Dava, sanığa atılı kamu görevlisine karşı vazifesinden ötürü hakaret kabahatinin ögelerinin oluşup oluşmadığının belirlenmesine ilişkindir.
Olayda avukat olan sanığın, şikayetçi vekili sıfatıyla takip ettiği karşılıksız çek keşide etme kabahatinden yapılan yargılamada, kendisine yaklaşık iki yıldır tebligat yapılmaması üzerine, belgeyi incelediği mahkeme kaleminde, duruşma gününü bildiren tebligatın eski adresine çıkarılmış olması nedeniyle evraktaki gelişmelerden haberdar olmadığını görünce evvel zabıt katibi olan şahit S., akabinde da yazı işleri müdürü olan katılanla tartıştığı ve katılana “Kapa çeneni, ruhsal sorunun var herhalde, sen hastasın, hastaneye git, istikrarsız, bayana bak ya” demiştir.
Mahallî mahkeme avukatın mahkumiyetine karar vermesine karşın Yargıtay 18. Ceza Dairesi kararı bozmuş, lokal mahkemenin kararında ısrar etmesi üzerine;
Yargıtay Ceza Genel Heyeti, aşağıdaki münasebet ile hakaret hatasının oluşmadığına karar vermiştir.
Sanığın katılanla tartışması sırasında sarfettiği kelamların manası, söylenme emeli, katılanın pozisyonu ve misyonu birlikte değerlendirildiğinde, kelam konusu sözler; nezaket dışı, kaba, rahatsız edici hitap şekli ve ağır tenkit niteliğinde olup, muhatabın onur, gurur ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil yahut olgu isnadı içermemesi ve sövme fiilini de oluşturmaması nedeniyle hakaret hatasının yasal ögelerinin gerçekleşmediği kabul edilmelidir.
Bu prestijle, Lokal Mahkemenin direnme kararına bahis kararının, sanığa atılı kamu görevlisine karşı vazifesinden ötürü hakaret kabahatinden beraati yerine mahkümiyetine karar verilmesi isabetsizliğinden bozulmasına karar verilmelidir.
T.C. YARGITAY CEZA GENEL KONSEYİ
Temel : 2017/814
Karar : 2018/512
Tarih : 08.11.2018
Kararı Veren
Yargıtay Dairesi : 18. Ceza Dairesi
Mahkemesi :Ağır Ceza
Sayısı : 497-113
Sanık …’ün kamu görevlisine karşı vazifesinden ötürü hakaret cürmünden TCK’nın 125/1, 125/3-a, 125/4, 129/1, 62 ve 52/2-4. hususları uyarınca 7.050 TL isimli para cezası ile cezalandırılmasına ve taksitlendirmeye ait Bakırköy 10. Ağır Ceza Mahkemesince verilen 18.09.2012 tarihli ve 408-260 sayılı kararın, sanık müdafileri tarafından temyiz edilmesi üzerine belgeyi inceleyen Yargıtay 18. Ceza Dairesince 30.09.2015 tarih ve 5014-6285 sayı ile; “Hakaret fiilinin cezalandırılmasıyla korunan tüzel kıymet, şahısların onur, gurur ve saygınlığı olup, bu hatanın oluşabilmesi için, davranışın kişiyi küçük düşürmeye yönelik olarak gerçekleşmesi gerekmektedir. Bir hareketin tahkir edici olup olmadığı kimi durumlarda rölatif olup, vakte, yere ve duruma nazaran değişebilmektedir. Kamu vazifelileri yahut sivil vatandaşa yönelik her türlü ağır tenkit yahut rahatsız edici kelamların hakaret kabahati bağlamında değerlendirilmemesi, kelamların açıkça, onur, onur ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil yahut olgu isnadını yahut sövmek fiilini oluşturması gerekmektedir.
