Soru: Bir kamu kurumunda müdür olarak çalışıyorum. Yıllık müsaadelerin bir hak olduğunu ve kullanılması gerektiğini, müdürün de bu müsaadesi kullanmaya mani olmaması gerektiğini defaatle yazmışsınız okudum. Benim size sormak istediğim de şu ki, yıl içerisinde tekraren uyarmama karşın müsaade kullanmayıp yılın son iki haftası gelince, “Yanacak müsaadem var kullanmak istiyorum.” diyenlerin sayısı bir oldukça fazla. Ben kullanın dediğimde kullanmayıp çabucak hemen işçinin yarısı yılın son iki haftasında müsaade istiyorlar. Müsaade verirsem kurumun işlerinin aksamaması mümkün değil. Müsaade kullandırmalı mıyım?
Yanıt: Dinlenme hakkı anayasal bir haktır. Anayasanın 50. unsurunda, dinlenmenin çalışanların hakkı olduğu, fiyatlı hafta ve bayram tatili ile fiyatlı yıllık müsaade hakları ve koşullarının kanunla düzenleneceği karar altına alınmıştır.
– MÜSAADE HAKKINI KULLANMAK MEMURUN İNSİYATİFİNE, DEVRİNİ BELİRLEME İSE AMİRİN TAKDİRİNE BIRAKILMIŞ
Kamuda memur ve kontratlı işçi bakımından müsaade hakkının kullanılması çalışanın inisiyatifine bırakılmış, amirlere ise müsaade kullanma devrini belirleme konusunda takdir hakkı verilmiştir. Memurlar bakımından yıl içinde kullanılmayan müsaade hakkı sonraki yıla devretmekte, sonraki yıl da kullanılmaz ise yanmaktadır. Kontratlı çalışanın kullanılmayan müsaadeleri ise mukavelenin mali yılla hudutlu olması gerekçesiyle sonraki yıla bile devretmeden yanmaktadır.
İş Kanunu müsaade hakkının kullanımı konusunda daha ileri düzenlemeler içermektedir. Patron emekçiye hak ettiği müsaadesi kullandırmakla yükümlü olup, bunun takibini yapması gerekmektedir. Emekçinin kullanamadığı müsaade hakları hiçbir surette yanmamakta, varsa kullanılmayan müsaade haklarına karşılık gelen fiyat hizmet akdi son bulduğunda en son fiyatı dikkate alınarak topluca ödenmektedir.
– YILLIK MÜSAADELERİN KULLANILMA METODU KONUSUNDA ORTAK BİR MEVZUAT BULUNMUYOR
Kamu yönetimlerinde yıllık müsaadelerin kullanılma adabı konusunda ortak bir mevzuat bulunmamaktadır. Ekseriyetle önceden müsaade planlaması yapılmamakta, yalnızca müsaade talep eden işçinin o yıl için müsaade hakkı bulunup bulunmadığı denetim edilmektedir. Yönetimler işçinin müsaade hakkını yılı içinde kullanması konusunda inisiyatif almamaktadır.
– AMİR YETKİSİNİ YALNIZCA MÜSAADE VERME VERMEME İSTİKAMETİNDE KULLANMAKTA
657 sayılı Kanunun 103. hususunun birinci fıkrasında, “Yıllık müsaadeler, amirin uygun bulacağı vakitlerde, toptan yahut muhtaçlığa nazaran kısım kısım kullanılabilir. Birbirini izliyen iki yılın müsaadesi bir ortada verilebilir. Cari yıl ile bir evvelki yıl hariç, evvelki yıllara ilişkin kullanılmayan müsaade hakları düşer.” kararı yer almaktadır. Uygulamada amirler bu yetkilerini memurun müsaade talebinde bulunması halinde müsaade verme yahut vermeme istikametinde kullanmakta, proaktif bir yaklaşım sergileyerek yılbaşında bir planlamaya gitmemekte, çalışanın müsaade talep tarihlerinin çakışması halinde hepsinin müsaade talebinin kabulü halinde hizmetlerde aksama yaşanabilmektedir. Çalışanın birine müsaade verilip birine verilmemesi halinde ise çalışanın motivasyonu bozulmakta, çalışma barışı ziyan görmektedir.
Yıl içinde makul periyotlarda müsaade talepleri artmaktadır. Örneğin yaz tatili, bayram öncesi, bayram sonrası, yıl sonu müsaade talepleri ağırlaşmakta, kurumlarca belirlenmiş bir yöntem ve temel bulunmadığı için keyfi uygulamalar yapılabilmekte yahut hizmetlerde aksama yaşanabilmektedir.
