Yargıtay Onaltıncı Ceza Dairesi kararında ; “Demokratik toplumlarda politikler, üst seviye bürokratlar ile kamuya mal olmuş bireyler, başka insanlara göre ağır tenkitlere daha fazla katlanmalıdırlar. Lakin hakarete hiçbir kimse katlanmak zorunda değildir.”açıklamasına yer vererek ‘eleştiri’ ve ‘hakaret’ ortasındaki ayırıma vurgu yaptı.
Yargıtay kararında şu konuları vurguladı:
Tabir hürriyeti bakımından tenkit ve hakaret farklı ayrı kıymetlendirilmesi gereken kavramlardır.
Kaba sövme hiçbir şartta tenkit olarak kabul edilemez.
Türk toplumunun kıymetli bir kesitinin kendilerini siyasi başkanlarıyla özdeşleştirdiği, başkanlarına yapılan ve kamuya yansıyan hakaretleri kendilerine yapılmış üzere algılayarak çok tepki gösterdikleri, bu hakaretlerin toplumdaki kutuplaşmayı artırdığı, hakaret ve sövme fiillerinin, ismi olaylarda dahi birçok öldürme ve nitelikli yaralamalara sebebiyet verdiği gözetildiğinde, bu fiillerin orantılı bir yaptırıma bağlanmasının toplumsal barışın ve kamu nizamının korunması bakımından da demokratik toplumda zorlayıcı bir gereksinimin karşılanması kapsamında kıymetlendirilmesi gerekir.
T.C. YARGITAY ONALTINCI CEZA DAİRESİ
Temel : 2020/1876
Karar : 2020/3519
Tarih : 03.07.2020
ÖZET
Somut olay değerlendirildiğinde, paylaşımların bireyin kendini gerçekleştirmesine ya da toplumun gelişmesine katkı sunması beklenen bir bedel içermemesi, söylendiği yer ortam ve vakit itibariyle toplumsal barışı ve kamu nizamını bozma riski barındırması ve bilhassa tenkit hudutlarını aşarak açıkça Cumhurbaşkanının erdem ve saygınlığına akın mahiyetinde olması nedeniyle söz hürriyeti kapsamında bedellendirilemez.
TALEP;
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının 10.02.2020 tarih ve 2020/17969 sayılı yazısı ile; Cumhurbaşkanına hakaret hatasından sanık … hakkında yapılan yargılama sonucunda, sanığın beraatine dair Çorlu 1. Asliye Ceza Mahkemesinin 08/03/2018 tarihli ve 2017/541 temel, 2018/179 sayılı kararını kapsayan evrak incelendi.
Evrak kapsamına nazaran, Çorlu 1. Asliye Ceza Mahkemesince atılı cürmün yasal ögeleri oluşmadığından bahisle sanığın beraatine karar verilmiş ise de, sanığa isnat edilen hareketin 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 299. unsurunda düzenlenen Cumhurbaşkanına hakaret cürmünü oluşturduğu, bu kabahatin kovuşturulmasının ise tıpkı hususun 3. fıkrası yeterince Adalet Bakanının müsaadesine tabi olduğu, bahse mevzu hatayla ilgili olarak şikayet yahut ayrıca bir soruşturma yahut kovuşturma kuralının aranmadığı, Adalet Bakanlığının 12/06/2017 tarihli “Olur”u ile de sanığın kendisine ilişkin twitter isimli internet sitesinde 10 Ocak tarihinde ”Sevgili … bu hareketiyle gönüllerde taht kurdu, tüm trollere tam saplama yetkisi var şu an aq kuduzunun” , 03/02/2015 tarihinde ”…-Cemaat-Işid ya da islam ismi altındaki askeri, siyasi, ekonomik her türlü oluşum, ortadoğunun hatta dünyanın baş belası. Hepsi yok olsun”, 16/11/2015 tarihinde ”Afsfsfada yancı …”, 25/12/2015 tarihinde ”Bebek katili … Terör Örgütü”, 18/02/2016 tarihinde ”Bu oçun skk siyasetleri yüzünden yakınlarıdan birine bişiy olsa, cinnet geçirip alsan silahı vurmaya çalışsan muhafaza ordusundan ulaşamazsın” halindeki paylaşımlarının Cumhurbaşkanına hakaret hareketi olarak kıymetlendirilerek Türk Ceza Kanunu’nun 299/3. hususu uyarınca kovuşturma müsaadesi verildiği, emsal bir olayla ilgili olarak Yargıtay 16. Ceza Dairesinin 09/07/2018 tarihli ve 2018/1460 temel, 2018/2321 karar sayılı ilamında da belirtildiği üzere sanığın Cumhurbaşkanına yönelik, bahse mevzu kelamları sarf ederek üzerine atılı bulunan kabahati işlediği anlaşılmakla, mahkumiyeti yerine yazılı halde beraatine karar verilmesinde isabet görülmemiştir.