Öte yandan kendilerine belli idari yetkiler verilmiş görevlilerin, kelamlarına ve aksiyonlarına getirilen tenkitlere daha fazla müsamaha göstermeleri gerektiği AİHM içtihatlarında kabul edilmektedir. AİHM, kamu görevlilerine karşı yapılmış hakaret içerikli tabirlerle ilgili bir müracaatta, müracaata bahis kelamların, kamuoyunun kelam konusu vazifelinin performansına duyduğu itimadı ortadan kaldırmaya yönelik gerçek bir tehlike meydana getirip getirmediğini incelemektedir.
Yargılamaya bahis somut olayda; avukat olan sanığın, ceza mahkemesindeki bir evrakını incelemek için mahkeme kalemine gittiği, belgedeki tebligat süreçlerinde yaşanan bir sorun nedeniyle evvel zabıt katibi ile daha sonra da ortaya giren katılan yazı işleri müdürüyle yaşadığı tartışma sırasında söylediği ‘Kapa çeneni, ruhsal sorunun var herhalde, sen hastasın, hastaneye git, bayana bak ya’ formundaki kelamlarının katılanın onur, gurur ve saygınlığını rencide edici boyutta olmayıp, rahatsız edici, kaba ve nezaket dışı hitap üslubu niteliğinde olduğu, münasebetiyle hakaret cürmünün ögeleri prestiji ile oluşmadığı gözetilmeden, sanığın beraatı yerine mahkümiyetine karar verilmesi” isabetsizliğinden bozulmasına karar verilmiştir.
Lokal Mahkeme ise 29.03.2016 tarih ve 497-113 sayı ile; “Dava konusu olayda katılanın vazife ve statüsü ile sanığın misyon ve statüsü birlikte değerlendirildiğinde ortalarında vazifelerinden kaynaklı başlayan bağ sürecinde Yargıtay 18. Ceza Dairesi’nin bozma ilamında değindiği kamu vazifelilerinin performansına duyduğu itimat konusu da değerlendirildiğinde bir kısım kelam ve hareketlerin ağır tenkit yahut rahatsız edici kaba ve nezaket dışı hitap biçimleri olarak kıymetlendirilmesi imkanlı ise de, yapılan misyonun niteliği ve bu nedenle yaşanan diyalog sürecinde kaba ve nezaket dışı rahatsız edici kelamların dışında bu emeli aşacak ve TCK’nın 125/1. unsurundaki onur, erdem ve saygınlığı rencide edecek nitelikte kabul edilecek biçimde sanığın değerlendirmesi gereken bir bahis olmayan ve yapılan işin niteliği ile alakasız kabul edilen, büsbütün katılanın kişilik haklarına akın niteliğinde kabul edilen ‘kapa çeneni, ruhsal sorunun var herhalde, sen hastasın hastaneye git…’ kelamlarını bu bağlamda değerlendirmenin dışında hakaret ögelerini taşıdığı, böylelikle tebliğnamede değinildiği üzere Mahkememizin bozma ilamına mevzu evvelki kararının yerinde olduğu” gerekçesiyle direnerek, birinci kararda olduğu üzere sanığın mahkümiyetine karar vermiştir.
Direnme kararına bahis bu kararın de sanık müdafisi ve Cumhuriyet Savcısı tarafından temyiz edilmesi üzerine, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının 13.07.2016 tarihli ve 246219 sayılı “bozma” istekli tebliğnamesiyle Yargıtay Birinci Başkanlığına gönderilen evrak, Ceza Genel Kurulunca 14.12.2016 tarih ve 1087-1737 sayı ile; 6763 sayılı Kanun’un 38. hususu ile 5320 sayılı Kanun’a eklenen süreksiz 10. unsur uyarınca kararına direnilen daireye tevdi edilmiş, birebir unsur uyarınca inceleme yapan Yargıtay 18. Ceza Dairesince 16.05.2017 tarih ve 539-5879 sayı ile direnme kararının yerinde görülmemesi üzerine Yargıtay Birinci Başkanlığına gönderilen evrak, Ceza Genel Kurulunca değerlendirilmiş ve açıklanan münasebetlerle karara bağlanmıştır.
