Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Büyükelçi İbrahim Kalın, toplumsal medyayla ilgili düzenleme hazırlığı ve Ayasofya’nın ibadete açılması tartışmalarına ait Anadolu Ajansı’nın (AA) sorularını yanıtladı.
Toplumsal medyanın kapatılması halinde bir görüş olmadığını belirten Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, lakin toplumsal medyanın düzenlenmesi gerektiğine yönelik bir ittifak oluştuğunu söyledi. Bunun muhalif seslerin susturulması manasına gelmeyeceğini vurgulayan Kalın, Ayasofya’nın ibadete açılmasının dünya mirası kimliğinden bir şey eksiltmeyeceğini lisana getirdi.
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Kalın’a yöneltilen sorular ve bu sorulara verdiği yanıtlar şöyle:
SORU: Suriye 2011’den beri bir iç savaş içerisinde. Birçok şey yaşandı, birçok dramlar yaşandı lakin en son geldiğimiz noktada Türkiye ile Rusya arasında bir mutabakat imzalandı Suriye’nin kuzeyinde. Bu mutabakatlar nasıl gidiyor? Şu an ortak devriyeler devam ediyor, bir sorun var mı?
YANIT: Şu anda Sayın Cumhurbaşkanımızın Sayın Putin’le 5 Mart’ta yaptığı İdlib ateşkesi çerçevesinde ortak devriyeler devam ediyor. Ateşkes büyük orantıda uygulanıyor ancak devir vakit rejimin ihlallerinin olduğunu da görüyoruz. Artık en son bildiğiniz üzere BM İnsan Hakları Komitesinin da bir raporu yayınlandı, ‘Rejim İdlib’deki sivillere saldırmak suretiyle savaş kabahati işlemiştir’ diye. Bu aslında bizim baştan beri söylediğimiz bir bahisti. Yani sivilleri cezalandırmak suretiyle rejim orada mevzi elde etmeye çalıştı. Bunun için çok acımasızca, hunharca varil bombaları kullandılar, kimyasal silahlar kullandılar ve gayrı tıp toplu mezarlar, toplu öldürmeler yaşandı, büyük bir insanlık dramı yaşandı orada. Sorun bütünü ile çözülmüş değil fakat kısmen denetim altına alınmış durumda. Bilhassa İdlib’de kısmi bir sükunetin hakim olduğunu söyleyebiliriz lakin bizim beklentimiz ve davetimiz geçenlerde Sayın Cumhurbaşkanımız, Astana Üçlü Tepesi’nde de bunu yeniden lisana getirdi, İdlib kesiminin bir inançlı nahiye ilan edilmesi, sözün tam manasıyla bir inançlı ortam ilan edilmesi ve bu biçimde muamele görmesi. Aksi halde İdlib’e sıkışmış olan 3-3,5 milyon kişisi orada uzun vadede tutmanız mümkün değil. Zati Suriye’nin gayrı kesimlerinden kaçıp gelmiş yani konumlarından edilmiş beşerler oraya sıkışmışlar, ki sıradanda İdlib’in nüfusu 1 milyon civarındadır, yani şu anda oraya onun 3-3,5 katı insan sıkışmış durumda ve bu kişilerin gidebileceği sair bir konum yok, yalnızca Türkiye var. Bu, sorunun bir ayağı alışılmış.
Öbür tarafta terör örgütünün Suriye’deki uzantısı olan PYD ve YPG’nin terörist faaliyetleri de orada devam ediyor. Biliyorsunuz bazen Afrin’de, bazen Tel Rıfat’ta, bazen Fırat’ın doğusunda ve çeşitli terörist hareketler gerçekleştiriyorlar, sivillere saldırıyorlar. Bunlara alışılmış bizim müsaade etmemiz mümkün değil. Bunlara karşı uğraşımız de kararlı bir halde devam edecek. Fırat’ın doğusunda da hakimiyeti sağlamak, sükuneti sağlamak için erlerimiz orada ağır bir faaliyet gösteriyorlar. Bu çalışmalar da motamot devam edecek rastgele bir fasıla olmadan. Gelgelelim sonuncu olarak Suriye sıkıntısının tahlili için Birleşmiş Milletler 2254 sayılı kararı çerçevesinde de bir geçiş hükümetinin kurulması, seçimlerin yapılması ve Suriye’de herkesi temsil eden legal bir siyasi yapının inşa edilmesi gerekiyor. Bunun Esed rejimi tarafından yapılamayacağı açık bir biçimde ortada.
SORU: Esed rejimi ile ilgili olarak geçtiğimiz günlerde bir argüman ortaya atıldı Esed’in koltuğu bırakacağı, bir memlekete sığınacağına dair. Bu tezlerle ilgili görüşünüz nedir?
YANIT: Bunlar birer tez, daha sonra yalanlandı çeşitli öbür makamlar tarafından. Rus basınında bu tıp şeyler çıktı, sonra onlar ‘böyle bir şey yok’ dediler.
SORU: Siz yeni bir süreç bekliyor musunuz?