5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 309. hususu uyarınca anılan kararın bozulması gereği Yüksek Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğü tabirli 03/02/2020 gün ve 94660652-105-59-19648-2019-Kyb sayılı istemlerine müsteniden ihbar ve mevcut evrak Dairemize gönderilmiştir.
OLAY ;
Sanıkça kullanıldığı belirtilerek toplumsal medya hesabında yer alan paylaşımların ekran imgelerinin sunulması sureti ile yapılan ihbara istinaden, PKK terör örgütünün propagandasını yapma, Cumhurbaşkanına hakaret, Halkın bir kesitini toplumsal sınıf din mezhep cinsiyet, bölge farklılığına dayanarak alanen aşağılama cürümlerinden hakkında başlatılan soruşturma kapsamında verilen tefrik kararı sonrasında alınan kovuşturma müsaadesine müteakip, süreçte hesabın kendisine ilişkin olduğunu lakin çalınması nedeni ile bir periyot kullanımında olmadığından paylaşımları yapmadığını beyan eden ve tefrik edilen soruşturma kapsamında ki ayrıca cürümden tutuklanmasına karar verilen sanık hakkında, Çorlu Cumhuriyet Başsavcılığının 10.07.2017 tarih 2017/1223 numaralı iddianamesi ile Cumhurbaşkanına hakaret hatasından cezalandırılması istemi ile Çorlu 1.Asliye Ceza Mahkemesinin 2017/541 aslına kayden açılan ve hatadan ziyan görenin katılma talebinde bulunmadığı kamu davasında yapılan kovuşturmada, sanığın ve mazeret dilekçesi ibraz eden müdafiinin yokluğunda 08.03.2018 tarihinde yapılan duruşma açıklanan kararla cürmün ögeleri oluşmadığından CMK.nun 223/2-a unsuru yeterince beraatine karar verilmiştir.
Kararda “Cumhurbaşkanına hakaret hatasından hareketlerine uyan TCK.nun 291/1,2 hususu uyarınca cezalandırılması talebiyle mahkememizde kamu davası açılmış ise de, sanığa atılı cürmün ögelerinin oluşmadığı anlaşılmakla sanığın müsnet kabahatten CMK.nun 223/2-a unsuru yeterince beraatine” denilmek sureti ile sevk unsurunun yazıldığı görülmüştür.
Katılaşan beraat kararının münasebeti, belirtildiği biçimde özetle şöyledir;
“…sanığın etaplarda alınan savunmasında atılı suçlamayı kabul etmediği, atılı aksiyonun sanık tarafından işlendiğinin kabul edilmesi halinde dahi sanığın atılı aksiyonda hakaret kastı ile hareket etmediği Yargıtay 18. Ceza Dairesinin 20/06/2017 tarih, 2015/35894 temel, 2017/8117 karar sayılı ilamı dikkate alındığında; “sanığın, siyasetçi olan katılana yönelik toplumsal medya ortamında yaptığı paylaşımlarının, mağdurun onur, gurur ve saygınlığını rencide edebilecek, somut bir fiil yahut olgu isnadı ya da sövme niteliğinde olmadığı ve ağır tenkit niteliği taşıdığı gözetilmeden, mahkumiyet kararı kurulmasını ” yasaya muhalif bulmuştur. Hakaret hatasının konusu, bireylerin onur, gurur ve saygınlıkları olup, şahıslara somut bir fiil yahut olgu isnat etme yahut da sövme suretiyle şahısların onur, erdem ve saygınlığına saldırma hareketi hakaret hatasını oluşturmaktadır.
