Bilim dünyası bu güne kadar keşfedilmemiş bir bitki cinsini Adıyaman’da keşfetti.
Adıyaman Üniversitesi Biyoloji Kısmı öğretim üyelerinden Prof. Dr. Ahmet Zafer Tel, Kazayağıgiller (Poligonaceae) familyası üyesi olan bitkiye bilimsel olarak Rheum telianum, Türkçe ise “Tel Işkını” ismi verdi.
Adıyaman’ın Kuzeydoğu bölgesinde yüksek ve dağlık bölgede keşfedilen ve kayıtlara geçirilen yeni bitki ile ilgili açıklamada bulunan Prof. Dr. Ahmet Zafer Tel, bugüne kadar yapılan çalışmaların sonucuna nazaran tüm dünya üzerinde yayılış gösteren 60 kadar ışkın çeşidi olduğunu ve bunun yalnızca 1 cinsinin ülkemizde yaşadığının bilindiğini söyledi.
Tel, “Bir ışkın tipinin (Rheum ribes) ülkemizde yaşadığı biliniyordu. Bu cins Türkiye’nin yanı sıra Filistin, Lübnan, Ermenistan, Kuzey Irak ve İran’da olmak üzere geniş yayılış alanına sahipti. Adıyaman’da yaptığımız floristik çalışmalar esnasında tespit ettiğimiz yeni ışkın tipinin (Rheum telianum) farklı cins olabileceği tarafında kanaatimiz gelişti ve yaptığımız detaylı inceleme sonucu bu bitkinin bilim dünyası için yeni bir cins olduğu sonucuna vardık.
Rheum telianum bitkisinin Dünya’da yalnızca Adıyaman’ımızda yetişen endemik bir cins olması ve bunun yanında tıbbi ve ekonomik kıymetinin bulunması bu bitkiyi epeyce kıymetli kılmaktadır. Çünkü dünya üzerinde yaşayan başka Işkın cinsleri üzerinde bugüne kadar yapılan özellikle Amerika, Almanya ve İngiltere kaynaklı çalışmalarda kanser hücrelerinin büyümesinin durdurulası tarafında sonuçların bile alındığı görülmektedir. Yüzyıllardır Adıyaman dağlarında yetişen bitkimiz yöre halkı tarafından toplanıp yenen ve ticareti yapılan bir Işkın tipidir. Türkiye’de yetişen ikinci ışkın tipi olarak kayıtlara geçen ‘Tel Işkını’ tıpkı vakitte Adıyaman’ımıza mahsus endemik bir tiptir. Tel Işkını’nın hem ülkemiz hem de dünya için yeni çeşit olduğunu kanıtlayan makale, bilimsel süreci tamamlanarak sistematik botanik alanında hatırı sayılır mecmualardan olan ‘Phytotaxa’ isimli mecmuada yayınlanmıştır. Ben layık olmadığım halde şahsımı onura etmek ismine bitkiye adımı veren bedelli meslektaşlarıma çok teşekkür ediyorum. Bilim dünyasına ve Adıyaman’ımıza iyi olsun” dedi.
Ahmet Zafer Tel, ‘Tel Işkını’nın Adıyaman için ‘coğrafik işaret’ olmasıyla ilgili olarak da, “Işkın bitkisinin çiçek sapı yenmektedir ve besin pahası hayli yüksek bir bitkidir. Yeni tıbbımızın bu özelliği ehemmiyet arz etmektedir. Dünya nüfusunun giderek artmasıyla besin ve doğal kaynaklar maalesef bilinçsiz halde tüketilmekte, yeni ve alternatif besin eserlerine yöneliş suratı artmaktadır. Bu nedenle günümüzde, yeni ve bilhassa ekonomik kıymete sahip tiplerin keşfi hakikaten çok kıymetlidir. Bir bitki ile de olsa ülkemiz besin iktisadına ve üniversite-sanayi iş birliğine katkı sağlamış olmanın memnunluğunu yaşıyoruz. Yeni keşfettiğimiz ve üzerinde çalıştığımız öteki bitkiler de var. Bunlar da vakti gelince bilim dünyası ile paylaşılacaktır. Bu keşfimiz ile bilimsel çalışmalarda ‘Temel Bilimlerin’ kıymeti bir kere daha anlaşılmış oldu.
Türk Patent ve Marka Kurumunun tabi olduğu 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanununun 34’üncü unsuruna nazaran coğrafik işaret, bariz bir niteliği, ünü yahut öteki özellikleri bakımından kökenin bulunduğu yöre, alan, bölge yahut ülke ile özdeşleşmiş eseri gösteren işarettir. Besin, tarım, maden, el sanatları, sanayi eserleri coğrafik işaret tesciline bahis olabilir. Dünyada yalnızca vilayetimizde yetişen Tel Işkını, halkımız tarafından yıllarca besin olarak kullanılan, ticareti yapılan, tıbbi ve ekonomik kıymete sahip bir bitki olmasına karşın bilim dünyası için yeni tıp olma özelliği bilinmiyordu. Yaptığımız çalışma ile bu özelliği de ortaya çıkmış oldu. Özetle dünya için endemik olan bu ışkın tipimiz tıpkı vakitte Adıyaman’ımızı yansıtan bir coğrafik işaret niteliği taşımaktadır. Bu bitki cinsinin üretimi, işlenmesi ve iktisada kazandırılması konusunda çalışmalarımız başlamıştır. Çalışmalarımızı destekleyen Tarım ve Orman Bakanlığı Tabiat Müdafaa ve Ulusal Parklar Genel Müdürlüğüne, Iğdır Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mehmet Hakkı Alma’ya ve Adıyaman Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mehmet Turgut’a dayanaklarından ötürü teşekkür ediyorum” diye konuştu.
Memurlar