KARŞILIK: Suriye’de yapılması gereken, Birleşmiş Milletler 2254 sayılı kararı çerçevesi siyasi sürecin ilerletilmesi, Anayasa Encümeninin çalışmalarını tamamlaması, ki bir sonraki içtima ağustos ayında yapılacak, ve oradan çıkacak neticenin herkes tarafından bağlayıcı olması değerli. Anayasa Encümeni çalışmalarının da yıllarca sürmemesi gerekiyor. Yani bunun bir takviminin olması lazım, bir son tarihinin olması lazım. Rejim şu ana kadar Anayasa Komitesi çalışmalarını sabote etmek için elinden geleni yaptı zira oradan çıkacak bağlayıcı bir metnin kendi lehine olmayacağını biliyor yahut o denli düşünüyor. Bundan ötürü da Anayasa Komitesi çalışmaları çok yavaş ilerliyor. Halbuki bu çalışmaların bir an evvel tamamlanması ve Suriye’de siyasi süreci ilerletecek bir anayasal yerin oluşturulması gerekiyor, çatışmaların durdurulması gerekiyor, mültecilerin alışılmış ki inançlı, onurlu bir formda meskenlerine dönmesi gerekiyor. Binaenaleyh Suriye probleminin aslında bütün ana başlıkları olduğu üzere duruyor yani salgından ötürü bir 3-4 ay dikkatler öteki noktalara yöneldi lakin Suriye sorununda temel bahisler maatteessüf tahlilsiz bir biçimde durmaya devam ediyor.
SORU: İsrail- Filistin sıkıntısı… Burada Netanyahu’nun, büyük bir iştahla Garp Şeria’nın bir kısmının ilhak edilmesiyle ilgili bir planı var. Buna esasen Trump ön ayak olmuştu, o yol açmıştı. Bu ilhak, iki devletli tahlili yok edebilecek bir noktaya gerçek gidiyor zira Filistin tarafının da çok keskin bir duruş sergilediğini görüyoruz. İlhak planı ile ilgili Türkiye’nin duruşu nedir? Bununla kontaklı olarak daha evvel Kudüs’ün başşehir olarak tanınması konusunda Türkiye çok değerli bir hamle yapmıştı, İstanbul’da İslam İşbirliği Teşkilatı üyelerini toplamıştınız. Daha sonra BM’de Kudüs’ün tek taraflı başşehir ilan edilmesinin bir mana tabir etmeyeceğine yönelik bir karar çıkartmıştınız. Yeni devirde bu ilhaka karşı Türkiye’nin rastgele bir planı var mı yoksa mevcut planları mı destekleyeceksiniz?
KARŞILIK: Öncelikle İsrail’in bu ilhak planı gayrimeşrudur, hukuka karşıttır, yeni bir işgal ve gasp hareketidir. Bunu kesin bir biçimde reddediyoruz ve bütün memleketler arası topluluğu da bu ilhak planını reddetmeye davet ediyoruz. Nasıl Kudüs konusunda milletlerarası topluluk büyük bir birlik ve dayanışma gösterdiyse tıpkı dayanışmanın artık bu ilhak planına karşı da gösterilmesi gerekiyor. Başta Arap memleketleri ve Arap Ligi olmak üzere İslam İşbirliği Teşkilatı, Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği, Ortadoğu Dörtlüsü ve gayri ilgili bütün kurumların bu hususta çok açık ve net bir tavır sergilemesi gerekiyor. Zira işgal ve ilhak siyasetleri bugüne kadar Filistin problemini daha içinden çıkılmaz hale getirdi, her çeşit barış, iki devletli tahlil, siyasi istikrar, toplumsal huzur imkanlarını ortadan kaldırdı. Bu ilhak planı bu buhranı daha da derinleştirir. Zati Netanyahu iki devletli tahlile inanmadığını baştan beri söz eden bir siyasetçi. Velev İsrail siyaseti içinde Likud’un ana çizgisi haline getirmiş durumda bunu. Artık buna öncelikle iki devletli tahlile inandığını söyleyen Amerika Birleşik Devletleri’ndeki çeşitli çevrelerin, kongre üyelerinin, çeşitli Musevi topluluklarının gür bir sesle itiraz etmesi gerekiyor. Vatikan’ın karşı çıkması gerekiyor. O topraklar birebir devirde orada yaşayan Hristiyanları da ilgilendiriyor, Vatikan’ı da ilgilendiriyor, Arap devletlerini direkt ilgilendiriyor, onların daha fazla ses çıkartması gerekiyor.
Türkiye olarak bu bahiste Cumhurbaşkanımızın pek çok Arap başkanı ile Batılı önderle telefon görüşmeleri oldu birinci bu karar açıklandığı vakit. Cumhurbaşkanımız bunu net bir formda reddettiğimizi Sayın Trump’a da Sayın Putin’e de Mahmud Abbas’a da Ürdün Hükümdarı’na da ve görüştüğü birçok başkana, Sayın Merkel’e ve başkalarına açık ve net bir biçimde tabir etti. Bu husustaki halimiz bizim son aşama net. Bu yeni bir gasp ve işgal siyasetidir, hamlesidir, oyunudur, bu oyuna hiç kimsenin gelmemesi gerekiyor.
