Dava, ayıp argümanına dayalı olarak 4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun çerçevesinde eser bedelinin iadesi istemine ait olarak açılmıştır.
Davacı tüketicinin, mukavele tarihi şartlarına nazaran yüksek bir bedelle satın aldığı televizyondan beklentisinin, ileri teknolojiyle ve titizlikle üretilmiş, kaliteli ve sağlam bir elektronik aygıt almak olduğu açıktır. Ne var ki kelam konusu aygıt garanti müddetinin dolmasının ardından arızalanmış ve bu arıza sebebiyle kullanılamaz hale gelmiştir. Davacı, tamir talep ettiğinde garanti müddetinin dolduğu belirtilerek neredeyse yeni bir televizyon alabileceği ölçüde tamir fiyatı istenmesi üzerine eldeki davayı açmak zorunda kaldığını söz etmiştir.
Yargılamada, televizyonun anakartında meydana gelen ve manzara vermemesine sebep olan arızanın üretimden kaynaklı kapalı ayıp mahiyetinde olduğu, vakte bağlı olarak ortaya çıktığı ve kullanıcı yanılgısının bulunmadığı eksper tarafından tespit edilmiştir.
Bir elektronik aygıtın anakartının onun asli işlevlerini yerine getirmesini sağladığı genel hayat deneyimiyle de malumdur. Satın alınan maldaki üretimden kaynaklı ayıbın ağır kusurla tüketiciden gizlendiğinin kabulü gerekmekte olup üretici yanında satıcı da tüketicinin seçimlik haklarından sorumlu tutulmalıdır.
Bu manada, davacıyı haklı bulan birinci derece mahkemesinin direnme kararı Yargıtay Hukuk Genel Kururlunca onaylanmıştır.
T.C. YARGITAY HUKUK GENEL HEYETİ
E:2017/13-650
K: 2020/301
T:12.3.2020
DAVA: 1. Taraflar ortasındaki “ayıp nedeniyle mukaveleden dönme ve bedel iadesi” davasından ötürü yapılan yargılama sonunda, Ankara 5. Tüketici Mahkemesince verilen davanın kabulüne ait karar davalı vekilinin temyizi üzerine Yargıtay 13. Hukuk Dairesince yapılan inceleme sonunda bozulmuş, Mahkemece Özel Daire bozma kararına karşı direnilmiştir.
2. Direnme kararı davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
3. Hukuk Genel Kurulunca evraktaki dokümanlar incelendikten sonra gereği görüşüldü:
KARAR:
I. YARGILAMA SÜRECİ
Davacı İstemi:
4. Davacı 24.05.2012 tarihli dava dilekçesinde; 01.06.2009 tarihinde 4.500TL bedelle davalıdan satın aldığı S. marka televizyonun 03.05.2012 tarihinde arızalandığını, yetkili servis ile görüşüldüğünde aygıtın garanti mühleti dolduğundan tamirin fiyatlı olarak yapılabileceğinin söylendiğini, arızanın televizyonun panelinden kaynaklandığını, bu teknolojideki bir televizyonda en değerli modülün panel olması nedeniyle tamirinin gerektirdiği fiyatla yeni bir televizyon dahi alınabileceğini, kullanım yanılgısı olmaksızın üretim yanlışından kaynaklanan bu tip bir arızanın aygıtın kullanım müddetini kısaltabileceği konusunda kendisine servis tarafından bilgi verildiğini lakin ileri derecede teknik ve ayrıntılı bir tahlili gerektirecek kadar kapalı ayıbı bünyesinde barındıran kusurlu aygıtın mevcudiyeti halinde üreticilerin 818 Sayılı Borçlar Kanunu’nun 96. hususu çerçevesinde ve on yıllık zamanaşımına tabi formda sorumluluklarının bulunduğunu, aygıta ödenen fiyat göz önüne alındığında beklenen kalitenin sağlanamadığını ve aygıtın gerekli vasfında ortaya çıkan asıllı kusurun kullanım ömrünü de kısalttığını ileri sürerek eser bedelinin davalıdan faiziyle tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
Davalı Karşılığı:
5. Davalı vekili; 4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 13. ve Garanti Dokümanı Uygulama Temellerine Dair Yönetmelik’in 13. unsuru kararı gereği müvekkilinin satılan malı garanti müddeti içerisinde meydana gelen arızalar halinde fiyatsız tamirat yükümlülüğünde olduğunu, lakin davacının iki yıllık garanti mühleti geçtikten çok sonra ortaya çıkan arıza ile ilgili olarak açtığı davanın haksız ve mesnetsiz bulunduğunu, gerçekten Kanun’un 4. hususunda açıkça ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile bu tip davalarda zamanaşımının malın tesliminden itibaren iki yıl olarak düzenlendiğini, davanın bu taraftan de reddi gerektiğini savunmuştur.
Mahkeme Kararı:
6. Ankara 5. Tüketici Mahkemesi’nin 14.02.2013 tarihli ve 2012/813 E., 2013/172 K. sayılı kararı ile; dava konusu televizyonun anakartında meydana gelen arızanın üretimden kaynaklı olduğu, vakitle ve kullanıldıkça ortaya çıkan arızanın eserden beklenen yararın sağlanmasına pürüz teşkil ettiği, davalının kelam konusu bâtın ayıp nedeniyle zamanaşımından faydalanamayacağı ve tüketicinin seçimlik haklarına karşı sorumluluğunun bulunduğu gerekçesiyle davanın kabulüne, eserin davalıya iadesiyle satış bedeli 4.500TL’nin iade tarihinden itibaren işleyecek faiziyle birlikte davalıdan tahsiline karar verilmiştir.