TÜRK MİLLETİ İSMİNE
CEZA GENEL ŞURASI KARARI
Özel Daire ile Lokal Mahkeme ortasında oluşan ve Ceza Genel Kurulunca çözümlenmesi gereken uyuşmazlık; sanığa atılı kamu görevlisine karşı vazifesinden ötürü hakaret kabahatinin ögelerinin oluşup oluşmadığının belirlenmesine ilişkindir.
İncelenen evrak kapsamından;
12.2010 tarihli tutanakta; Bakırköy 15. Asliye Ceza Mahkemesinin 2009/1017 temel sayılı evrakı kapsamında karşılıksız çek keşide etme hatasından yapılan yargılamada şikayetçi vekili olan sanık …’ün mahkeme kalemine geldiği, yaklaşık iki yıldır kendisine bu belge kapsamında tebligat yapılmadığını belirtmesi üzerine yazı işleri müdürü olan katılan …’in sanığa, evraka bildirilen adrese tebligatın çıkarıldığını, adresini güncellemesi gerektiğini söyleyince, sanığın “Ne biçim konuşuyorsun, burası bakkal mı, siz benim babamın işini yapmıyorsunuz, siz bu işi yapmak zorundasınız, ben on yıllık avukatım, ben işimi bilirim, ben neden uğraşacakmışım, konuşma, ne konuşuyorsun, kapa çeneni” dediği, elindeki belgeyi masaya fırlattığı, katılanın “Bunu tutanağa geçireceğim” demesi üzerine sanığın “Sen ne bıdı bıdı yapıyorsun, konuşma demedim mi sana, ben de birazdan elli avukat getiririm, burada tutanak tuttururum” deyip dışarıya çıktıktan kısa bir müddet sonra yanında bir avukatla bir arada tekrar gelerek “Bu benim şahidim, ben de tutanak tutacağım ve bu kişi de imzalayacak” dediği, sanığın katılana “Senin bir sorunun mu var, ruhsal sorunun var herhalde, sen hastasın, hastaneye git, bayana bak ya, bu benim avukatım, benimle uğraşacaksan sonuna, vefatına kadar giderim, elli avukat daha getirebileceğimi söyledim, var mısın? ” dediği bilgilerine yer verildiği,
Bakırköy Cumhuriyet Başsavcılığının 2011/1183 soruşturma numaralı belgesinin şikayetçisinin … olduğu, … hakkında kamu görevlisine karşı vazifesinden ötürü hakaret, … hakkında icrai davranışla misyonu berbata kullanma ve Pervin Kaya hakkında ihmali davranışla vazifesi berbata kullanma hatalarından kamu davası açıldığı, Bakırköy (Kapatılan) 9. Sulh Ceza Mahkemesinin 2011/270 temel sayılı dava belgesinde yapılan yargılama sonucunda sanıkların beraatlerine karar verildiği, sanık … hakkında verilen beraat kararının katılan vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine kararın, Yargıtay 4. Ceza Dairesince 30.04.2014 tarih ve 33844-14460 sayı ile onanmasına karar verildiği,
Anlaşılmaktadır.