Natürel İsrail’i durduracak olan şey milletlerarası topluluğun, Birleşmiş Milletler’in, Ortadoğu Dörtlüsünün, Avrupa Birliği’nin daha dinamik, daha dirayetli, daha güçlü bir biçimde tutum almasıdır. Yani bu hukuksuzluğu, bu kanunsuzluğu, velev bu haydutluğu göz arkası edersek yarın Orta Doğu’da gayrı felaketlerin kapısını aralamış oluruz. Bugüne kadar İsrail’in 1947’den beri Filistin topraklarını nasıl adım adım, kesim parça, santim santim, metre metre işgal ettiğini, gasbettiğini gördük. Cumhurbaşkanımız Birleşmiş Milletler’de bir harita göstermişti biliyorsunuz, 47’den bugüne kadar Filistin topraklarının nasıl yok edildiğini, İsrail tarafından işgal edildiğini. O harita hala tarafında duruyor. Maatteessüf şayet bu ilhak siyaseti uygulanırsa, ilhak kararı uygulanırsa bir beşinci harita daha gelecek onların yanına, 4 harita vardı ve 5’inci haritada adeta artık Filistin ortadan kalkacak. Binaenaleyh buna müsaade edemeyiz Orta Doğu’nun barışı için, huzuru için. İsrail burada tıpkı Kudüs’te olduğu üzere tekrar ateşle oynuyor, tahrik edici, yıkıcı bir siyasetin peşinde. Bundan derhal vazgeçmesi gerekiyor. İsrail üzerinde tesiri olan, salahiyeti olan bütün memleketlerin de başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere bu mevzuda açık ve net bir hal alması gerekiyor.
SORU: Siz Arap dünyasının halini kâfi görüyor musunuz?
KARŞILIK: Ehil görmüyorum, münhasıran Arap Ligi’nin halini zayıf görüyorum, İslam İşbirliği Teşkilatı içerisinde bu mevzuda çok net hal sergileyen memleketler var fakat onun halinin da kâfi olduğunu söyleyemeyiz. Daha fazla ses çıkartılması gerekiyor. Bilhassa Arap Birliği’nin, yani ikide bir Türkiye aleyhine kararlar çıkartmak mekanına öncelikle bu problemler üzerine odaklanması gerekiyor.
SORU: Türkiye’nin dış siyaseti, münhasıran bölgesel siyasetlerine baktığımızda son devirde son kademe proaktif bir siyaset güttüğünüzü görüyoruz kesimde. Yani Libya’dan Yemen’e kadar, Suriye’ye, Mısır’a kadar nahiye politikalarınız nispeten tesirli ve acilen hemen her noktada Türkiye’nin bir varlığını görüyoruz. Balkanlarda esasen tarihî bir tesirimiz var. Artık bu siyasetleri değerlendirdiğimizde, ben bilhassa Arap dünyasını yakından takip ettiğim için biliyorum, bunu birtakım Arap başkanlar de siz de biliyorsunuz gündeme getiriyorlar, Türkiye’nin dış siyasetinin bilhassa bölgesel siyasetinin İhvan ve Neo Osmanlıcılık üzerine tesis edildiği ve merkezinin bu olduğuna dair bir söylem tutturuyorlar. Bizim bu türlü mi nitekim siyasetimiz. Türkiye’nin bölgesel siyasetlerinin temel kriterleri nedir? Biz İhvan üzerine mi gidiyoruz, Neo Osmanlıcılık mı bizim maksadımız, yeni bir Osmanlı tesiri mi oluşturmaya çalışıyoruz, nedir bizim dış siyaset kriterlerimiz?
YANIT: Bunlar Türkiye’nin canlı dış siyasetini gölgelemek maksadıyla ortaya atılmış birtakım asılsız savlardan ibarettir. Somut olarak bunun hiçbir mekanda bir örneğini gösteremezler. Türkiye Mısır’da Hüsnü Mübarek devrildikten sonra orada kim yasal olarak devletin başında idiyse onunla iş tutmuştur, Tunus’ta seçimle kim iş başına gelmişse onlarla iş tutmuştur, Libya’da siyasi istikrarı sağlamak için hiçbir siyasi taraf arasında ‘Bu İhvancıdır, bu batıcıdır, bu milliyetçidir’ üzere ayrımlar yapmadan legal olan aktörlerin tamamı ile çalışma çabası içerisinde olmuştur. Birebir örneği Körfez memleketleri için verebiliriz, Irak için verebiliriz ve öbür devletler için verebiliriz. Suriye’de savaş başladığında Türkiye, tırnak içinde, yani Müslüman Kardeşleri mi destekledi? Suriye halkını destekledi orada. Esed rejimi hiçbir ayrım yapmadan Sünnisi ile Kürt’üyle Arap’ıyla Türkmen’i ile karşı çıkan kim varsa onlara saldırdı ve Türkiye de o zulme uğrayan herkese kapılarını açtı, rastgele bir ayrım yapmadı. Ama son periyotta mahsusen memleketler arası liberal söylemin bir öcü haline getirdiği işte İslam, İslamcılık, İslami hareketler, İslami partiler, Müslüman Kardeşler üzere söylemler elverişli bir enstrüman olarak her mekanda kullanılıyor.
Mesela bunun son örneğini John Bolton’ın yazdığı kitapta da gördük. Yani bizim kendisi ile yaptığımız pek çok görüşmede buradaki görüşmelerde, Washington’daki, New York’taki görüşmelerde, telefon konuşmalarımızda bir kez bile bu mevzuları gündeme getirmeyen Bolton, gidip bu kitabı yazdığında Sayın Cumhurbaşkanımıza ‘O radikal bir İslamcıdır’ üzere bir iftira atıyor. Bunu niçin yapıyor, gerçek olduğu için değil, bu elverişli bir enstrüman olduğu için, çok işe yarar bir argüman olduğu için. ‘Bunu dediğinizde artık farklı bir şey söylemenize gerek kalmaz’ varsayımı ile hareket edildiği için.