Hakaret aksiyonunun cezalandırılmasıyla korunan türel kıymet, bireylerin onur, onur ve saygınlığı olup, bu hatanın oluşabilmesi için davranışın kişiyi küçük düşürmeye matuf olarak gerçekleşmesi gerekmektedir. Bir hareketin tahkir edici olup olmadığı birtakım durumlarda izafî olup, vakte, yere ve duruma nazaran değişebilmektedir. Şahıslara yönelik her türlü ağır tenkit yahut rahatsız edici tüm kelamların hakaret hatası bağlamında değerlendirilmemesi, hakaret hatasını oluşturacak kelamların açıkça onur, erdem ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil yahut olgu isnadını yahut da sövmek fiilini içermesi gerekmektedir.” (Yargıtay Ceza Genel Heyetinin 2014/3-436 Temel ve 2016/134 Karar sayılı ilamı) Bu belirleme çerçevesinde somut olay, kelamların söylendiği bağlam ve mağdurun siyasetçi olması dikkate alınarak irdelendiğinde; sanığın mağdur Cumhurbaşkanına yönelik arz edilen paylaşımının, onur, onur ve saygınlığı rencide edebilecek bir akın olarak kabul edilemeyeceği ve ağır tenkit niteliğinde bulunduğu anlaşıldığından, sanığın beraatine dair aşağıdaki karar kurulmuştur.”
Vekaletname ibraz eden müdafiinin hukuksal yardımından yararlanan sanığın adresine gönderilerek Tebligat Kanunu 21.maddesine nazaran bildiri, 23.03.2018 tarihinde de Cumhuriyet savcısınca “görüldü” süreci yapılan gerekçeli karar, istinaf edilmediğinden 18.04.2018 tarihinde mutlaklaşması yapılmıştır.
Süreçte davaya katılma talebinin olmayan mağdur vekilince cürmün ögelerinin oluşması nedeni ile kararın hukuka muhalif olduğu ileri sürülerek, kesin kararın Kanun faydasına bozulmasının ihbarı üzerine Cumhuriyet Başsavcılığının görüşünün alınmasına müteakip Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğü’nün 03.02.2020 tarihli yazısı ile Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığından kesin kararın Kanun faydasına bozulması istenildiğinden evrak Dairemize gönderilmiştir.
KANUN FAYDASINA BOZMA İSTEMİNE AİT UYUŞMAZLIĞIN KAPSAMI:
Yapılan yargılama sonunda CMK 223/2-a hususu mucibince beraatine karar verilen sanığa atılı hareketin Cumhurbaşkanına hakaret hatasını oluşturup oluşturmadığına yönelik uyuşmazlık bulunmaktadır.
HUKUKÎ KIYMETLENDİRME;
Yasal düzenleme şöyledir;
5237 sayılı TCK’nun;
Cumhurbaşkanına hakaret
Unsur 299- (1) Cumhurbaşkanına hakaret eden kişi, bir yıldan dört yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.
(2) (Değişik: 29/6/2005 – 5377/35 md.) Kabahatin alenen işlenmesi halinde, verilecek ceza altıda biri oranında artırılır.
(3) Bu kabahatten ötürü kovuşturma yapılması, Adalet Bakanının müsaadesine bağlıdır formundadır.
Kanun faydasına bozma, katılaşan kararda verildiği vakit yürürlükte bulunan adap ve maddi hukuka ait hukuka karşıtlıkların giderilmesi ile hudutlu olduğundan, inceleme karar tarihindeki mevzuat kararlarına nazaran yapılmıştır.
TC Anayasasına nazaran, Cumhurbaşkanı devletin başıdır ve bu sıfatla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil eder. Bu nedenledir ki Cumhurbaşkanına Hakaret kabahati, şahıslara ve erdeme karşı hatalar içerisinde değil Devlete karşı işlenmiş cürümler kısmında düzenlenerek Devleti temsil eden Cumhurbaşkanlığı makamının saygınlığının korunması amaçlanmıştır. Devlete karşı işlenen cürümlerden bir kısmının gerçek mağdurunun makamı temsil eden gerçek kişi olmakla birlikte, Devlete ait hukuksal faydanın korunması, şahsa göre daha üstün tutulmuştur.
Cürüm direkt doğruya Cumhurbaşkanı olan şahsa karşı işlenmekte ise de, cürümle korunan ve bu nedenle ihlal edilen hukuksal kıymet Devletin siyasal iktidar yapısıdır. (Özek, Çetin, Siyasi İktidar Nizamı ve İşlevleri Aleyhine Cürümler, İst 1967 s. 10)
Ceza himayesinin konusu Devlet kuvvetlerinin korunmasıdır. (Faruk Erem, Türkiye Barolar Birliği Mecmuası 1991/1, Manzini V trattato di diritto penale İtaliano, IV (Torino,1926 s. 198)
Kabahatin faili herkes olabilir. Cumhurbaşkanlığı sıfatı seçimle değil ant içmekle başlar. Kabahatin misyonun devamı sırasında işlenmesi gerekli olduğu üzere misyondan kaynaklanması kural değildir. (CGK 02.04.1990 tarih 84/106 sy karar)
Hakaret, bir şahsa onur, gurur ve saygınlığını rencide edebilecek biçimde bir fiil yahut olgu isnat etmek yahut sövmek suretiyle onur, onur ve saygınlığa saldırmasıdır. Aksiyonun yüze karşı ya da yoklukta işlenmesi ortasında fark yoktur. Gıyapta hakarette ihtilat öğesi aranmamaktadır.