Katılan …; yazı işleri müdürü olduğunu, olay günü mahkeme kalemine gelen sanığın bağırarak vekili olduğu evrak kapsamında neden kendisine tebligat yapılmadığını sorduğunu, şimdiki olan adrese tebligatın çıkarıldığını söylemesi üzerine sanığın “Sen niçin konuşuyorsun, bıdı bıdı konuşma” dediğini, sonrasında “Bu ne biçim bayan, senin ruhsal sıkıntıların mı var, istikrarsız, kapa çeneni” üzere kelamlar söylediğini, akabinde diğer bir öbür avukat ile gelip kendisinin tutanak tutacağını söyleyerek “Gerekirse elli avukat getiririm, vefatına kadar varım” dediğini, tebligat yanlışının tensip zaptında yazılan adres ile bildirilen başka adresin tıpkı olmadığından süreci yapan zabıt katibinin tebligat evrakında yazılan aktüel adresi çizip başka adresi tebligat evrakının üzerine yazmasından kaynaklandığını, bu bahis hakkında yargılanan zabıt katipleri hakkında beraat kararı verildiğini,
Şahit …; zabıt katibi olduğunu, mahkeme kaleminde belge inceleme sürecini bitiren sanığın “Bu tebligatın bu türlü olduğunu hakim de mi görmemiş, iki yıl evvel açılmış davadan ben hala haberdar değilim, nasıl iş yapıyorsunuz, babanızın işini mi yapıyorsunuz, burası bakkal dükkanı mı, nasıl hakim o da mı görmemiş” demesi üzerine UYAP sistemi üzerindeki şimdiki adrese tebligatın çıkarıldığı katılan tarafından söylenince sanığın “Bu benim değil sizin sorununuz” dediğini, katılanın sanığı uyarması üzerine sanığın bu sefer “Sen niçin bıdı bıdı konuşuyorsun, kapa çeneni” diyerek elindeki belgeyi kendisinin masasına gerçek fırlattığını, katılana “Kadına bak ya ne bıdı bıdı konuşuyorsun, kapa çeneni, ruhsal meselelerin var, dengesiz” deyince katılanın, sanıktan dışarı çıkmasını istediğini, sanığın da “Ben de buraya elli tane avukat getiririm, şahit gösteririm, ben de sizin hakkınızda tutanak tuttururum” dedikten sonra yanında bir avukat ile gelip “İşte benim şahidim” demesi üzerine katılanın “Neyi gördü ki” dediğini, daha sonra sanığın çıkıp gittiğini,
Şahit …; avukatlık yaptığını, olay günü adliyedeyken sanıkla karşılaştığını, sanığın kendisine olanları anlatınca birlikte mahkeme kalemine geldiklerini, katılanın “Adamını alıp gelmişsin, tutanak mı tutacaksın, karınla mı, sevgilinle mi tartıştın” dediğini, sonrasında sanıkla birlikte dışarı çıktıklarını,
Şahit …; zabıt katibi olduğunu, olay günü mahkeme kalemine gelen sanığın belgeyi inceledikten sonra bağırarak “Burası ne biçim yer, burası bakkal dükkanı mı, hakim hiç mi belgeye bakmıyor” deyince katılan tarafından uyarıldığını, sanığın katılana “Sen bıdı bıdı konuşma, hasta mısın, ruhsal problemlerin mı var” dediğini, mahkeme kaleminden çıktıktan kısa bir müddet sonra yanında bir avukatla gelen sanığın “Bu da benim şahidim gerekirse elli tane avukat getiririm” dediğini, tebligat adresinin sanık tarafından yenileştirilmesi gerektiği söylendiğinde, sanığın “Siz güncelleştireceksiniz” deyip incelediği belgeyi şahit S..’in masasına hakikat fırlattığını,
Şahit …; olay tarihinde asliye ceza mahkemesinde mübaşir olduğunu, duruşma salonundan mahkeme kalemine geldiğinde sanığın mahkeme kaleminde bağırarak katılana “Sen hastasın, hastaneye git” biçiminde kelamlar sarf ettiğini, müdahale etmek istediğinde katılanın “Sen karışma, senin bir şeyden haberin yok, sen dışarı çık” deyince çıktığını,
Söz etmişlerdir.
Sanık …; karşılıksız çek keşide etme hatasından yapılan yargılamada şikayetçi vekili sıfatıyla takip ettiği belgeyle ilgili kendisine yaklaşık iki yıldır rastgele bir tebligat yapılmadığından belgeyi incelemek için mahkeme kalemine gittiğini, tebligat evrakındaki şimdiki tebligat adresinin çizilerek evraka eski tebligat adresinin yazıldığını ve bu adrese tebligat çıkarıldığını görünce zabıt katibine bunun nedenini sorduğunu, katılanın olaya müdahil olup “Varsa bildirim sorunu, bu senin sorunun bize ne, benim çalışanımı meşgul etme” dediğini, kendisinin ise “Benim sıkıntım olduğu kadar sizin de sorununuz” halinde karşılık verdiğini, katılanın “Hayır bu sizin probleminiz, defol çık git buradan” dediğini, dışarı çıktığında şahit Cavit ile karşılaştığını, olayı ona anlatıp birlikte mahkeme kalemine geldiklerini, suçlamayı kabul etmediğini savunmuştur.