SORU: Pekala bu çeşit söylemler neden kullanılıyor? Ne istiyor Türkiye, nahiye devletleri için sizin gelecek tasavvurunuz nedir, neden bu kadar proaktifsiniz yerde?
YANIT: Kendi halkına zulüm etmeyen bir rejimle Türkiye’nin bir sorunu olmaz lakin bir rejim kalkıp kendi halkını bombalıyorsa, kimyasal silahlar kullanıyorsa o rejimin kimliği, etnik mezhebi, siyasi kimliği ne olursa olsun Türkiye buna karşı durur, bu da en temel kişisi, ahlaki ve siyasi vazifemizdir bizim. Kesimde biz, bakın şöyle söyleyeyim, İslam dünyası aslında yoksul bir dünya olmak zorunda değil. Dünyanın doğal zenginliklerinin çok kıymetli bir kısmı mahsusen Orta Şark coğrafyasında taraf alıyor. Gelgelelim güçlü bir liderlik, akıllı ve basiretli bir siyasi vizyon, birlik ve beraberlik olmadığı için İslam dünyasında savaşlar, çatışmalar, buhranlar, zayıf devletler, istenilmeyen idareler almış başını gitmiş durumda. Biz nasıl bir devranlar bütün İslam dünyası bütün dünyaya ışık tutan bir kültür medeniyet havzası idiyse yani Bağdat’ından Basra’sına, Semerkand’ından İskenderiye’sine, Kahire’sinden Bosna’sına kadar hepsini katarak söylüyorum, 21’inci yüzyılda da İslam dünyasının bu vasıflarını tekrar kuşanmasının mümkün olduğuna inanıyoruz. İlimde, kültürde, sanatta, eğitimde, bilimde, teknolojide, altyapıda, dış siyasette, güvenlikte ve başka bütün sahalarda İslam devletleri çok daha iyi bir noktada bulunabilirler. Buralardaki barış, dünya barışına ve huzuruna ek sağlar, buradaki çatışmalar üzerinden kendi ulusal menfaatlerini ilerletmeye çalışanlar, eninde ahir bütün dünyayı ateşe verdiklerinin farkında değiller. Yani güvenliğin bu kadar iç içe geçtiği bir dünyada, ben daima şunu söylüyorum; hepimiz inançta olmadan hiçbirimiz inançta değiliz. Bencil bir formda ben yalnızca kendi güvenliğimi düşündüğümde, diğerlerinin güvenliğini tehlikeye attığımda en son olarak kendi güvenliğimi de tehlikeye atmış olurum. Yani kendimiz için istediğimizi diğeri için de istemiyorsak aslında samimi, tutarlı, dürüst bir dış siyaset izleyemezsiniz.
Biz nasıl Türkiye için kalkınmayı, adaleti, adil paylaşımı, güvenliği, huzuru istiyorsak, komşu memleketler ve yer devletleri için de tıpkı şeyi istiyoruz. Hasebiyle bizim oburunun toprağında gözümüz yok, diğerinin iç işlerine karışmak üzere bir niyetimiz yok. Lakin farklı memleketlerden beklentimiz de Türkiye’nin iç işlerine karışmasınlar, Türkiye’nin içini karıştırmak için birtakım çocukça planların içerisine girmesinler. Birtakım Körfez memleketlerinin Türkiye aleyhine yaptığı kara propaganda faaliyetlerinin inanın halk nezdinde hiçbir karşılığı yok, tam bilakis halkı onlardan daha fazla uzaklaştıran bir tavır içerisinde olduklarını artık onların da görmesi gerekiyor.
SORU: Adil paylaşım konusuna değindiniz. Sayın Cumhurbaşkanı geçtiğimiz günlerde Kovid-19’dan sonra dünyada artık hiçbir şeyin eskisi üzere olmayacağını söyledi, sahihi bunu kimi çevrelerden de duyuyoruz. Yani ne değişecek nitekim, bize ne öğretti Kovid-19? Fakir memleketler, geri kalmış memleketler, güçlü devletler arasındaki uçurumu daha çok net bir formda görmüş olduk. Aslında herkesi eşitleyen bir süreçle karşı zıdda kaldı insanlık. Siz nasıl bir perspektif görüyorsunuz gelecekle ilgili, Kovid-19 bize nasıl yeni bir dünya sunmuş olacak?
KARŞILIK: Öncelikle Kovid-19, mevcut dünya sisteminin ne kadar kırılgan olduğunu bir defa daha ortaya çıkarttı. Tarihte yakın periyotta birçok savaşlar yaşandı, bölgesel savaşlar, farklı şeyler, ancak herhalde globalleşmenin bir gerçek haline geldiği bu geçtiğimiz 30-40 yıl içerisinde birinci kere herkesin tıpkı anda tıpkı şeyi yaşadığı bir periyottan geçtik. Global bir an yaşadık, hala da yaşamaya devam ediyoruz. Japonya’sından Amerika’sına, İtalya’sından Türkiye’sine, Almanya’sından Irak’ına kadar hepimiz bu birebir anı tıpkı anda yaşadık, bu çok nadir görülen bir şeydir. Üçüncü olarak da global sistemin testinin müspet çıktığını gördük. Aslında global sistemin kendisi bu virüse yakalandı, bu kadar etkisiz olması, bu virüs önünde tahlil üretememesi, bu kadar insanın ölmesi, virüsün bu kadar süratli yayılması, iktisadın durması ve bundan sonra toparlamaya ait projeksiyonların da uzun vadeli olması bu sistemin ne kadar kırılgan olduğunu gösteriyor.
