Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Büyükelçi İbrahim Kalın, toplumsal medyayla ilgili düzenleme hazırlığı ve Ayasofya’nın ibadete açılması tartışmalarına ait Anadolu Ajansı’nın (AA) sorularını yanıtladı.
Toplumsal medyanın kapatılması halinde bir görüş olmadığını belirten Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, lakin toplumsal medyanın düzenlenmesi gerektiğine yönelik bir ittifak oluştuğunu söyledi. Bunun muhalif seslerin susturulması manasına gelmeyeceğini vurgulayan Kalın, Ayasofya’nın ibadete açılmasının dünya mirası kimliğinden bir şey eksiltmeyeceğini lisana getirdi.
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Kalın’a yöneltilen sorular ve bu sorulara verdiği karşılıklar şöyle:
SORU: Suriye 2011’den beri bir iç savaş içerisinde. Birçok şey yaşandı, birçok dramlar yaşandı lakin en son geldiğimiz noktada Türkiye ile Rusya arasında bir mutabakat imzalandı Suriye’nin kuzeyinde. Bu mutabakatlar nasıl gidiyor? Şu an ortak devriyeler devam ediyor, bir sorun var mı?
KARŞILIK: Şu anda Sayın Cumhurbaşkanımızın Sayın Putin’le 5 Mart’ta yaptığı İdlib ateşkesi çerçevesinde ortak devriyeler devam ediyor. Ateşkes büyük orantıda uygulanıyor lakin devir vakit rejimin ihlallerinin olduğunu da görüyoruz. Artık en son bildiğiniz üzere BM İnsan Hakları Komitesinin da bir raporu yayınlandı, ‘Rejim İdlib’deki sivillere saldırmak suretiyle savaş cürmü işlemiştir’ diye. Bu esasen bizim baştan beri söylediğimiz bir mevzuydu. Yani sivilleri cezalandırmak suretiyle rejim orada mevzi elde etmeye çalıştı. Bunun için çok acımasızca, hunharca varil bombaları kullandılar, kimyasal silahlar kullandılar ve öteki tıp toplu mezarlar, toplu öldürmeler yaşandı, büyük bir insanlık dramı yaşandı orada. Sorun bütünü ile çözülmüş değil lakin kısmen denetim altına alınmış durumda. Münhasıran İdlib’de kısmi bir sükunetin hakim olduğunu söyleyebiliriz ancak bizim beklentimiz ve davetimiz geçenlerde Sayın Cumhurbaşkanımız, Astana Üçlü Tepesi’nde de bunu tekrar lisana getirdi, İdlib kesiminin bir inançlı yer ilan edilmesi, sözün tam manasıyla bir inançlı ortam ilan edilmesi ve bu biçimde muamele görmesi. Aksi halde İdlib’e sıkışmış olan 3-3,5 milyon kişisi orada uzun vadede tutmanız mümkün değil. Zati Suriye’nin öteki ortamlarından kaçıp gelmiş yani yanlarından edilmiş beşerler oraya sıkışmışlar, ki olağanda İdlib’in nüfusu 1 milyon civarındadır, yani şu anda oraya onun 3-3,5 katı insan sıkışmış durumda ve bu kişilerin gidebileceği farklı bir konum yok, yalnızca Türkiye var. Bu, meselenin bir ayağı alışılmış.
Öbür tarafta terör örgütünün Suriye’deki uzantısı olan PYD ve YPG’nin terörist faaliyetleri de orada devam ediyor. Biliyorsunuz bazen Afrin’de, bazen Tel Rıfat’ta, bazen Fırat’ın doğusunda ve çeşitli terörist hareketler gerçekleştiriyorlar, sivillere saldırıyorlar. Bunlara saf bizim müsaade etmemiz mümkün değil. Bunlara karşı savaşımız de kararlı bir biçimde devam edecek. Fırat’ın doğusunda da hakimiyeti sağlamak, sükuneti sağlamak için erlerimiz orada ağır bir faaliyet gösteriyorlar. Bu çalışmalar da motamot devam edecek rastgele bir fasıla olmadan. Lakin en son olarak Suriye sorununun tahlili için Birleşmiş Milletler 2254 sayılı kararı çerçevesinde de bir geçiş hükümetinin kurulması, seçimlerin yapılması ve Suriye’de herkesi temsil eden yasal bir siyasi yapının inşa edilmesi gerekiyor. Bunun Esed rejimi tarafından yapılamayacağı açık bir formda ortada.
SORU: Esed rejimi ile ilgili olarak geçtiğimiz günlerde bir tez ortaya atıldı Esed’in koltuğu bırakacağı, bir memlekete sığınacağına dair. Bu savlarla ilgili görüşünüz nedir?
KARŞILIK: Bunlar birer argüman, daha sonra yalanlandı çeşitli öbür makamlar tarafından. Rus basınında bu cins şeyler çıktı, sonra onlar ‘böyle bir şey yok’ dediler.
SORU: Siz yeni bir süreç bekliyor musunuz?
