Soru: Bilindiği üzere tezsiz yüksek lisans yapanlar ile tezli yüksek lisans yapan memurlara 1 kademe ilerlemesi verilmektedir. Aslında tezsiz yüksek lisans ile tezli yüksek lisans ortasında dağlar kadar fark olduğu, tezin ağır emek gerektiren, dokümanı alındığında da uzmanlık statüsüne sahip olunan bir pozisyona geçildiği düşünüldüğünde tezsiz yüksek lisans ile tezli yüksek lisansa birebir kademe ilerlemesinin verilmesi ne kadar doğrudur?
Yanıt: Lisansüstü eğitime bağlı olarak memurlara ek kademe verilmesi birinci olarak 657 sayılı Kanunun 36. unsurunda 1970 yılında yapılan değişiklikle yürürlüğe konuldu. Bu değişiklik sonucunda “yüksek tahsillerini tamamladıktan sonra Devlet memurluğuna girmeden evvel yüksek tahsil üstü uzmanlık tahsili görenlerin başariyle tamamladıkları her tahsil yılı için bir kademe ilerlemesi tıpta uzmanlık evrakı alanlarla öteki tahsil kısımlarında doktora yapanlara bir derece yükselmesi” uygulaması hayata geçmiş oldu.
Bu kararda lisansüstü eğitim sözüne yer verilmemesi sonucu ortaya çıkan problemlerin tahliline yönelik olarak unsur kararı 1975 yılında 1897 sayılı Kanunla değiştirildi ve günümüzde yürürlükte bulunan halini aldı. Devlet Memurları Kanununun 36/A-9 hususunda “Memurluğa girmeden evvel yahut memuriyetleri sırasında yüksek tahsil üstü master derecesi almış olanlarla yüksek tahsil kurumlarında en az bir yıl ek tahsil yaparak lisans üstü ihtisas sertifikası alanlara bir kademe ilerlemesi, tıpta uzmanlık dokümanı alanlara, meslekleri ile ilgili tahsil kollarında doktora yapanlara bir derece yükselmesi uygulanır.
Master derecesini alıp bir kademe ilerlemesinden yararlanan memura, mesleği ile ilgili tahsil kolunda doktora yaptığı takdirde iki kademe ilerlemesi uygulanır.” kararı yer almaktadır.
YÜKSEK LİSANSIN KONUSUNUN BİR EHEMMİYETİ VAR MI?
Bu kararın uygulanmasında, ek kademe alabilmek için yüksek lisansın konusunun memurun vazifesiyle ilgili olup olmamasının, tahsil müddetinin yahut tezli-tezsiz olmasının bir kıymeti bulunmamaktadır. Mülga Devlet İşçi Başkanlığının görüşleri de bu istikamettedir.
Öteki taraftan 2547 sayılı Kanunun 3. unsurunda yüksek lisans, “(Bilim uzmanlığı, yüksek mühendislik, yüksek mimarlık, master): Bir lisans öğretimine dayalı, eğitim – öğretim ve araştırmanın sonuçlarını ortaya koymayı amaçlayan bir yükseköğretimdir.” olarak tanımlanmış olup, bu tarifte eğitimin müddetine yahut tezli-tezsiz olmasına değinilmemiştir. Kanunun 44/c unsurunda ise “Yatay geçiş ve çift ana kısım eğitiminin metot ve asılları ile azami tahsil müddetleri, lisansüstü eğitim yöntem ve temelleri ile tahsil müddetleri Yükseköğretim Heyeti tarafından çıkarılan yönetmelikle belirlenir.” denilmektedir.
2547 Sayılı Kanunun 1981 yılında yürürlüğe konulan birinci halinde ise yüksek lisansın bir lisans öğretimine dayalı, eğitim-öğretim ve araştırmayı içeren en az iki yarıyıllık yahut ortaöğretime dayalı en az on yarıyıllık programı kapsayan bir yüksek öğretim olduğu tabir edilmiştir. Kanunun birinci halinde yer alan 65. hususunda lisansüstü öğretim asıllarının Üniversitelerarası Konsey tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenleneceği karara bağlanmıştır.
2547 sayılı Kanun öncesinde yürürlükte bulunan 1750 sayılı Üniversiteler Kanununda lisansüstü eğitime ait konuların üniversitelerce yürürlüğe konulacak yönetmeliklerle düzenlenmesi öngörülmüş olup bu periyotta tüm yükseköğretim kurumlarını kapsayan ortak bir yönetmelik çıkarılmamıştır.