‘Küresel liberal düzen’ deniyor, ben daima ona şey diyorum; ya bu sistem ne global ne liberal ne de aslında bir nizam. Yani global değil zira tek taraflı, hakimin, güçlü olanın kelamının geçtiği bir sistem. Liberal falan değil. Yani liberal diye paketlenen birtakım kıymetler yahut söylemler var, yani özgür piyasa koşulları, iktisadı vesaire deniyor lakin kapitalizmin her vakit tekelciliğe yanlışsız evrilmek istediğini herkes bilir, iktisat okuyan herkes bunu bilir. Kapitalist, inhisar olmak velev, bağımsız, adil piyasa kaideleri içerisinde yarışma etmek falan istemez. Gerçekten bunun için de antitröst kanunları çıkmıştır. Şirketler büyümüştür, büyümüştür devasa yapılar haline gelmiştir. Bunlar artık devletin bile denetim edemediği büyüklüğe ulaştığında devlet buralara müdahale etmiştir, ‘Hayır, bu artık tüketici hakkını da kişi haklarını da ortadan kaldıran bir yapıya dönüşüyor’ diye. Binaenaleyh bu türlü bir liberal nizamdan de bahsetmiyoruz, sistem de değil. Sistem üretmiyor tam bilakis bir düzensizlik, kaos, adaletsizlik üretmeye devam ediyor.
Artık bütün bu gerçekler ışığında önümüze yeni birtakım fırsatlar da çıktı. Türkiye bu süreci en iyi yöneten memleketlerden birisi oldu hem vaka sayısı itibarıyla hem vefatlar itibarıyla… Sıhhat altyapımızın güçlü olmasının getirdiği avantajları bu devirde gördük. Sayın Cumhurbaşkanımızın ‘Bunlar benim hayalimdir’ dediği kent hastanelerinin bu süreçte ne kadar kritik bir rol oynadığını daima birlikte gördük. Sıhhat çalışanlarımızın, 1 milyon 100 bin civarındaki sıhhat ordumuzun ne kadar özveriyle çalıştığını gördük. Lakin artık bundan sonra yapılacak çok kıymetli şeyler de var. Mesela biyogüvenlik konusu artık Türkiye’nin ulusal güvenliğinin kıymetli başlıklarından biri haline gelmiştir, siber güvenlik yeniden ulusal güvenliğimizin kıymetli başlıklarından birisi haline gelmiştir. Bu hususlarda çok kıymetli çalışmalar yapılıyor, bunlar daha da artacak. Sayın Cumhurbaşkanımız bu bahiste gerekli talimatları da verdi, ilgili ünitelerimiz bu hususlarda çalışmalarına da başladılar. İleriye dönük olarak Türkiye mahsusen tedarik zincirini koruma etmek suretiyle hem kendi içindeki yani Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına hem de kesimdeki kişilere yardım ulaştırarak bünyesinin ne kadar sağlam olduğunu gösterdi fakat bunu daha da fazla güçlendirmek için adımlar atmaya devam edeceğiz. Ben bu süreçten Türkiye’nin süratli bir biçimde çıkacağına inanıyorum ve gayri dünya ekonomileri toparlamaya çalışırken Türkiye’nin çok süratli bir biçimde yol alacağını düşünüyorum. Bunlar natürel bize birtakım fırsatlar getiriyor. Bu temel altyapı yatırımları konusunda, stratejik ehemmiyeti olan sahalarda aldığımız ara noktasında ileriye dönük daha müspet, daha aydınlık, daha umut verici bir tablonun olduğunu söyleyebilirim.
SORU: Artık Türkiye toplumsal medyayı artık dünyada en çok kullanan memleketlerden bir tanesi. Fakat toplumsal medyanın Türkiye’de maatteessüf daha çok son periyotlarda bayana yönelik şiddet, hakaret, yalan, küfür ve gibisi istenilmeyen emeller için kullanıldığını gördük. Bir toplumsal medya düzenlemesi gerektiğini görüyoruz. Bu bahiste Sayın Cumhurbaşkanı bir talimat verdi bir çalışma yapılıyor bu düzenlemenin içeriğiyle ilgili bize neler söyleyebilirsiniz? Toplumsal medyayı Türkiye’de kapatacak mısınız? Zira o çeşit bir algı da var, hükümetinizin toplumsal medyayı Türkiye’de yasaklayacağına dair şeyler de konuşuluyor. Bu türlü bir planınız mı var yoksa bu düzenleme neyi kapsayacak?