KARŞILIK: Suriye’de yapılması gereken, Birleşmiş Milletler 2254 sayılı kararı çerçevesi siyasi sürecin ilerletilmesi, Anayasa Komitesinin çalışmalarını tamamlaması, ki bir sonraki içtima ağustos ayında yapılacak, ve oradan çıkacak neticenin herkes tarafından bağlayıcı olması değerli. Anayasa Encümeni çalışmalarının da yıllarca sürmemesi gerekiyor. Yani bunun bir takviminin olması lazım, bir sonuncu tarihinin olması lazım. Rejim şu ana kadar Anayasa Encümeni çalışmalarını sabote etmek için elinden geleni yaptı zira oradan çıkacak bağlayıcı bir metnin kendi lehine olmayacağını biliyor yahut o denli düşünüyor. Bundan ötürü da Anayasa Komitesi çalışmaları çok yavaş ilerliyor. Halbuki bu çalışmaların bir an evvel tamamlanması ve Suriye’de siyasi süreci ilerletecek bir anayasal yerin oluşturulması gerekiyor, çatışmaların durdurulması gerekiyor, mültecilerin olağan ki inançlı, onurlu bir formda konutlarına dönmesi gerekiyor. Binaenaleyh Suriye probleminin aslında bütün ana başlıkları olduğu üzere duruyor yani salgından ötürü bir 3-4 ay dikkatler diğer alanlara yöneldi ancak Suriye probleminde temel hususlar maatteessüf tahlilsiz bir biçimde durmaya devam ediyor.
SORU: İsrail- Filistin problemi… Burada Netanyahu’nun, büyük bir iştahla Garp Şeria’nın bir kısmının ilhak edilmesiyle ilgili bir planı var. Buna esasen Trump ön ayak olmuştu, o yol açmıştı. Bu ilhak, iki devletli tahlili yok edebilecek bir noktaya yanlışsız gidiyor zira Filistin tarafının da çok keskin bir duruş sergilediğini görüyoruz. İlhak planı ile ilgili Türkiye’nin duruşu nedir? Bununla temaslı olarak daha evvel Kudüs’ün başşehir olarak tanınması konusunda Türkiye çok kıymetli bir hamle yapmıştı, İstanbul’da İslam İşbirliği Teşkilatı üyelerini toplamıştınız. Daha sonra BM’de Kudüs’ün tek taraflı başşehir ilan edilmesinin bir mana söz etmeyeceğine yönelik bir karar çıkartmıştınız. Yeni devirde bu ilhaka karşı Türkiye’nin rastgele bir planı var mı yoksa mevcut planları mı destekleyeceksiniz?
YANIT: Öncelikle İsrail’in bu ilhak planı gayrimeşrudur, hukuka terstir, yeni bir işgal ve gasp hareketidir. Bunu kesin bir formda reddediyoruz ve bütün memleketler arası topluluğu da bu ilhak planını reddetmeye davet ediyoruz. Nasıl Kudüs konusunda milletlerarası topluluk büyük bir birlik ve dayanışma gösterdiyse tıpkı dayanışmanın artık bu ilhak planına karşı da gösterilmesi gerekiyor. Başta Arap memleketleri ve Arap Ligi olmak üzere İslam İşbirliği Teşkilatı, Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği, Ortadoğu Dörtlüsü ve gayri ilgili bütün kurumların bu mevzuda çok açık ve net bir tavır sergilemesi gerekiyor. Zira işgal ve ilhak siyasetleri bugüne kadar Filistin problemini daha içinden çıkılmaz hale getirdi, her çeşit barış, iki devletli tahlil, siyasi istikrar, toplumsal huzur imkanlarını ortadan kaldırdı. Bu ilhak planı bu bunalımı daha da derinleştirir. Esasen Netanyahu iki devletli tahlile inanmadığını baştan beri söz eden bir siyasetçi. Velev İsrail siyaseti içinde Likud’un ana çizgisi haline getirmiş durumda bunu. Artık buna öncelikle iki devletli tahlile inandığını söyleyen Amerika Birleşik Devletleri’ndeki çeşitli çevrelerin, kongre üyelerinin, çeşitli Musevi topluluklarının gür bir sesle itiraz etmesi gerekiyor. Vatikan’ın karşı çıkması gerekiyor. O topraklar tıpkı vakitte orada yaşayan Hristiyanları da ilgilendiriyor, Vatikan’ı da ilgilendiriyor, Arap devletlerini direkt ilgilendiriyor, onların daha fazla ses çıkartması gerekiyor.
Türkiye olarak bu hususta Cumhurbaşkanımızın pek çok Arap önderi ile Batılı başkanla telefon görüşmeleri oldu birinci bu karar açıklandığı vakit. Cumhurbaşkanımız bunu net bir formda reddettiğimizi Sayın Trump’a da Sayın Putin’e de Mahmud Abbas’a da Ürdün Hükümdarı’na da ve görüştüğü birçok başkana, Sayın Merkel’e ve başkalarına açık ve net bir formda tabir etti. Bu bahisteki halimiz bizim son aşama net. Bu yeni bir gasp ve işgal siyasetidir, hamlesidir, oyunudur, bu oyuna hiç kimsenin gelmemesi gerekiyor.