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun “Hakaret” başlıklı 125. unsuru;
“(1) Bir kimseye onur, erdem ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil yahut olgu isnat eden yahut sövmek suretiyle bir kimsenin onur, erdem ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar mahpus yahut isimli para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç şahısla ihtilat ederek işlenmesi gerekir.
(2) Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı yahut imajlı bir mesajla işlenmesi halinde, üstteki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur.
(3) Hakaret hatasının;
a) Kamu görevlisine karşı vazifesinden ötürü,
b) Dini, siyasi, toplumsal, felsefi inanç, niyet ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin buyruk ve yasaklarına uygun davranmasından ötürü,
c) Kişinin mensup bulunduğu dine nazaran kutsal sayılan bedellerden bahisle,
İşlenmesi halinde, cezanın alt hududu bir yıldan az olamaz
(4) Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır.
(5) Heyet halinde çalışan kamu görevlilerine misyonlarından ötürü hakaret edilmesi halinde hata, şurası oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Lakin, bu durumda zincirleme suça ait husus kararları uygulanır” formunda düzenlenmiştir.
Bu düzenleme ile 765 sayılı TCK’dan farklı olarak hakaret ve sövme ayrımı kaldırılmış, onur, gurur ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil yahut olgu isnat etmek yahut sövmek hakaret hatasını oluşturan seçimlik hareketler olarak belirlenmiştir. (Mahmut Koca- İlhan Üzülmez, Türk Ceza Hukuku Özel Kararlar, Adalet Yayınevi, Ankara, 2013, s.430)
Hakaret fiillerinin cezalandırılmasıyla korunan türel bedel, şahısların onur, gurur ve saygınlığı olup, bu hatanın oluşabilmesi için, davranışın kişiyi küçük düşürmeye matuf olarak gerçekleşmesi gerekmektedir. Bir hareketin tahkir edici olup olmadığı kimi durumlarda bağıntılı olup, vakte, yere ve duruma nazaran değişebilmektedir.
Tenkit ise, rastgele bir kişiyi, yapıtı, olayı yahut mevzuyu enine, uzunluğuna, derinlemesine her tarafıyla incelemek, aşikâr kriterlere nazaran ölçmek, kıymetlendirmek, gerçek ve yanlış yanlarını sergilemek gayesiyle ortaya konulan görüş ve niyetlerdir. Genelde beğenmemek, kusur bulmak olarak kabul görmekte ise de tenkidin bir maksadının da mevzuyu anlaşılır kılmak, sonuç çıkarmak ve toplumu yönlendirmek olduğunda kuşku yoktur.
Kamu vazifelilerinin, vazifelerini yerine getirirken işlevlerini etkilemeyi ve saygınlıklarına ziyan vermeyi amaçlayan aşağılayıcı taarruzlara karşı korunmaları zarurî olmakla birlikte, demokratik bir hukuk devletinde, kamu misyonunu üstlenenleri denetlemek, faaliyetlerini kıymetlendirmek ve eleştirmek de kaynağını Anayasadan alan kanıyı açıklama özgürlüğünün sonucudur. Tenkidin sert bir uslupla yapılması, kaba olması ve nezaket hudutlarını aşması, eleştirenin eğitim ve kültür seviyesine bağlı bir olgu ise de, tenkit yapılırken görüş açıklama niteliğinde bulunmayan, küçültücü, aşağılayıcı tabirler kullanılmamalı, kanıyı açıklama hudutları içinde kalınmalıdır.
Şahıslara yönelik her türlü ağır tenkit yahut rahatsız edici kelamın hakaret cürmü bağlamında değerlendirilmemesi, kelamların açıkça, onur, onur ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil yahut olgu isnadını yahut sövmek fiilini oluşturması gerekmektedir.
