Soru: Bilindiği üzere son vakitlerde toplumsal medyada ve web sitelerinde karikatür paylaşan bireyler hakkında telif davaları açılıyor. Binlerce bireye dava açılmış durumda. Kendi ferdî blog sayfamda kurban bayramiyla ilgili bir karikatür paylaşmıştım. Şu an bu karikatür için eser sahibi tarafından dava açıldı. Sanki bu dava sonucunda bir ceza ve tazminat ödemek zorunda kalırsam memuriyetten atılır mıyım? Çok güç durumdayım. Ne yapacağımı bilmiyorum. Her yerde paylaşılan bir karikatür yüzünden tüm hayatım alt üst oldu 12.000 TL tazminat bir yanda 5 yıla kadar mahpus cezası istemi bir tarafta uyku bile gözüme girmiyor.
Yanıt: Telif hakkı ihlali konusu herkesin başına gelebilecek bir durumdur. Toplumsal medyanın, bağlantının, teknolojinin geldiği noktada hepimiz bu riskle karşı karşıyayız. Kabahat kasdı içermeyen kolay gördüğümüz bir paylaşım başımıza keder açabilmektedir. Google’da bir görsele tıkladığımızda “görseller telif hakkına tabi olabilir” ikazıyla karşılaşıyoruz. Eser sahibinin hak ihlali ile ilgili bir hassasiyeti olmasa bile bu alanı faaliyet konusu seçmiş avukatlar eser sahibini ikna edip dava sürecini başlatabilmektedir.
657 sayılı Kanunun 48/A-5 hususuna nazaran Devlet memuru olabilmenin genel kurallarından biri de “Türk Ceza Kanununun 53 üncü unsurunda belirtilen müddetler geçmiş olsa bile; taammüden işlenen bir kabahatten ötürü bir yıl yahut daha fazla mühletle mahpus cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı kabahatler, Anayasal nizama ve bu nizamın işleyişine karşı kabahatler, zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı berbata kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, hatadan kaynaklanan malvarlığı kıymetlerini aklama yahut kaçakçılık hatalarından mahküm olmamak” tır. Bu kararda belirtilen nitelikte bir mahkumiyeti olanlar memur olamayacağı üzere, memurken mahkum olanların da misyonuna son verilmektedir. Lakin mahkumiyete dayalı olarak süreç tesis edilebilmesi için mahkumiyetin temyiz kademesinden geçerek mutlaklaşmış olması gerekmektedir.
Sorudan anladığımız kadarıyla hakkınızda 5846 sayılı Fikir ve Sanat Yapıtları Kanununun 71. hususunun birinci fıkrasının 1. bendi kapsamında dava açıldığı anlaşılmaktadır. Anılan bent kararında, “Bir yapıtı, icrayı, fonogramı yahut üretimi hak sahibi bireylerin yazılı müsaadesi olmaksızın işleyen, temsil eden, çoğaltan, değiştiren, dağıtan, her türlü işaret, ses yahut imaj nakline yarayan araçlarla umuma ileten, yayımlayan ya da hukuka karşıt olarak işlenen yahut çoğaltılan yapıtları satışa arz eden, satan, kiralamak yahut ödünç vermek suretiyle ya da sair halde yayan, ticari hedefle satın alan, ithal yahut ihraç eden, ferdî kullanım maksadı dışında elinde bulunduran ya da depolayan kişi hakkında bir yıldan beş yıla kadar mahpus yahut isimli para cezasına hükmolunur.” denilmektedir. Kanunun 75. hususuna nazaran ise bu cürümden ötürü soruşturma ve kovuşturma yapılması şikayete bağlı tutulmuştur.
Takibi şikayete bağlı hataların bir niteliği de bu kabahatlerin uzlaştırma kapsamında olmasıdır. Şikayet halinde Cumhuriyet Savcısı kamu davası açmak için hatanın işlendiği konusunda kâfi kanaate sahip olursa belgeyi uzlaştırma ofisine göndermekte, bir uzlaştırmacı tayin edilmekte, iddianamenin hazırlanabilmesi için uzlaştırma sürecinin sonuçlanması gerekmektedir. Tarafların uzlaşması halinde Cumhuriyet Savcısı tarafından kovuşturmaya yer olmadığına karar verilerek belge kapatılmaktadır.
Tarafların uzlaşmaya yanaşmadığı durumda ise savcı iddianame hazırlayarak yargılama sürecini başlatmaktadır. Yargıya intikal etmiş bir davanın sonucu hakkında bir şey söylemek mümkün değildir. Lakin yargılama sürecinde mahkeme 5846 sayılı Kanunun 71. unsuruna muhalefet sebebiyle kabahat işlendiği kanaatine varırsa mahkumiyet kararı verebileceği üzere isimli para cezası da verebilecektir. İsimli para cezası verilmesi halinde memuriyet koşulları kaybedilmemektedir. Mahkumiyette ise alt hudut bir yıl üst hudut ise beş yıl mahpus cezasıdır. Mahkumiyet kararında indirimler uygulandıktan sonra verilen mahpus cezası bir yılı geçmiyorsa yeniden sorun yoktur. Ayrıyeten iki yıla kadar mahpus cezalarında kararın açıklanmasının geri bırakılmasına (HAGB) karar verilebilmekte bu durumda da memur olma kuralları kaybedilmiş sayılmamaktadır.
Sonuç olarak telif hakları konusunda hepimizin dikkatli olması gerekiyor. Kasıtlı bir biçimde telif hakkını ihlal etmek asla savunulacak bir durum değildir ve dini istikametiyle kul hakkının da ihlalidir. Lakin cürüm sürece kasdı olmaksızın yapılan bir paylaşım sebebiyle bu türlü bir ithamla karşılaşılması halinde panik yapmaya gerek olmadığını, telif hakkı ihlali şikayetiyle ilgili olarak savcının kamu davası açılmasına gerek görmesi halinde evvel uzlaştırma sürecinin, uzlaşma olmaması halinde ise mahkemece verilecek kararın beklenmesi gerektiğini, kararın beraat olabileceği üzere memuriyete mahzur oluşturmayan bir karar da olabileceğini, hangi karar verilirse verilsin yönetimlerce memur hakkında süreç tesis edilebilmesi için kararın nihaileşmesinin mecburî olduğunu değerlendirmekteyiz.
Memurlar