Bilkent Üniversitesi Ulusal Nanoteknoloji Araştırma Merkezinde (UNAM) Türk araştırmacılar tarafından yeni tip koronavirüs (Kovid-19) teşhisini 10 saniyede yüzde 99 güvenilirlikle ve burundan sürüntü almadan yapabilen nanoteknoloji temelli teşhis sistemi geliştirildi.
Dünya genelinde birinci olacağı belirtilen yüksek teknoloji eseri Türk malı “Diagnovir” isimli sistemin yabancı menşeli PCR testlerinin yerini alması hedefleniyor.
Türkiye’de birinci hadisenin görülmesinin akabinde kurulan iş birliği ile aylar süren çalışmanın yüz güldüren sonuçlarını Bilkent Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Abdullah Atalar, AA muhabirine açıkladı. Koronavirüsün dünyayı dizler üzerine çöktürdüğünü söz eden Atalar, “Koronavirüs, 150 nanometre boyutunda bir parçacık. UNAM araştırmacılarımız yıllarca nano boyuttaki parçacıklarla uğraştılar. Münasebetiyle bu husus, nanoteknoloji ile uğraşan hocalarımızın tam alanına giriyor.” diye konuştu.
Koronavirüsün Türkiye’de görülmeye başlamasının çabucak akabinde süratli sonuç veren bir test sisteminin geliştirilmesi için projeye başlandığını bildiren Atalar, şöyle devam etti:
“Proje tamamlandı ve PCR’ın yerini alabilecek hem de çok süratli yani saniyeler içinde sonuç verebilen bir yol geliştirildi. Müspetse çabucak sonuç veriyor, negatiflik olması halinde denetimlerle biraz daha uzun sürüyor. Yapılan denetimlerde bu yolla müspet bulduklarımızın PCR’ı negatif çıksa bile birkaç gün sonra PCR’larının müspete döndüğünü gördük. Bu aygıt büsbütün Türk malı. Türkiye’ye ilişkin eşi bulunmayan bu teknolojiden bütün dünya faydalanacak. Bunu olağan hocalarımıza ve Bilkent UNAM’daki araştırma ortamına borçluyuz.”
Koronavirüsü çok süratli test etmenin ehemmiyetine işaret eden Atalar, “Kitleri de çok ucuz, aygıtla seri halde testler yapılabilir. Bir kişinin çok süratli bir biçimde müspet olduğunu bulup karantinaya almak, salgını denetim altına almak için çok değerli. Teknoloji, tıpkı vakitte koronavirüs gibisi salgınlarda kullanılabilecek özellikler taşıyor.” biçiminde konuştu.
Rektör Atalar, yeni teknolojinin Türkiye’de kullanılmaya başlamasının akabinde dünyaya da yayılacağına işaret ederek “Önümüzdeki süreçte bu buluşun ülkemizde ve dünyada çok ses getireceğine inanıyoruz.” sözünü kullandı.
– Sistem saniyeler içinde ve hastalığın erken evresinde sonuç veriyor
Bilkent Üniversitesi UNAM baş araştırmacılarından Hekim Öğretim Üyesi Bülend Ortaç ise fotonikçiler, materyal bilimciler ve biyoloji alanında çalışan bilim insanlarından oluşan çalışma kümesi olarak koronavirüsün Türkiye’de görülmesinin çabucak akabinde yeni test kiti geliştirmek üzere çalışmalara başladıklarını anlattı.
Optik prosedürleri kullanarak süratli biçimde teşhis sistemi ve kitinin geliştirilmesi için yürüttükleri çalışmanın 7 ay sürdüğünü bildiren Ortaç, “İkinci faz çalışmalarında olumlu sonuçlar aldık. Burada hem laboratuvarda yaptığımız hem de hastanede koronavirüs hastalarıyla yaptığımız testlerin büyük bir doğrulukla sonuç verdiğini gördük.” bilgisini paylaştı.
Çalışmanın eser haline getirildiğini aktaran Ortaç, şöyle devam etti:
“Sadece ağızdan alınan sürüntü için süratli bir kit ve optik düzenekle süratli teşhis yapabilen aygıt geliştirdik. PCR testi, kusur hissesi yüksek ve hastalık başladıktan 2-3 gün sonra sonuç veren bir yöntemken bizim sistemimiz saniyeler içinde ve hastalığın erken evresinde sonuç veriyor, doğruluk hissesi ise yüzde 99’lık oran ile çok çok yüksek. Hastalar üzerinde yaptığımız testlerde, PCR testlerinin çok öncesinde sonuç aldık.”
Ortaç, geliştirdikleri yüksek teknolojinin büsbütün yeni bir sistem olduğuna değinerek fikri müdafaa hakkı için milletlerarası patent başvurusu yaptıklarını aktardı.