Olağan İsrail’i durduracak olan şey memleketler arası topluluğun, Birleşmiş Milletler’in, Ortadoğu Dörtlüsünün, Avrupa Birliği’nin daha aktif, daha dirayetli, daha güçlü bir formda vaziyet almasıdır. Yani bu hukuksuzluğu, bu kanunsuzluğu, velev bu haydutluğu göz arkası edersek yarın Orta Doğu’da gayrı felaketlerin kapısını aralamış oluruz. Bugüne kadar İsrail’in 1947’den beri Filistin topraklarını nasıl adım adım, kesim parça, santim santim, metre metre işgal ettiğini, gasbettiğini gördük. Cumhurbaşkanımız Birleşmiş Milletler’de bir harita göstermişti biliyorsunuz, 47’den bugüne kadar Filistin topraklarının nasıl yok edildiğini, İsrail tarafından işgal edildiğini. O harita hala yanında duruyor. Maatteessüf şayet bu ilhak siyaseti uygulanırsa, ilhak kararı uygulanırsa bir beşinci harita daha gelecek onların yanına, 4 harita vardı ve 5’inci haritada adeta artık Filistin ortadan kalkacak. Binaenaleyh buna müsaade edemeyiz Orta Doğu’nun barışı için, huzuru için. İsrail burada birebir Kudüs’te olduğu üzere tekrar ateşle oynuyor, tahrik edici, yıkıcı bir siyasetin peşinde. Bundan derhal vazgeçmesi gerekiyor. İsrail üzerinde tesiri olan, salahiyeti olan bütün memleketlerin de başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere bu hususta açık ve net bir hal alması gerekiyor.
SORU: Siz Arap dünyasının tutumunu ehliyetli görüyor musunuz?
KARŞILIK: Kâfi görmüyorum, bilhassa Arap Ligi’nin vaziyetini ehliyetsiz görüyorum, İslam İşbirliği Teşkilatı içerisinde bu hususta çok net hal sergileyen memleketler var lakin onun vaziyetinin da ehliyetli olduğunu söyleyemeyiz. Daha fazla ses çıkartılması gerekiyor. Münhasıran Arap Birliği’nin, yani ikide bir Türkiye aleyhine kararlar çıkartmak mekanına öncelikle bu sorunlar üzerine odaklanması gerekiyor.
SORU: Türkiye’nin dış siyaseti, mahsusen bölgesel siyasetlerine baktığımızda son devirde son aşama proaktif bir siyaset güttüğünüzü görüyoruz nahiyede. Yani Libya’dan Yemen’e kadar, Suriye’ye, Mısır’a kadar nahiye politikalarınız nispeten tesirli ve derhal acilen her noktada Türkiye’nin bir varlığını görüyoruz. Balkanlarda aslında tarihî bir tesirimiz var. Artık bu siyasetleri değerlendirdiğimizde, ben mahsusen Arap dünyasını yakından takip ettiğim için biliyorum, bunu kimi Arap başkanlar de siz de biliyorsunuz gündeme getiriyorlar, Türkiye’nin dış siyasetinin münhasıran bölgesel siyasetinin İhvan ve Neo Osmanlıcılık üzerine tesis edildiği ve merkezinin bu olduğuna dair bir söylem tutturuyorlar. Bizim bu türlü mi nitekim siyasetimiz. Türkiye’nin bölgesel siyasetlerinin temel kriterleri nedir? Biz İhvan üzerine mi gidiyoruz, Neo Osmanlıcılık mı bizim amacımız, yeni bir Osmanlı tesiri mi oluşturmaya çalışıyoruz, nedir bizim dış siyaset kriterlerimiz?
KARŞILIK: Bunlar Türkiye’nin etkin dış siyasetini gölgelemek hedefiyle ortaya atılmış birtakım asılsız argümanlardan ibarettir. Somut olarak bunun hiçbir noktada bir örneğini gösteremezler. Türkiye Mısır’da Hüsnü Mübarek devrildikten sonra orada kim yasal olarak devletin başında idiyse onunla iş tutmuştur, Tunus’ta seçimle kim iş başına gelmişse onlarla iş tutmuştur, Libya’da siyasi istikrarı sağlamak için hiçbir siyasi taraf arasında ‘Bu İhvancıdır, bu batıcıdır, bu milliyetçidir’ üzere ayrımlar yapmadan yasal olan aktörlerin tamamı ile çalışma uğraşı içerisinde olmuştur. Tıpkı örneği Körfez devletleri için verebiliriz, Irak için verebiliriz ve gayrı memleketler için verebiliriz. Suriye’de savaş başladığında Türkiye, tırnak içinde, yani Müslüman Kardeşleri mi destekledi? Suriye halkını destekledi orada. Esed rejimi hiçbir ayrım yapmadan Sünnisi ile Kürt’üyle Arap’ıyla Türkmen’i ile karşı çıkan kim varsa onlara saldırdı ve Türkiye de o zulme uğrayan herkese kapılarını açtı, rastgele bir ayrım yapmadı. Ama son devirde münhasıran memleketler arası liberal söylemin bir öcü haline getirdiği işte İslam, İslamcılık, İslami hareketler, İslami partiler, Müslüman Kardeşler üzere söylemler elverişli bir enstrüman olarak her bölgede kullanılıyor.
Mesela bunun son örneğini John Bolton’ın yazdığı kitapta da gördük. Yani bizim kendisi ile yaptığımız pek çok görüşmede buradaki görüşmelerde, Washington’daki, New York’taki görüşmelerde, telefon konuşmalarımızda bir kez bile bu bahisleri gündeme getirmeyen Bolton, gidip bu kitabı yazdığında Sayın Cumhurbaşkanımıza ‘O radikal bir İslamcıdır’ üzere bir iftira atıyor. Bunu niçin yapıyor, gerçek olduğu için değil, bu elverişli bir enstrüman olduğu için, çok işe yarar bir argüman olduğu için. ‘Bunu dediğinizde artık gayrı bir şey söylemenize gerek kalmaz’ varsayımı ile hareket edildiği için.