2547 sayılı Kanuna dayalı olarak Üniversitelerarası Konsey tarafından hazırlanan Lisansüstü Öğretim Yönetmeliği 6 Ekim 1982 tarihli ve 17830 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış olup, Yönetmeliğin 7. hususunda, “Yüksek lisans öğretiminin derslerinin birbirini izleyen 2 yarıyıl içinde tamamlanır. Bu dersler için üniversitenin lisans kademesi öğretim yönetmeliği kararları uygulanır. Lakin, imtihana girme hakkını elde edemeyen yahut imtihana girip de tam notun % 65’inden aşağı not alan öğrenciyi bir yarı yıl ek mühlet tanınır. Bu müddet sonunda da başarılı olmayan öğrencinin üniversite ile münasebeti kesilir.” kararı, 8. unsurunda, “Derslerini muvaffakiyet ile tamamlayan öğrenci, danışmanı idaresinde, en çok birbirini izleyen iki yarı yıl içinde en az sınama ve inceleme niteliği taşıyan bir tezi hazırlamak zorundadur. Sanat alanlarında tez yerine bir sanat yapıtı yapılabilir. Gerekli hallerde Enstitü İdare Heyeti bu 2 yarı yıllık mühlete 1 yarı yıl daha ekleyebilir.” kararı, 9. hususunda, “Enstitü İdare Şurası tezi yahut sanat yapıtı tamamlayan öğrencilere içinde danışmanın da bulunacağı 3 öğretim üyesinden oluşan bir Heyet tayin eder, Heyet öğrenciyi en az 45 dakika ile 1,5 saat ortasında tez savunmasına tabi fiyat. İmtihan sonunda tez başarılı bulunmuşsa bir tutanakla durum ilgili Enstitüye en çok 3 gün içinde bildirilir. Başarısız bulunan tezlerin düzeltilmesi yahut yeni bir tez hazırlanması için öğrenciye 1 aydan az olmamak üzere 1 yarı yıla kadar müddet tanınır. Tekrar başarısızlık halinde öğrencinin üniversite ile ilgisi kesilir.” kararı 10. unsurunda ise, “Başarılı öğrenciye yüksek lisans öğretiminden sonra bilim yahut sanat alanının özelliğine nazaran verilecek unvanı belirleyen ve ilgili Enstitü Müdürü ile üniversite Rektörünün imzasını taşıyan bir diploma verilir.” kararı yer almaktadır.
Bu kararlardan özet olarak; yüksek lisansta tez basamağının mecburî olduğu, verilen uzatmalar hariç eğitim müddetinin ise iki yarı yılı ders, iki yarı yılı da tez hazırlama devri olmak üzere dört yarı yıl olduğu anlaşılmaktadır.
Üstte yer verilen Yönetmelik 1 Temmuz 1996 tarihli ve 22683 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği ile yürürlükten kaldırılmış, yeni Yönetmelikte bir yenilik olarak tezsiz yüksek lisansa yer verilmiştir. Yönetmeliğin 16. hususunda tezsiz yüksek lisans programını tamamlama müddetinin en fazla altı yarı yıl olduğu karara bağlanmıştır. Yönetmeliğin 10. unsurunda tezli yüksek lisans programının tamamlanma müddetinin dört yarıyıl olduğu tabir edilmiş, bu müddette tezini hazırlayamayan öğrenciye iki yarıyıla kadar ek müddet verilmesi öngörülmüştür.
Bahsi geçen Yönetmelik 20 Nisan 2016 tarihli ve 29690 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği ile yürürlükten kaldırılmıştır. Günümüzde hala yürürlükte bulunan bu Yönetmeliğin 6. ve 7. hususlarında; tezli yüksek lisans programının öğrencinin bilimsel araştırma usullerini kullanarak bilgilere erişme, bilgiyi derleme, yorumlama ve kıymetlendirme yeteneğini kazanmasını sağladığı, ders, seminer dersi ve tez çalışmasından oluştuğu, müddetinin dört yarıyıl olduğu, iki yarıyıl uzatma verilebileceği, senato tarafından kabul edilecek yönetmelikle programın müddetinden evvel tamamlanmasının mümkün olduğu tabir edilmektedir.
Yönetmeliğin tezsiz yüksek lisans programına ait 11. ve 12. unsurlarında ise; tezsiz yüksek lisans programının öğrenciye mesleksel bahislerde bilgi kazandırarak mevcut bilginin uygulamada nasıl kullanılacağını gösterdiği, programın dersler ile periyot projesi dersinden oluşacağı, programın müddetinin en az iki en fazla üç yarıyıl olduğu belirtilmektedir.
Görüldüğü üzere mevcut mevzuatta tezli ve tezsiz yüksek lisans programının maksadı, kapsamı ve mühleti büsbütün farklı düzenlenmiştir.
Giriş kısmında da belirttiğimiz üzere yüksek lisans yapan memurlara bir kademe verilmesine ait 657 sayılı Kanunun 36/A-9 hususunun uygulanmasında yüksek lisansın mühleti ile tezli mi yoksa tezsiz mi olduğunun bir kıymeti bulunmamaktadır. Lakin, sözkonusu kararın yürürlüğe konulduğu tarihte tezsiz yüksek lisans programı olmadığı üzere 1996 yılındaki yönetmelik düzenlemesine kadar da olmamıştır.
Bir bakıma maç başladıktan sonra kurallar değişmiş, yüksek lisans 657 sayılı Kanunla bir kademe verilmesine ait düzenlemenin yürürlüğe konulduğu tarihteki halinden maksat, müddet ve kapsam tarafıyla farklı bir tarafa evrilmiş, tezli yüksek lisans mezunları için getirilmiş bir uygulama bu biçimde tezsiz yüksek lisans mezunlarını da kapsar hale gelmiştir.
Sonuç olarak hali hazırda müddeti yahut tezli-tezsiz olup olmadığına bakılmakasızın yüksek lisans mezunlarına ek bir kademe verilmekte olup, bu durum tez etabının gerek mühlet gerekse de gerektirdiği ağır emek düşünüldüğünde tezli yüksek lisans yapanlar aleyhine bir dengesizlik oluşturmaktadır. Bu dengesizliğin giderilmesi için hem ilgili kurumlar hem de yasa koyucu tarafından bahsin ele alınarak, tezli yüksek lisans programı mezunlarına ek bir kademe daha verilmesi konusunun gündeme alınmasının uygun olacağını değerlendirmekteyiz.
Memurlar