KARŞILIK: Toplumsal medyanın kapatılması diye bir plan, bir görüş yok lakin toplumsal medyanın düzenlenmesi gerektiği konusunda artık bir konsensüs oluştu, bir ittifak oluştu. Neden? Ben gerçek hayatta size hakaret ediyorsam, küfür ediyorsam, iftira ediyorsam, kişilik haklarınızı ihlal ediyorsam, mahrem haberlerinizi ortaya çıkartıyorsam yahut terör propagandası yapıyorsam, bu nasıl gerçek hayatta hataysa sanal dünyada da cürüm olmak durumundadır. Yani analogda cürüm olan dijitalde de hatadır, temel prensip budur. Ama internet dünyası çok süratli geliştiği ve regüle edilmesi çok sıkıntı bir alan olduğu için bununla ilgili milletlerarası bir müktesebat da oluşmuş değil. Farklı devletlerin bu hususta farklı tatbikleri var. Mesela Almanya örneğine baktığınızda bu bahiste en sıkı önlemleri almaya çalışan, türel mealde çalışma yapan memleketlerden birisi olarak onların geçtiğimiz bilhassa 4-5 yıl içerisinde birçok yasa teşebbüsü oldu, bunların bir kısmını birkaç aşamada uyguladılar ve daima bu prensipten hareket ettiler, gerçek hayatta kabahat olan sanal dünyada da cürümdür. Evet bunu nasıl regüle edeceksiniz, nasıl takip edeceksiniz? Birisi toplumsal medyayı berbat emellerle kullandığında, kişilik haklarını ihlal ettiğinde, hata oluşum eden bir fiilde bulunduğunda ne yapacaksınız? Sizin gidip bu şirketlere, yani platformları yöneten şirketlere başvurmaktan diğer bahtınız yok. Duruşma kararı bile çıkartsanız onu uygulayacak olan bu şirkettir, o platformdur, o toplumsal medya mecralarıdır. Münasebetiyle burada şirketlere büyük bir sorumluluk düşüyor. Hatırlayın Amerika’da bile işte Facebook’la ilgili birçok bahisler gündeme geldi. ‘Seçim devrinde haberleri alıp bunları bir tarafın lehine kullandırttınız mı?’ Çok önemli bir suçlama, çok önemli bir tez bu, değil mi? Diğer birçok sahada emsal pratikler, emsal davalar açıldı. Bunlarla ilgili büyük cezalar verildi. Neden yapılıyor bu? Zira kişi haklarını ihlal eden, hata oluşum eden bir aksiyon o mecra üzerinden gerçekleştiriliyorsa kabahati işleyen kişi kadar önlem almıyorsa mecranın sahibi de sorumludur. Temel prensip bu. Münasebetiyle bu tasarı natürel ki meclisin uhdesinde, çalışılıyor. Cumhurbaşkanımız bir davet yaptı bununla ilgili, hem Cumhurbaşkanı hem de AK Parti’nin Umumi Yöneticisi olarak saf. Kendi kümesine da bir davet yaptı, Meclis’e de bir davet yaptı: “Gelin bununla ilgili bir düzenleme yapalım. Toplumsal mecra kişilik haklarının ihlal edildiği, terör propagandasının yapıldığı, yalanın, iftiranın kol gezdiği bir nokta olmaktan çıksın. Kişilerin uygar, faziletli, sahih habere dayanan muhabere yapabileceği bir mecra olarak kullanılsın.”
SORU: Muhalif seslerin susturulması üzere bir…
YANIT: Hayır bu türlü bir şey değil. Yani gerçek hayatta da muhalif sesler var, muhalefet çıkıyor muhalefetini yapıyor. Sanal dünyada da olabilir ancak bunu yalana başvurmadan, iftiraya başvurmadan, terör propagandası yapmadan gerçekleştirmek esastır. Hasebiyle burada bu düzenlemenin iki değerli ayağı var, toplumsal medyanın diyeyim iki tane değerli ayağı var. Bir tanesi içeriklerle ilgili mevzu. Artık birisi işte bir yalan, iftira yahut gibisi bir şey ortaya attığında içerikle ilgili bir sorun ortaya çıkıyor. Sizin ferdî, kişi haklarınıza bir akın var, siz bunu kaldırılmasını istiyorsunuz. Zira herkes görüyor bunu. Siz ne yapıyorsunuz? O şirkete başvuruyorsunuz, netice almanız ne kadar sürer, alır mısınız, alamaz mısınız meçhul. Duruşmaya gidiyorsunuz, duruşmadan karar alıyorsunuz, bu içeriğin kaldırılmasını talep ediyorsunuz. O dahi rastgele bir muhatap olmayınca uygulanması mümkün olmayan bir karar olarak kalıyor. Sonra mağdur olan yüz binlerce insan var. Bir muhatap bulamıyorlar. Binaenaleyh o şirketlerin kesinlikle faaliyet gösterdikleri memleketlerde bir ofis açması, yani bir muhatap olması gerekiyor. Şu ana kadar bu şirketler, bir, iki tanesi hariç ofis açmayı reddettiler Türkiye’de. Bu da bizi sıkıntının 2. boyutuna getiriyor. O da ticari kısmı. Vergi ödemiyorlar. Bunlar son tahlilde ticari birer kuruluş. Bizim girip kullandığımız toplumsal paylaşım mecraları birer ticari kuruluş. Para kazanıyorlar fakat vergi ödemiyorlar. Artık tıpkı gerçek dünyada olduğu üzere siz bir malın vergisini kaçırdığınızda nasıl bunun bir müeyyidesi varsa sanal alemde de kazandığınız paranın vergisini ödemiyorsanız bu bir hatadır. Bundan ötürü da bu şirketler yıllarca, ben kendim bile görüştüm bunların birçok kurum yöneticileriyle heyetleriyle geçtiğimiz yıllarda, ‘Gelin burada ofis açın, temsilcilik açın, verginizi ödeyin, bu içerikle ilgili mevzularda da bir muhatap oluşsun ve bu sıkıntıları hukuksal olarak şeffaf bir halde çözmenin yollarını arayalım.’ Fakat bugüne kadar bunu reddettiler. Artık yeni düzenlemeyle bu iki ayağı, yani ticari kısmıyla kişilik haklarının korunmasını hedefleyen içerikle ilgili düzenlemeleri ihtiva edecek bir yasa tasarısı hazırlanıyor diye biliyorum. Sonuncu olarak doğal ki bu Meclisin uhdesinde. Bu türlü bir düzenlemenin herkesin yararına olacağını düşünüyorum. Muhalif seslerin susturulması, oradaki renkliliğin ortadan kaldırılması, kimselerin görüşlerini tabir edememesi üzere bir şey laf konusu değil. Orada legal kurallar çerçevesinde kişiler fikirlerini, görüşlerini özgürce tabir edebilirler. Bunun önünde rastgele bir ket laf konusu değil. Lakin dediğim üzere hata oluşum eden, kişilik haklarını ihlal eden, mahremiyeti ortadan kaldıran, terör propagandası yapan, direkt suça teşvik eden paylaşımlar, propagandalar yapıldığı vakit bunlara karşı da önlem alınmasından daha doğal bir şey olamaz.