SORU: Pekala bu cins söylemler neden kullanılıyor? Ne istiyor Türkiye, ortam memleketleri için sizin gelecek tasavvurunuz nedir, neden bu kadar proaktifsiniz kesimde?
YANIT: Kendi halkına zulüm etmeyen bir rejimle Türkiye’nin bir sorunu olmaz fakat bir rejim kalkıp kendi halkını bombalıyorsa, kimyasal silahlar kullanıyorsa o rejimin kimliği, etnik mezhebi, siyasi kimliği ne olursa olsun Türkiye buna karşı durur, bu da en temel kişisi, ahlaki ve siyasi vazifemizdir bizim. Kesimde biz, bakın şöyle söyleyeyim, İslam dünyası aslında yoksul bir dünya olmak zorunda değil. Dünyanın doğal zenginliklerinin çok değerli bir kısmı mahsusen Orta Şark coğrafyasında bölge alıyor. Lakin güçlü bir liderlik, akıllı ve basiretli bir siyasi vizyon, birlik ve beraberlik olmadığı için İslam dünyasında savaşlar, çatışmalar, bunalımlar, zayıf devletler, istenilmeyen idareler almış başını gitmiş durumda. Biz nasıl bir devirler bütün İslam dünyası bütün dünyaya ışık tutan bir kültür medeniyet havzası idiyse yani Bağdat’ından Basra’sına, Semerkand’ından İskenderiye’sine, Kahire’sinden Bosna’sına kadar hepsini katarak söylüyorum, 21’inci yüzyılda da İslam dünyasının bu vasıflarını yine kuşanmasının mümkün olduğuna inanıyoruz. İlimde, kültürde, sanatta, eğitimde, bilimde, teknolojide, altyapıda, dış siyasette, güvenlikte ve gayrı bütün meydanlarda İslam memleketleri çok daha iyi bir noktada bulunabilirler. Buralardaki barış, dünya barışına ve huzuruna ek sağlar, buradaki çatışmalar üzerinden kendi ulusal menfaatlerini ilerletmeye çalışanlar, eninde ahir bütün dünyayı ateşe verdiklerinin farkında değiller. Yani güvenliğin bu kadar iç içe geçtiği bir dünyada, ben daima şunu söylüyorum; hepimiz inançta olmadan hiçbirimiz inançta değiliz. Bencil bir formda ben yalnızca kendi güvenliğimi düşündüğümde, oburlarının güvenliğini tehlikeye attığımda son olarak kendi güvenliğimi de tehlikeye atmış olurum. Yani kendimiz için istediğimizi diğeri için de istemiyorsak aslında samimi, tutarlı, dürüst bir dış siyaset izleyemezsiniz.
Biz nasıl Türkiye için kalkınmayı, adaleti, adil paylaşımı, güvenliği, huzuru istiyorsak, komşu memleketler ve ortam memleketleri için de birebir şeyi istiyoruz. Hasebiyle bizim diğerinin toprağında gözümüz yok, gayrısının iç işlerine karışmak üzere bir niyetimiz yok. Lakin farklı memleketlerden beklentimiz de Türkiye’nin iç işlerine karışmasınlar, Türkiye’nin içini karıştırmak için birtakım çocukça planların içerisine girmesinler. Kimi Körfez memleketlerinin Türkiye aleyhine yaptığı kara propaganda faaliyetlerinin inanın halk nezdinde hiçbir karşılığı yok, tam bilakis halkı onlardan daha fazla uzaklaştıran bir tavır içerisinde olduklarını artık onların da görmesi gerekiyor.
SORU: Adil paylaşım konusuna değindiniz. Sayın Cumhurbaşkanı geçtiğimiz günlerde Kovid-19’dan sonra dünyada artık hiçbir şeyin eskisi üzere olmayacağını söyledi, akıllıcası bunu birtakım çevrelerden de duyuyoruz. Yani ne değişecek sahiden, bize ne öğretti Kovid-19? Fakir memleketler, geri kalmış memleketler, güçlü memleketler arasındaki uçurumu daha çok net bir biçimde görmüş olduk. Aslında herkesi eşitleyen bir süreçle karşı zıdda kaldı insanlık. Siz nasıl bir perspektif görüyorsunuz gelecekle ilgili, Kovid-19 bize nasıl yeni bir dünya sunmuş olacak?
KARŞILIK: Öncelikle Kovid-19, mevcut dünya tertibinin ne kadar kırılgan olduğunu bir kere daha ortaya çıkarttı. Tarihte yakın devirde birçok savaşlar yaşandı, bölgesel savaşlar, farklı şeyler, lakin herhalde globalleşmenin bir gerçek haline geldiği bu geçtiğimiz 30-40 yıl içerisinde birinci sefer herkesin birebir anda birebir şeyi yaşadığı bir periyottan geçtik. Global bir an yaşadık, hala da yaşamaya devam ediyoruz. Japonya’sından Amerika’sına, İtalya’sından Türkiye’sine, Almanya’sından Irak’ına kadar hepimiz bu tıpkı anı birebir anda yaşadık, bu çok nadir görülen bir şeydir. Üçüncü olarak da global sistemin testinin müspet çıktığını gördük. Aslında global sistemin kendisi bu virüse yakalandı, bu kadar etkisiz olması, bu virüs önünde tahlil üretememesi, bu kadar insanın ölmesi, virüsün bu kadar süratli yayılması, iktisadın durması ve bundan sonra toparlamaya ait projeksiyonların da uzun vadeli olması bu sistemin ne kadar kırılgan olduğunu gösteriyor.