AİHM’ye nazaran, öncelikle sözlerin bir olgu isnadı mı yoksa bedel yargısı mı olduğu belirlenmelidir. Çünkü olgu isnadı kanıtlanabilir bir konu iken, bir bedel yargısının kanıtlanmasının istenmesi dahi tabir özgürlüğüne müdahale sayılabilecektir. Yargılamaya mevzu olan sözler bir kıymet yargısı içermekle birlikte somut bir olgu isnadından bahsedilemiyorsa, paha yargılarını destekleyecek ‘yeterli bir altyapı’nın mevcut olup olmadığı AİHM tarafından göz önünde bulundurulmaktadır. Çünkü kıymet yargılarının dahi aşikâr seviyede olgusal temel içermesi gerektiği kabul edilmektedir. Öte yandan, hiçbir bilgiye dayanmayan ve hiçbir altyapısı bulunmayan bir bedel yargısı AİHM tarafından da tabir özgürlüğü hudutları içerisinde kabul görmemektedir.
Olgu isnadı içeren sözler konusunda ise, en azından birinci bakışta sağlam görünen kanıt sunulması gerektiği kabul edilmektedir. Elbette ki, bu kanıtlar sunulamadığı takdirde, AİHM, argümanların gerçekliğinin kanıtlanmasını beklemektedir.
Sonuç olarak, gerçek dışı olgulara dayalı argüman olarak nitelenen açıklamalar bakımından AİHM, müracaatçıların bu tıp tabirlerin ortaya konulmasından ve yayınlanmasından sorumlu olup olmadıklarını ve bu cins bilgilerle öteki bireyleri aldatmayı amaçlayıp amaçlamadıklarını dikkate almaktadır.
Bu açıklamalar ışığında uyuşmazlık konusu değerlendirildiğinde;
Avukat olan sanığın, şikayetçi vekili sıfatıyla takip ettiği karşılıksız çek keşide etme kabahatinden yapılan yargılamada, kendisine yaklaşık iki yıldır tebligat yapılmaması üzerine, belgeyi incelediği mahkeme kaleminde, duruşma gününü bildiren tebligatın eski adresine çıkarılmış olması nedeniyle belgedeki gelişmelerden haberdar olmadığını görünce evvel zabıt katibi olan şahit S. akabinde da yazı işleri müdürü olan katılanla tartıştığı ve katılana “Kapa çeneni, ruhsal sorunun var herhalde, sen hastasın, hastaneye git, istikrarsız, bayana bak ya” dediği olayda; sanığın katılanla tartışması sırasında sarfettiği kelamların manası, söylenme gayesi, katılanın pozisyonu ve vazifesi birlikte değerlendirildiğinde, kelam konusu sözler; nezaket dışı, kaba, rahatsız edici hitap şekli ve ağır tenkit niteliğinde olup, muhatabın onur, erdem ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil yahut olgu isnadı içermemesi ve sövme fiilini de oluşturmaması nedeniyle hakaret cürmünün yasal ögelerinin gerçekleşmediği kabul edilmelidir.
Bu prestijle, Lokal Mahkemenin direnme kararına bahis kararının, sanığa atılı kamu görevlisine karşı vazifesinden ötürü hakaret cürmünden beraati yerine mahkümiyetine karar verilmesi isabetsizliğinden bozulmasına karar verilmelidir.
Çoğunluk görüşüne katılmayan üç Ceza Genel Konseyi Üyesi; “sanığa atılı kamu görevlisine karşı vazifesinden ötürü hakaret cürmünün ögelerinin oluştuğu” fikriyle karşı oy kullanmışlardır.
SONUÇ:
Açıklanan nedenlerle;
Bakırköy 10. Ağır Ceza Mahkemesinin 29.03.2016 tarihli ve 497-113 sayılı direnme kararına husus kararının, sanığa atılı kamu görevlisine karşı vazifesinden ötürü hakaret cürmünden beraati yerine mahkümiyetine karar verilmesi isabetsizliğinden BOZULMASINA,
Evrakın, mahalline gönderilmek üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına TEVDİ EDİLMESİNE, 08.11.2018 tarihinde yapılan müzakerede oy çokluğuyla karar verildi.
Memurlar