SORU: Siz hükümet olarak aslında Türkiye’de toplumsal medyayı destekliyor musunuz? Yani bu manasıyla bir toplumsal medyayı destekliyor musunuz?
YANIT: Bir muhabere mecrası olarak elbette göz gerisi edemeyeceğimiz bir gerçekliktir toplumsal medya, hepimizin kullandığı, faydalandığı… Lakin zannediyorum münhasıran son devirde toplumsal medyada berbatlaşan üslup, biçim, lisan, paylaşımlar herkesi rahatsız ediyor. Ancak şunu da söyleyeyim, bu sıkıntıyı yalnızca kanun çıkartarak da çözemeyiz. Bir toplumsal bilinçlenmenin de olması gerekiyor. Topluluk olarak bizim bu tıp hata oluşum eden, yüz kızartıcı, ahlak kurallarına hilâf, kişi haklarını ve mahremiyetini ortadan kaldıran hesaplara, paylaşımlara karşı ortak bir vaziyet içerisinde olmamız gerekiyor. Kanunlara başvurmadan evvel müeyyideye başvurmadan evvel vicdani müeyyidenin devreye girmesi gerekiyor. Herkesin o kimseleri, o paylaşımları ayıplaması gerekiyor. Bu mecradan çıkartması gerekiyor. Bu bir bayana dönük akın olabilir, bu bir çocuk istismarı olabilir, cinsellikle ilgili bir hata olabilir, diğer bir şey olabilir. Bu bahiste vicdani denetim ve düzenlemenin en az kanuni düzenleme kadar kıymetli olduğunu akıldan çıkarmamız gerekiyor.
SORU: Aslında kendi Türk toplumsal yapımız, geleneklerimiz, kültürümüze baktığımızda toplumsal medyanın buna hiç tutarlı olmadığını görüyoruz. Yani kişiler bir bayana hakaret edebiliyor, küfredebiliyor, onun kadınlığına, ailesine hakaret edebiliyorlar. Bu olağanda topluluğumuzun dinamiklerinde olan bir şey değil. Biraz toplumsal medyanın da kişileri, toplulukları değiştirdiğini, bozduğunu görüyorum. Bilmiyorum, katılıyor musunuz?
KARŞILIK: Toplumsal medya kişilerin düzmece kimlikler, geçersiz maskeler gerisinden konuşmasına imkan sağlayan bir mecra. Bundan cüret alan kimi bireylerin bu mecrayı kirlettiğini maatteessüf gördük, görüyoruz. Tahminen benim ‘Vicdani müeyyide, vicdani denetim, vicdani düzenleme’ dediğim şey biraz bununla ilgili. Ne söylüyorsanız dürüstçe, ahlaklı bir halde, seviyeli bir halde söyleyin. Birtakım düzmece kimliklerin, bot hesapların, uydurma hesapların gerisine sığınarak değil, kimseniz, ne iseniz o formda çıkıp söyleyeceğiniz lafı söyleyin. Bu hamaseti olmayanlar da bu mecrayı kirletmesinler.
SORU: Efendim son sorumuz Ayasofya ile ilgili. Malum Ayasofya ile ilgili şu an Danıştayda bir süreç var. Lakin doğal bir taraftan Amerika Birleşik Devletleri’nden bir açıklama geldi, bir taraftan Yunanistan’dan Ayasofya ile ilgili açıklama geldi. Siz bu açıklamaları nasıl değerlendiriyorsunuz? Önümüzdeki günlerde biz ne göreceğiz Ayasofya ile ilgili?