‘Küresel liberal düzen’ deniyor, ben daima ona şey diyorum; ya bu nizam ne global ne liberal ne de aslında bir nizam. Yani global değil zira tek taraflı, hakimin, güçlü olanın lafının geçtiği bir tertip. Liberal falan değil. Yani liberal diye paketlenen birtakım pahalar yahut söylemler var, yani bağımsız piyasa kuralları, iktisadı vesaire deniyor ancak kapitalizmin her vakit tekelciliğe hakikat evrilmek istediğini herkes bilir, iktisat okuyan herkes bunu bilir. Kapitalist, inhisar olmak velev, bağımsız, adil piyasa kuralları içerisinde yarışma etmek falan istemez. Hakikaten bunun için de antitröst kanunları çıkmıştır. Şirketler büyümüştür, büyümüştür devasa yapılar haline gelmiştir. Bunlar artık devletin bile denetim edemediği büyüklüğe ulaştığında devlet buralara müdahale etmiştir, ‘Hayır, bu artık tüketici hakkını da kişi haklarını da ortadan kaldıran bir yapıya dönüşüyor’ diye. Hasebiyle bu türlü bir liberal nizamdan de bahsetmiyoruz, sistem de değil. Tertip üretmiyor tam aksine bir düzensizlik, kaos, adaletsizlik üretmeye devam ediyor.
Artık bütün bu gerçekler ışığında önümüze yeni birtakım fırsatlar da çıktı. Türkiye bu süreci en iyi yöneten devletlerden birisi oldu hem vaka sayısı itibarıyla hem vefatlar itibarıyla… Sıhhat altyapımızın güçlü olmasının getirdiği avantajları bu devirde gördük. Sayın Cumhurbaşkanımızın ‘Bunlar benim hayalimdir’ dediği kent hastanelerinin bu süreçte ne kadar kritik bir rol oynadığını daima birlikte gördük. Sıhhat çalışanlarımızın, 1 milyon 100 bin civarındaki sıhhat ordumuzun ne kadar özveriyle çalıştığını gördük. Lakin artık bundan sonra yapılacak çok kıymetli şeyler de var. Mesela biyogüvenlik konusu artık Türkiye’nin ulusal güvenliğinin kıymetli başlıklarından biri haline gelmiştir, siber güvenlik tekrar ulusal güvenliğimizin değerli başlıklarından birisi haline gelmiştir. Bu bahislerde çok kıymetli çalışmalar yapılıyor, bunlar daha da artacak. Sayın Cumhurbaşkanımız bu mevzuda gerekli talimatları da verdi, ilgili ünitelerimiz bu mevzularda çalışmalarına da başladılar. İleriye dönük olarak Türkiye mahsusen tedarik zincirini koruma etmek suretiyle hem kendi içindeki yani Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına hem de yerdeki kişilere yardım ulaştırarak bünyesinin ne kadar sağlam olduğunu gösterdi lakin bunu daha da fazla güçlendirmek için adımlar atmaya devam edeceğiz. Ben bu süreçten Türkiye’nin süratli bir formda çıkacağına inanıyorum ve başka dünya ekonomileri toparlamaya çalışırken Türkiye’nin çok süratli bir biçimde yol alacağını düşünüyorum. Bunlar doğal bize birtakım fırsatlar getiriyor. Bu temel altyapı yatırımları konusunda, stratejik değeri olan sahalarda aldığımız ara noktasında ileriye dönük daha müspet, daha aydınlık, daha umut verici bir tablonun olduğunu söyleyebilirim.
SORU: Artık Türkiye toplumsal medyayı artık dünyada en çok kullanan devletlerden bir tanesi. Ancak toplumsal medyanın Türkiye’de maatteessüf daha çok son periyotlarda bayana yönelik şiddet, hakaret, yalan, küfür ve gibisi beğenilmeyen maksatlar için kullanıldığını gördük. Bir toplumsal medya düzenlemesi gerektiğini görüyoruz. Bu mevzuda Sayın Cumhurbaşkanı bir talimat verdi bir çalışma yapılıyor bu düzenlemenin içeriğiyle ilgili bize neler söyleyebilirsiniz? Toplumsal medyayı Türkiye’de kapatacak mısınız? Zira o cins bir algı da var, hükümetinizin toplumsal medyayı Türkiye’de yasaklayacağına dair şeyler de konuşuluyor. Bu türlü bir planınız mı var yoksa bu düzenleme neyi kapsayacak?