– YALNIZCA TSK’DA BİR MEVZUAT BULUNUYOR
Kamuda müsaade planlaması uygulayan kurumlar da bulunmaktadır. Bu bahiste TSK çalışanı için müstakil bir müsaade yönetmeliği yürürlüğe konulmuştur. Yönetmeliğin 5. unsurunda, “1) Bütün çalışanın yıllık planlı müsaadesinin Haziran-Temmuz-Ağustos ve Eylül aylarında kullanılmasını sağlamak emeliyle 20 günlük kısmı bu aylar içinde, 10 günlük kısmı öbür aylarda olmak üzere planlı olarak iki kezde verilir, birlik misyonları ve işçi mevcudu uygun olduğu takdirde (30) günlük kısmı işçinin talebi de dikkate alınarak birlik kumandanlarının yetkisinde ve planlı olarak bir yahut birkaç kerede verilir.
2) Yıllık planlı müsaadesini (30 günlük) birinci bentte belirtilen aylar haricinde kullanmayı talep eden işçiye birlik kumandanının yetkisinde ve planlı olarak yılda bir yahut birkaç kerede müsaade verilir.
3) 15 günlük yıllık mazeret müsaadesi bir yahut bir kaç seferde verilebilir.
4) Yıllık planlı müsaadelerini kullanan işçinin gidiş ve dönüşlerinde yolda geçen sürelerin bir seferine yol müsaadesi verilir.
5) Yıllık planlı izine giden işçiye takvim yılında bir kez olmak üzere intikal aracına bağlı olarak, fiilen yolda geçecek müddetler göz önüne alınarak, müsaade vermeye yetkili makam tarafından 4 güne kadar yol müsaadesi verilir. Evraka dayanan gecikmeler dikkate alınır.
6) Bütün birlik, kurum ve karargahlarda çalışanın (30) günlük planlı müsaadeleri için, (EK-B) örneğe uygun olarak müsaade sıra çizelgesi düzenlenir. Müsaade sıra çizelgelerinin düzenlenmesinde hizmetin aksamaması temel alınarak işçinin isteği gözönünde bulundurulur. Yıllık müsaade sıra çizelgeleri subay ve astsubaylar için başka ayrı düzenlenir ve her yılın 15 Kasım’ına kadar onay makamlarına sunulur. Bu çizelgelerin tetkik, onay ve ilişkin olduğu makamlara duyurulması süreci 15 Aralık tarihine kadar bitirilir ve yeni yılın başından itibaren uygulamaya başlanır.” denilmektedir.
– GENEL BİR MÜSAADE YÖNETMELİĞİ ÇIKARILMALIDIR
Görüleceği üzere TSK’da subay ve astsubayların yıl içinde kullanacakları müsaade tarihleri yılbaşından evvel belirlenmektedir. Bu bahiste Devlet memurlarını kapsayacak halde genel bir müsaade yönetmeliği çıkarılması elzem bir gereksinimdir ve hala bu türlü bir düzenlemenin bulunmayışı kamu işçi idaresi açısından bir eksikliktir. Bununla birlikte kurumların yahut müsaade vermeye yetkili amirlerin yıl başında işçinin taleplerini alarak ve azami ölçüde onların taleplerine bağlı kalarak müsaade planlaması yapmalarına da mahzur bulunmamaktadır. Fakat uygulama birlikteliği sağlanması bakımından bu mevzuda genel bir düzenleme yapılması en uygun yoldur. Kamu vazifelileri sendikalarının da bu mevzuya sahip çıkması, bir toplumsal taraf olarak teklifler getirmesi ve idareyi zorlaması yerinde olacaktır.
Sonuç olarak yıllık fiyatlı müsaade hakkının anayasal bir hak olduğunu, müsaadelerin istisnai durumlar haricinde yılı içinde kullandırılması gerektiğini, kurumların yıl başında çalışanın taleplerini alarak müsaade planlaması yapmaları halinde hem hizmetlerde aksama yaşanmasının hem de işçi ortasında ayrımcılık yapılmasının önleneceğini, bu dumunun sistemli ve öngörülebilir bir idare unsurunun hayata geçmesine katkıda bulunacağını, amirlerle memurların karşıkarşıya gelmeyeceğini, amirlerin de müsaade talepleri konusunda ellerinin rahatlayacağını değerlendirmekteyiz.
Memurlar
