan devlet yaşar. Ferdî hak ihlali savlarını inceleyen kurumlar olarak Anayasa Mahkemesinin, TİHEK’in ve ombudsmanın temel hedefi da insanı yaşatma hikmetine uygun olarak hak ve özgürlüklerin korunması ve geliştirilmesidir.” dedi.
Memurlar