YANIT: Toplumsal medyanın kapatılması diye bir plan, bir görüş yok lakin toplumsal medyanın düzenlenmesi gerektiği konusunda artık bir konsensüs oluştu, bir ittifak oluştu. Neden? Ben gerçek hayatta size hakaret ediyorsam, küfür ediyorsam, iftira ediyorsam, kişilik haklarınızı ihlal ediyorsam, mahrem haberlerinizi ortaya çıkartıyorsam yahut terör propagandası yapıyorsam, bu nasıl gerçek hayatta kabahatse sanal dünyada da kabahat olmak durumundadır. Yani analogda cürüm olan dijitalde de kabahattir, temel unsur budur. Ancak internet dünyası çok süratli geliştiği ve regüle edilmesi çok sıkıntı bir alan olduğu için bununla ilgili milletlerarası bir müktesebat da oluşmuş değil. Farklı memleketlerin bu bahiste farklı tatbikleri var. Mesela Almanya örneğine baktığınızda bu bahiste en sıkı önlemleri almaya çalışan, tüzel manada çalışma yapan memleketlerden birisi olarak onların geçtiğimiz münhasıran 4-5 yıl içerisinde birçok yasa teşebbüsü oldu, bunların bir kısmını birkaç aşamada uyguladılar ve daima bu prensipten hareket ettiler, gerçek hayatta cürüm olan sanal dünyada da kabahattir. Pekala bunu nasıl regüle edeceksiniz, nasıl takip edeceksiniz? Birisi toplumsal medyayı beğenilmeyen hedeflerle kullandığında, kişilik haklarını ihlal ettiğinde, hata oluşum eden bir fiilde bulunduğunda ne yapacaksınız? Sizin gidip bu şirketlere, yani platformları yöneten şirketlere başvurmaktan sair talihiniz yok. Duruşma kararı bile çıkartsanız onu uygulayacak olan bu şirkettir, o platformdur, o toplumsal medya mecralarıdır. Münasebetiyle burada şirketlere büyük bir sorumluluk düşüyor. Hatırlayın Amerika’da bile işte Facebook’la ilgili birçok bahisler gündeme geldi. ‘Seçim periyodunda haberleri alıp bunları bir tarafın lehine kullandırttınız mı?’ Çok önemli bir suçlama, çok önemli bir sav bu, değil mi? Farklı birçok sahada benzeri pratikler, benzeri davalar açıldı. Bunlarla ilgili büyük cezalar verildi. Neden yapılıyor bu? Zira kişi haklarını ihlal eden, kabahat oluşum eden bir hareket o mecra üzerinden gerçekleştiriliyorsa kabahati işleyen kişi kadar önlem almıyorsa mecranın sahibi de sorumludur. Temel prensip bu. Hasebiyle bu tasarı alışılmış ki meclisin uhdesinde, çalışılıyor. Cumhurbaşkanımız bir davet yaptı bununla ilgili, hem Cumhurbaşkanı hem de AK Parti’nin Umumi Lideri olarak olağan. Kendi kümesine da bir davet yaptı, Meclis’e de bir davet yaptı: “Gelin bununla ilgili bir düzenleme yapalım. Toplumsal mecra kişilik haklarının ihlal edildiği, terör propagandasının yapıldığı, yalanın, iftiranın kol gezdiği bir konum olmaktan çıksın. Kişilerin uygar, faziletli, akıllıca habere dayanan muhabere yapabileceği bir mecra olarak kullanılsın.”
SORU: Muhalif seslerin susturulması üzere bir…
YANIT: Hayır bu türlü bir şey değil. Yani gerçek hayatta da muhalif sesler var, muhalefet çıkıyor muhalefetini yapıyor. Sanal dünyada da olabilir lakin bunu yalana başvurmadan, iftiraya başvurmadan, terör propagandası yapmadan gerçekleştirmek esastır. Münasebetiyle burada bu düzenlemenin iki değerli ayağı var, toplumsal medyanın diyeyim iki tane kıymetli ayağı var. Bir tanesi içeriklerle ilgili mevzu. Artık birisi işte bir yalan, iftira yahut gibisi bir şey ortaya attığında içerikle ilgili bir sorun ortaya çıkıyor. Sizin ferdî, kişi haklarınıza bir hücum var, siz bunu kaldırılmasını istiyorsunuz. Zira herkes görüyor bunu. Siz ne yapıyorsunuz? O şirkete başvuruyorsunuz, netice almanız ne kadar sürer, alır mısınız, alamaz mısınız müphem. Duruşmaya gidiyorsunuz, duruşmadan karar alıyorsunuz, bu içeriğin kaldırılmasını talep ediyorsunuz. O dahi rastgele bir muhatap olmayınca uygulanması mümkün olmayan bir karar olarak kalıyor. Sonra mağdur olan yüz binlerce insan var. Bir muhatap bulamıyorlar. Binaenaleyh o şirketlerin kesinlikle faaliyet gösterdikleri memleketlerde bir ofis açması, yani bir muhatap olması gerekiyor. Şu ana kadar bu şirketler, bir, iki tanesi hariç ofis açmayı reddettiler Türkiye’de. Bu da bizi problemin 2. boyutuna getiriyor. O da ticari kısmı. Vergi ödemiyorlar. Bunlar son tahlilde ticari birer kuruluş. Bizim girip kullandığımız toplumsal paylaşım mecraları birer ticari kuruluş. Para kazanıyorlar lakin vergi ödemiyorlar. Artık birebir gerçek dünyada olduğu üzere siz bir malın vergisini kaçırdığınızda nasıl bunun bir müeyyidesi varsa sanal alemde de kazandığınız paranın vergisini ödemiyorsanız bu bir hatadır. Bundan ötürü da bu şirketler yıllarca, ben kendim bile görüştüm bunların birçok kurum yöneticileriyle heyetleriyle geçtiğimiz yıllarda, ‘Gelin burada ofis açın, temsilcilik açın, verginizi ödeyin, bu içerikle ilgili hususlarda da bir muhatap oluşsun ve bu sıkıntıları türel olarak şeffaf bir biçimde çözmenin yollarını arayalım.’ Lakin bugüne kadar bunu reddettiler. Artık yeni düzenlemeyle bu iki ayağı, yani ticari kısmıyla kişilik haklarının korunmasını hedefleyen içerikle ilgili düzenlemeleri ihtiva edecek bir yasa tasarısı hazırlanıyor diye biliyorum. Sonuncu olarak doğal ki bu Meclisin uhdesinde. Bu türlü bir düzenlemenin herkesin yararına olacağını düşünüyorum. Muhalif seslerin susturulması, oradaki renkliliğin ortadan kaldırılması, şahısların görüşlerini tabir edememesi üzere bir şey kelam konusu değil. Orada legal kurallar çerçevesinde kişiler fikirlerini, görüşlerini özgürce söz edebilirler. Bunun önünde rastgele bir ket kelam konusu değil. Ancak dediğim üzere cürüm oluşum eden, kişilik haklarını ihlal eden, mahremiyeti ortadan kaldıran, terör propagandası yapan, direkt suça teşvik eden paylaşımlar, propagandalar yapıldığı devir bunlara karşı da önlem alınmasından daha doğal bir şey olamaz.