Özgür hareketli kabahat olup, kelamlar, imalı müzikler, yazı, çizim, fotoğraf, nefreti gösteren hareketler ve bunun üzere davranışlarla işlenebilir.
Manevi öge genel kasttır. Mağdurun sıfatı bilinerek hareket edilmelidir. Saikin siyasi olması koşul değildir. Cumhurbaşkanlığı sıfat yahut göreviyle alakalı saike de gerek yoktur. (Erem. age)
Bir hareketin hukuk sistemi tarafından cezalandırılması fakat onu hukuka uygun kılan öbür bir anlatımla hukuka tersliği ortadan kaldıran bir nedenin bulunmamasına bağlıdır. Tabir hürriyeti, basın özgürlüğü, haber verme ve tenkit hakkı üzere bir hakkın kullanmasına ait hukuka uygunluk nedenleri mevcut ise hukuk sistemi tarafından kişi cezalandırılmayacaktır. Lakin, tenkit hak ve vazifesi berbata kullanılmamalı, söz yahut yazıda küçültücü, incitici, abartılı kelamlardan kaçınılmalıdır. Sayılan öğelerden birinin olması halinde haber verme ve tenkit hakkından kelam edilmeyecek hareket hukuka karşıt olacaktır.
Hakaret cürümleri söz özgürlüğünü sınırlayan hallerden bir adedidir. Doğal haklardan kabul edilen tabir hürriyeti, çoğulcu demokrasilerde vazgeçilmez ve devredilmez bir niteliğe sahiptir. Söz hürriyeti insanın özgürce fikirler edinebilme, edindiği fikir ve kanaatlerinden ötürü kınanmama, bunları legal prosedürlerle dışa vurabilme imkan ve özgürlüğüdür. Temel hak ve özgürlüklerden olan bu hak birçok Milletlerarası dokümana, Anayasa ve maddelere husus olmuştur. Bu cümleden olarak, İnsan Hakları Üniversal Bildirgesinin 19. unsurunda, Avrupa İnsan Hakları Mukavelesinin 10/1.maddesinde, T.C. Anayasasının 25 ve 26. unsurlarında birbirlerine benzeri halde; “Herkes görüşlerini açıklama ve anlatım özgürlüğüne sahiptir. Bu hak, kanaat özgürlüğü ile kamu otoritelerinin müdahalesi ve ülke hudutları kelam konusu olmaksızın haber yahut fikir alma ve verme özgürlüğünü de içerir.” biçiminde teminat altına alınmıştır.
Demokratik bir toplumun zarurî temellerinden birini ve toplumun ilerlemesi ve bireyin özgüveni için gerekli temel kaidelerden birini teşkil eden tabir hürriyeti yalnızca kabul gören yahut zararsız yahut kayıtsızlık içeren bilgiler yahut fikirler için değil tıpkı vakitte kırıcı, şok edici yahut rahatsız edici olanlar için de geçerlidir. Bunlar demokratik bir toplumun olmazsa olmaz tolerans ve müsamahasının gerekleridir. (Tezcan, Fazilet Sancaktar, Türkiye’nin İnsan Hakları sorunu 2. baskı sy 462)Ancak mutlak haklardan olmayan tabir hürriyetinin sonsuz ve sınırsız olmadığı, kısıtlı da olsa muhakkak kurallarda sonlandırılabileceği de birebir metinlerde yer bulmuştur. İnsan Hakları Avrupa Mukavelesinin 10/2 hususuna nazaran; misyon ve sorumluluklar da yükleyen bu hakkın kullanılması, kanunla öngörülen ve demokratik bir toplumda diğerlerinin şöhret ve haklarının korunması için gerekli olan birtakım formaliteler, şartlar, sınırlamalar yahut yaptırımlara tabi tutulabilir. Anayasanın 26/2. unsuruna nazaran de: “Bu hürriyetlerin kullanılması… diğerlerinin şöhret yahut haklarının… korunması gayeleriyle sınırlanabilir.”