YANIT: Artık Ayasofya’nın camiye çevrilmesi sorunu uzun yıllardır gündemimizde olan, toplumsal talebi ve karşılığı olan bir problem. Bunu “Camiye çevrilirse Ayasofya’nın dünya mirası kimliği ortadan kalkar” biçiminde eleştirenler var. Bahsettiğiniz devletlerin bir kısmı bu istikamette tenkitler ya da açıklamalar yaptılar. Ancak bu bize hiç de o denli görünmüyor. Bizim bütün selatin camilerimiz, İstanbul’da örneğin Sultanahmet Camisi olsun, Fatih Camisi olsun, Süleymaniye olsun, başka camilerimiz olsun, hem ibadete hem ziyarete açık mekanlardır. Turistler de masraflar, malûm saatlerde aşikâr kurallar çerçevesinde buraları ziyaret edebilirler. Yabancıların yahut yerli turistlerin bu tıp mekanları ziyaret etmesi için illa buraların müze olması gerekmiyor. Notre Dame örneği de var mesela Paris’te. Hem kilisedir hem müzedir. Ayin devri beşerler masraflar orada ayin yaparlar Hristiyanlar. Sıradan devranda da turistler sarfiyatlar ziyaret ederler. Sacre Coeur Kilisesi vardır tekrar Paris’te. Bunun önünde bir mahzur yok. Ayasofya’nın da ibadete açılması yerli yahut yabancı turistlerin orayı ziyaret etmesine mani değil. Binaenaleyh dünya mirasından bir şey kaybetmesi kelam konusu değil. Buranın tarihi saf kilise olarak başlamış, cami olarak devam etmiş, sonra da müze olarak devam etmiş. Bu üç kimlik, Ayasofya’nın 3 hayatı içinde herhalde onun asli kimliğine en uzak olan müze statüsü. Yani bir mabet olarak kurulmuş, daha sonra camiye çevrilmiş ve 500 yıldan fazla bu biçimde devam etmiş. Cumhuriyetin birinci yıllarında da biliyorsunuz Ayasofya bir cami olarak, yani 34’e kadar, 23’ten 34’e kadar, velev 20’yi esas alırsanız Meclisin kuruluşundan, zati cami olarak faaliyet göstermiş. Hasebiyle buranın ibadete açılması Ayasofya’nın tarihi dünya mirası kimliğinden bir şey eksiltmez. Daha fazla insan oraya gidebilir, ziyaret edebilir. Nasıl atalarımız oradaki Hristiyan ikonalarını koruma ettiyse bundan sonra da onlar koruma edilir. Ziyaretçilerin tekrar ziyaretine açılır. Bununla ilgili çalışmalar yapılır. Bunlar birbirini nakzeden durumlar değil.
SORU: Pekala lakin mesela artık Avrupa’dan bakış olarak değerlendirdiğinizde ise aslı kilise olan bir alanın tekrardan camiye çevrilmesi, Türk hükümetinin dinlere karşı müsamaha göstermemesi üzere bir algı oluşturuyor. Sizin öbür dinlere karşı, meğer mesela hükümetinizin, biliyoruz işte Akdamar kilisesinin açılması, Sümela Manastırının yine faaliyete geçirilmesi konusunda (İbrahim Kalın araya giriyor – İstanbul’da Demir Kilise’nin açılması) çalışmalarınız var. Bu noktada gelecek olan tenkitleri Türkiye kaldırabilecek mi?
YANIT: Geçen Cumhurbaşkanımız bir kıymetli beyanatta bulundu bu mevzuyla ilgili, ‘Belki vatandaşlarımız bilmeyebilir lakin bugün Türkiye’de 400’den fazla kilise ve havra canlı olarak faaliyet gösteriyor.’ dedi. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin yahut milletinin, topluluğun gayrimüslim azınlıklara dönük bu türlü bir ağırlıkçı, yok sayıcı, inkar edici bir hali olsaydı herhalde küçük ancak canlı bir gayrimüslim cemaatimiz Hristiyan ve Yahudi cemaatimiz olmazdı bugün Türkiye’de. O kadar kilise, havra faaliyet gösteriyorsa bunu hem devlet bu türlü kabul ettiği hem topluluğuz barışçıl bir biçimde bu türlü kabul ettiği içindir. Onlar da bizim topluluğumuzun bir modülüdür. Bu topluluktan yüzlerce yıldır kesimi olmuş kişilerdir. Biz onlarla birlikte yaşıyoruz İstanbul’unda da Mardin’inde de birlikte yaşamaya da devam edeceğiz. Bizim diğerlerinin tavassutuna, müdahalesine gereksinimimiz yok. Ben Türkiye Cumhuriyeti’nin Hristiyan vatandaşıyla da Musevi vatandaşıyla da eşit vatandaş olarak konuşurum, problemlerimizi ele alırım, gereksinimleri varsa bunların karşılanması için elimizden geleni yaparız. Diğerlerinin aracılığına bizim muhtaçlığımız yok. Cumhurbaşkanımız bu bahiste son yıllarda en büyük vizyoner liderliği ortaya koymuş bir başkandır. Bunu bana değil Hıristiyan ve Musevi cemaatinin temsilcilerine sorun, onlar size anlatacaktır. Yani bu cemaatlerin diyaneti gereksinimlerinin karşılanması, mabetlerin açılması, korunması, diyaneti meclislerinin yani Saint Sinot’ta ve vesair diyanet adamı gereksinimlerinin karşılanması noktasında vatandaşlık verilmesi, geçmişe dair müsadere edilmiş, yani el konulmuş taşınmazlarının iade edilmesi ve sair bütün bahislerde herhalde Türkiye’nin son 10-15 yılda aldığı aralık nitekim gurur verici bir tablodur. Diyaneti çoğulculuğa, barış ve istikrara ek sağlayan adımlar atılmıştır, tarihi nitelikte adımlar atılmıştır. Ve baktığınız vakit bu hususlarda bizim gayrimüslim cemaatimizin hem devletin siyasetlerinden hem pratiklerden mutlu olduğunu ancak dışarıdan bu çeşit müdahalelerden de namemnun olduklarını rahatlıkla söyleyebiliriz.
Memurlar