Süratli ve sağlam bir virüs tespit tekniği olarak, sistemin Türkiye’de ve dünyada yaygın olarak kullanılacağına inandıklarını lisana getiren Ortaç, “Bu biyosensör sisteminin seri üretimi için gerekli altyapı yatırımlarına halihazırda başlandı. Etik Konsey onayı ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Aygıt Kurumu (TİTCK) onayı üzere gerekli müsaadelerin en kısa müddette tamamlanarak, eserin seri üretim safhasına geçilmesi ve tahminen 2 ay içerisinde kullanıcılarla buluşturulması planlanıyor. Bu sayede pandeminin denetim altına alınmasına katkıda bulunulacak ve toplumsal hayatın değerli ölçüde rahatlatılması mümkün olacak.” değerlendirmesinde bulundu.
– “Virüsün varlığı ya da yokluğunun tespitine dayanıyor”
UNAM araştırmacılarından Fizyolog Tabip Ali Aytaç Seymen de yeni teşhis sisteminin öbür testlerde hastalar için düşünceli durum yaratabilen burundan derin sürüntü almaya son vererek yalnızca ağız içinden tükürük örneği alarak çalıştığı bilgisini paylaştı.
Hastadan alınan numune örneğinin müspet olması halinde 5-10 saniye içinde, negatif durumda ise denetimlerin yapılarak 20-30 saniye içinde sonuç verdiğini belirten Seymen, “Yaptığımız klinik çalışmalarda yüzde 99 doğruluk oranıyla çalıştığını test ettik. Sistem nanoteknoloji temelli olarak çalışıyor. Yaptığımız bilimsel çalışmalarda ve patent araştırmalarında bizim yaptığımız sisteme benzeri bir çalışmaya rastlanmadı.” dedi.
Teşhis ve teşhis sisteminin virüs varlığında ışıma rengi değişen, bu sayede yüksek seçicilikte tespit yapabilen optik temelli bir yol olduğunun altını çizen Seymen, şunları söyledi:
“Bu sistemde, bir biyosensör aygıtına özel olarak geliştirilen patojen tespit çipi üzerinden, dinamik olarak floresan sinyali alınarak, patojenlerin saniyeler içerisinde tespit edilmesi sağlanıyor. Bir hastadan alınan örnek, özel bir solüsyonla karıştırıldıktan sonra patojen tespit çipi üzerine damlatılıyor, biyosensör aygıtı tarafından ortamda patojen varsa, floresan sinyali alınarak yüksek doğrulukta patojen varlığını tespit ediyor. Halihazırda orofarenks ve nazofarenks üzere derin bölgelerden sürüntü örneği almak yerine, ağız içinden tükürük örneği alınması da sistemin kullanımını tercih edilir kılıyor. Yaygın olarak kullanılan PCR testlerinden farklı olarak, sistem örnek çoğaltmaya değil, gelişmiş optik yollarla virüsün varlığı ya da yokluğunun tespitine dayanıyor. Sistemde hem hassas biçimde virüs tespitini hem de tespitte yüksek derecede seçiciliği sağlayan optik ve elektronik modüller, ayrıyeten üst seviye biyoteknoloji ve gereç bilimi bilgisi kullanıldı.”
– “PCR’a nazaran çok çok ucuz”
Bilkent Holding İş Geliştirme ve Strateji Küme Lideri Tunç Batum da “Diagnovir” isimli sistemin, Bilkent UNAM altyapısı kullanılarak Bilkent Holding ve Bilkent CYBERPARK Teknoloji Geliştirme Bölgesi’nde faaliyet gösteren “E-A Teknoloji’ isimli şirketin ortak çalışması sonucu geliştirildiğini aktardı.
Sistemin sürat ve doğruluk oranı olarak dünyada muadilinin bulunmadığına dikkati çeken Batum, “Seri üretim altyapısını hazırlıyoruz. 2 ay içinde öncelikle Türkiye’ye, sonrasında da dünyaya bu teknolojiyi sunacağız. Ülkemizde kullanılan PCR testleri yurt dışından geliyor. Gayemiz yerli kit ile maliyet faal bir tahlil yaratmaktı ve bunu başardık. PCR’a nazaran çok çok ucuz. Bu ucuzlukla Türkiye’de ve dünyada beşerler çok fazla test imkanına kavuşacak.” dedi.
Batum, yüksek ihracat potansiyeli taşıyan sistemin, yurt içi ve yurt dışında yaygın kullanımı için tüm işaretleme, belgelendirme ve akreditasyon adımlarına başlandığını kaydetti.
Memurlar