SORU: Siz hükümet olarak aslında Türkiye’de toplumsal medyayı destekliyor musunuz? Yani bu mealiyle bir toplumsal medyayı destekliyor musunuz?
YANIT: Bir muhabere mecrası olarak elbette göz arkası edemeyeceğimiz bir gerçekliktir toplumsal medya, hepimizin kullandığı, faydalandığı… Fakat zannediyorum bilhassa son periyotta toplumsal medyada berbatlaşan üslup, stil, lisan, paylaşımlar herkesi rahatsız ediyor. Lakin şunu da söyleyeyim, bu sıkıntıyı yalnızca kanun çıkartarak da çözemeyiz. Bir toplumsal bilinçlenmenin de olması gerekiyor. Topluluk olarak bizim bu çeşit hata oluşum eden, yüz kızartıcı, ahlak kurallarına karşıt, kişi haklarını ve mahremiyetini ortadan kaldıran hesaplara, paylaşımlara karşı ortak bir vaziyet içerisinde olmamız gerekiyor. Kanunlara başvurmadan evvel müeyyideye başvurmadan evvel vicdani müeyyidenin devreye girmesi gerekiyor. Herkesin o bireyleri, o paylaşımları ayıplaması gerekiyor. Bu mecradan çıkartması gerekiyor. Bu bir bayana dönük hücum olabilir, bu bir çocuk istismarı olabilir, cinsellikle ilgili bir cürüm olabilir, sair bir şey olabilir. Bu mevzuda vicdani denetim ve düzenlemenin en az kanuni düzenleme kadar kıymetli olduğunu akıldan çıkarmamız gerekiyor.
SORU: Aslında kendi Türk toplumsal yapımız, geleneklerimiz, kültürümüze baktığımızda toplumsal medyanın buna hiç münasebetli olmadığını görüyoruz. Yani kişiler bir bayana hakaret edebiliyor, küfredebiliyor, onun kadınlığına, ailesine hakaret edebiliyorlar. Bu olağanda topluluğumuzun dinamiklerinde olan bir şey değil. Biraz toplumsal medyanın da kişileri, toplulukları değiştirdiğini, bozduğunu görüyorum. Bilmiyorum, katılıyor musunuz?
KARŞILIK: Toplumsal medya kişilerin uydurma kimlikler, uydurma maskeler gerisinden konuşmasına imkan sağlayan bir mecra. Bundan cüret alan kimi bireylerin bu mecrayı kirlettiğini maatteessüf gördük, görüyoruz. Tahminen benim ‘Vicdani müeyyide, vicdani denetim, vicdani düzenleme’ dediğim şey biraz bununla ilgili. Ne söylüyorsanız dürüstçe, ahlaklı bir biçimde, seviyeli bir formda söyleyin. Birtakım uydurma kimliklerin, bot hesapların, uydurma hesapların gerisine sığınarak değil, kimseniz, ne iseniz o formda çıkıp söyleyeceğiniz kelamı söyleyin. Bu cüreti olmayanlar da bu mecrayı kirletmesinler.
SORU: Efendim son sorumuz Ayasofya ile ilgili. Malum Ayasofya ile ilgili şu an Danıştayda bir süreç var. Gelgelelim olağan bir taraftan Amerika Birleşik Devletleri’nden bir açıklama geldi, bir taraftan Yunanistan’dan Ayasofya ile ilgili açıklama geldi. Siz bu açıklamaları nasıl değerlendiriyorsunuz? Önümüzdeki günlerde biz ne göreceğiz Ayasofya ile ilgili?