Söz özgürlüğünün sonlandırılmasına ait düzenlemelerin dar yorumlanması, sonlandırma için değerli bir toplumsal gereksinim yahut zorunluluğun bulunması, bu sonlandırmanın yasal bir maksadı gerçekleştirmek için yapılması, sonlandırmada çoka gidilmemesi ve her halükarda hakkın özünü zedelemeyecek ölçüde yapılması gerekmektedir.
İftira, küfür, onur, erdem ve saygınlığı zedeleyici kelam ve beyanlar, müstehcen içerikli kelam, yazı, fotoğraf ve açıklamalar, savaş kışkırtıcılığı, hukuk tertibi cebir yoluyla değiştirmeye yönelen nefret, ayrımcılık, düşmanlık ve şiddet yaratmaya yönelik bulunan sözler ise niyet özgürlüğü bağlamında türel muhafaza görmemekte, cürüm sayılmak suretiyle ceza yaptırımlarına bağlanmaktadır.
Bu doğrultuda Cumhurbaşkanına Hakaret hataları TCK 299. hususta yaptırıma bağlanmıştır. Cürmün koruduğu tüzel fayda üstte da izah edildiği üzere Cumhurbaşkanının erdem ve saygınlığıdır. Bu cürmün oluşumu için “Onun toplumsal kıymeti konusunda kendisinin yahut toplumun niyet yahut hisleri sarsıcı fiil yahut sıfatlar isnat yahut izafe edilmelidir. Ne cins hareketlerin erdem ve prestiji ihlal edici olduğu, toplumda hakim olan ortalama düşünüş ve anlayışa nazaran belirlenmelidir, bunun tayininde ölçü bireyin özel hassaslığı değildir. Bu prestijle kolay bir saygısızlık hakaret ve sövme olarak nitelendirilemez” (Erman, hakaret ve sövme kabahatleri sy 80 vd)
Demokratik toplumlarda politikler, üst seviye bürokratlar ile kamuya mal olmuş şahıslar, başka insanlara göre ağır tenkitlere daha fazla katlanmalıdırlar. Fakat hakarete hiçbir kimse katlanmak zorunda değildir. Tabir hürriyeti bakımından tenkit ve hakaret başka farklı kıymetlendirilmesi gereken kavramlardır. Kaba sövme hiçbir şartta tenkit olarak kabul edilemez. Türk toplumunun değerli bir bölümünün kendilerini siyasi başkanlarıyla özdeşleştirdiği, başkanlarına yapılan ve kamuya yansıyan hakaretleri kendilerine yapılmış üzere algılayarak çok tepki gösterdikleri, bu hakaretlerin toplumdaki kutuplaşmayı artırdığı, hakaret ve sövme fiillerinin, ismi olaylarda dahi birçok öldürme ve nitelikli yaralamalara sebebiyet verdiği gözetildiğinde, bu fiillerin orantılı bir yaptırıma bağlanmasının toplumsal barışın ve kamu nizamının korunması bakımından da demokratik toplumda zorlayıcı bir muhtaçlığın karşılanması kapsamında kıymetlendirilmesi gerekir.
Bu açıklamalar ışığında somut olay değerlendirildiğinde, paylaşımların bireyin kendini gerçekleştirmesine ya da toplumun gelişmesine katkı sunması beklenen bir kıymet içermemesi, söylendiği yer ortam ve vakit itibariyle toplumsal barışı ve kamu sistemini bozma riski barındırması ve bilhassa tenkit hudutlarını aşarak açıkça Cumhurbaşkanının erdem ve saygınlığına taarruz mahiyetinde olması nedeniyle söz hürriyeti kapsamında değerlendirilemeyeceğinden sübut bulan müsnet kabahatten orantılı bir ceza ile cezalandırılması gerekirken türel olmayan münasebet ile beraatine karar verilmesinde isabet görülmemekle, anılan kararın kanun faydasına bozulmasına karar verilmesi gerekmiştir.
SONUÇ: Üstte açıklanan nedenlerle;
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının kanun faydasına bozma istemine dayanan ihbarname içeriği yerinde görüldüğünden Çorlu 1. Asliye Ceza Mahkemesinin 08.03.2018 tarihli ve 2017/541 temel, 2018/179 sayılı kararının 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 309/4-c. unsuru uyarınca aleyhe etki etmemek ve yine yargılanmamak üzere KANUN FAYDASINA BOZULMASINA, evrakın gereği için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına TEVDİİNE 03.07.2020 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
Memurlar