KARŞILIK: Artık Ayasofya’nın camiye çevrilmesi sorunu uzun yıllardır gündemimizde olan, toplumsal talebi ve karşılığı olan bir sorun. Bunu “Camiye çevrilirse Ayasofya’nın dünya mirası kimliği ortadan kalkar” biçiminde eleştirenler var. Bahsettiğiniz memleketlerin bir kısmı bu cihette tenkitler ya da açıklamalar yaptılar. Ancak bu bize hiç de o denli görünmüyor. Bizim bütün selatin camilerimiz, İstanbul’da örneğin Sultanahmet Camisi olsun, Fatih Camisi olsun, Süleymaniye olsun, gayrı camilerimiz olsun, hem ibadete hem ziyarete açık mekanlardır. Turistler de masraflar, görünür saatlerde aşikâr kurallar çerçevesinde buraları ziyaret edebilirler. Yabancıların yahut yerli turistlerin bu tıp mekanları ziyaret etmesi için illa buraların müze olması gerekmiyor. Notre Dame örneği de var mesela Paris’te. Hem kilisedir hem müzedir. Ayin vakti beşerler masraflar orada ayin yaparlar Hristiyanlar. Sıradan devranda da turistler masraflar ziyaret ederler. Sacre Coeur Kilisesi vardır tekrar Paris’te. Bunun önünde bir mani yok. Ayasofya’nın da ibadete açılması yerli yahut yabancı turistlerin orayı ziyaret etmesine mani değil. Hasebiyle dünya mirasından bir şey kaybetmesi kelam konusu değil. Buranın tarihi olağan kilise olarak başlamış, cami olarak devam etmiş, sonra da müze olarak devam etmiş. Bu üç kimlik, Ayasofya’nın 3 hayatı içinde herhalde onun asli kimliğine en uzak olan müze statüsü. Yani bir mabet olarak kurulmuş, daha sonra camiye çevrilmiş ve 500 yıldan fazla bu formda devam etmiş. Cumhuriyetin birinci yıllarında da biliyorsunuz Ayasofya bir cami olarak, yani 34’e kadar, 23’ten 34’e kadar, velev 20’yi esas alırsanız Meclisin kuruluşundan, esasen cami olarak faaliyet göstermiş. Münasebetiyle buranın ibadete açılması Ayasofya’nın tarihi dünya mirası kimliğinden bir şey eksiltmez. Daha fazla insan oraya gidebilir, ziyaret edebilir. Nasıl atalarımız oradaki Hristiyan ikonalarını koruma ettiyse bundan sonra da onlar koruma edilir. Ziyaretçilerin yine ziyaretine açılır. Bununla ilgili çalışmalar yapılır. Bunlar birbirini nakzeden durumlar değil.
SORU: Pekala lakin mesela artık Avrupa’dan bakış olarak değerlendirdiğinizde ise aslı kilise olan bir alanın tekrardan camiye çevrilmesi, Türk hükümetinin dinlere karşı müsamaha göstermemesi üzere bir algı oluşturuyor. Sizin öteki dinlere karşı, halbuki mesela hükümetinizin, biliyoruz işte Akdamar kilisesinin açılması, Sümela Manastırının yine faaliyete geçirilmesi konusunda (İbrahim Kalın araya giriyor – İstanbul’da Demir Kilise’nin açılması) çalışmalarınız var. Bu noktada gelecek olan muahezeleri Türkiye kaldırabilecek mi?
KARŞILIK: Geçen Cumhurbaşkanımız bir değerli beyanatta bulundu bu hususla ilgili, ‘Belki vatandaşlarımız bilmeyebilir ancak bugün Türkiye’de 400’den fazla kilise ve havra canlı olarak faaliyet gösteriyor.’ dedi. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin yahut milletinin, topluluğun gayrimüslim azınlıklara dönük bu türlü bir presçi, yok sayıcı, inkar edici bir tutumu olsaydı herhalde küçük fakat canlı bir gayrimüslim cemaatimiz Hristiyan ve Yahudi cemaatimiz olmazdı bugün Türkiye’de. O kadar kilise, havra faaliyet gösteriyorsa bunu hem devlet bu türlü kabul ettiği hem topluluğuz barışçıl bir formda bu türlü kabul ettiği içindir. Onlar da bizim topluluğumuzun bir kesimidir. Bu topluluktan yüzlerce yıldır modülü olmuş kişilerdir. Biz onlarla birlikte yaşıyoruz İstanbul’unda da Mardin’inde de birlikte yaşamaya da devam edeceğiz. Bizim diğerlerinin tavassutuna, müdahalesine muhtaçlığımız yok. Ben Türkiye Cumhuriyeti’nin Hristiyan vatandaşıyla da Musevi vatandaşıyla da eşit vatandaş olarak konuşurum, sıkıntılarımızı ele alırım, gereksinimleri varsa bunların karşılanması için elimizden geleni yaparız. Oburlarının aracılığına bizim gereksinimimiz yok. Cumhurbaşkanımız bu hususta son yıllarda en büyük vizyoner liderliği ortaya koymuş bir önderdir. Bunu bana değil Hıristiyan ve Musevi cemaatinin temsilcilerine sorun, onlar size anlatacaktır. Yani bu cemaatlerin diyaneti muhtaçlıklarının karşılanması, mabetlerin açılması, korunması, diyaneti meclislerinin yani Saint Sinot’ta ve başka diyanet adamı muhtaçlıklarının karşılanması noktasında vatandaşlık verilmesi, geçmişe dair müsadere edilmiş, yani el konulmuş taşınmazlarının iade edilmesi ve başka bütün bahislerde herhalde Türkiye’nin son 10-15 yılda aldığı aralık sahiden gurur verici bir tablodur. Diyaneti çoğulculuğa, barış ve istikrara ek sağlayan adımlar atılmıştır, tarihi nitelikte adımlar atılmıştır. Ve baktığınız devir bu bahislerde bizim gayrimüslim cemaatimizin hem devletin siyasetlerinden hem pratiklerden şad olduğunu lakin dışarıdan bu cins müdahalelerden de namemnun olduklarını rahatlıkla söyleyebiliriz.
Memurlar