Özel Daire Bozma Kararı:
7. Mahallî Mahkemenin üstte belirtilen kararına karşı müddeti içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
8. Yargıtay 13. Hukuk Dairesinin 07.11.2013 tarihli ve 2013/15574 E., 2013/27664 K. sayılı kararı ile; “Dava, ayıp argümanına dayalı olarak 4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun çerçevesinde eser bedelinin iadesi istemine ilişkindir. Yapılan uzman incelemesinde eserde anakart arızasının bulunduğu ve üretimden kaynaklı kapalı ayıp teşkil ettiği bildirilmiş, mahkemece bu doğrultuda davanın kabulüne karar verilmiştir. 4077 Sayılı Kanun’un 13. hususunda garanti müddetinin malın teslimi ile başlayacağı, satıcının garanti evrakı kapsamındaki malların bu mühlet içerisinde arızalanması halinde malı hiçbir fiyat talep etmeden tamir etmekle yükümlü olduğu, 4. unsurunda ise ayıplı maldan sorumluluğun, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile malın tüketiciye teslimi tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabi olduğu, ayıbın tüketiciden sağlayıcının ağır kusuru yahut hilesi ile gizlenmesi halinde zamanaşımı mühletinin işlemeyeceği açıkça düzenlenmiştir. 1.6.2009 tarihinde satın alınan televizyonun tesliminden itibaren yaklaşık 3 yılın hitamında ve garanti mühleti dolduktan sonra arızalanması ve ayıbın hile ile gizlendiği de ileri sürülüp ispatlanmamış olması karşısında davanın reddi gerekirken yazılı münasebet ile kabulüne hükmedilmesi tarz ve yasaya muhalif olup kararın bozulmasını gerektirir.” formundaki münasebetle karar bozulmuştur.
Direnme Kararı:
9. Mahkemece 27.03.2014 tarihli ve 2014/315 E., 2014/678 K. sayılı karar ile; birinci karar münasebetlerinin yanında “ürünün garanti mühleti iki yıl olmakla birlikte kullanım ömrünün 10 yıl olduğu, hayli kıymetli bir bedelle markasına ve kalitesine olan inanç nedeniyle satın alınan ve kullanım ömrü 10 yıl olan dava konusu eserin davacının kullanım yanlışı olmaksızın kullanılamaz hale geldiği, eserin ana kartının arızalı olduğu anlaşıldığından belgede mevcut eksper raporu evrak içeriğine uygun karar kurmaya elverişli ve kâfi olduğu” formundaki münasebetle direnme kararı verilmiştir.
Direnme Kararının Temyizi:
10. Direnme kararı müddeti içinde davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
II. UYUŞMAZLIK
11. Direnme yoluyla Hukuk Genel Konseyi önüne gelen uyuşmazlık; garanti müddeti dolduktan sonra meydana çıkan üretimden kaynaklı kapalı ayıp tezine dayalı olarak tüketicinin bedel iadesi istemiyle açtığı davada 4077 Sayılı Kanun’un 4. hususunda ayıba karşı sorumluluk ile ilgili olarak düzenlenen iki yıllık zamanaşımı müddetinin somut olay bakımından uygulanmasının mümkün olup olmadığı noktasında toplanmaktadır.
III. MÜNASEBET
12. Uuşmazlığın tahlilinde öncelikle zamanaşımı kavramına kısaca değinmek gerekir.
13. 818 Sayılı Borçlar Kanunu’nun (BK) 125-140., 6098 Türk Borçlar Kanunu’nun (TBK) 146-161. unsurları ortasında düzenlenen zamanaşımı, hakkın ileri sürülmesini engelleyici nitelikte olup alacak hakkının alacaklı tarafından yasanın öngördüğü müddet ve şartlar içinde talep edilmemesi halinde dava yoluyla elde edilebilme imkanından mahrum kalınması sonucunu doğurur.
14. Zamanaşımına uğrayan alacağın tahsili konusunda devlet kendi gücünü kullanmaktan vazgeçmekte, böylelikle kelam konusu alacağın ödenip ödenmemesi keyfiyeti borçlunun iradesine bırakılmaktadır. Şu halde zamanaşımına uğrayan alacak ortadan kalkmamakla birlikte artık doğal bir borç (Obligatio naturalis) haline gelmektedir. Lakin belirtmek gerekir ki, alacağın salt zamanaşımına uğramış olması, onun eksik bir borca dönüşmesi için kâfi olmayıp borçlunun kendisine karşı açılmış olan alacak davasında alacaklıya yönelik bir def’ide bulunması kuraldır (Reisoğlu, S.: Borçlar Hukuku Genel Kararlar, İstanbul 1998, s.334 vd.; Kuru, B./A., R./Y., E.: Uygar Yordam Hukuku, Ankara 1995, s.304 vd.; Üstündağ, S.: Uygar Yargılama Hukuku, İstanbul 1997, s.346 vd.; Pekcanıtez, H./Atalay, O./Özekes, M.: Uygar Yöntem Hukuku, Ankara 2009, s.323; HGK’nın 05.02.2019 tarihli ve 2018/21-523 E., 2019/70 K. sayılı; 3.5.2006 tarihli ve 2006/4-232 E., 2006/269 K. sayılı kararları).
15. Yargıtayın istikrar kazanmış son uygulamalarına nazaran, zamanaşımı tüzel niteliği itibariyle, maddi hukuktan kaynaklanan bir defi olup, metot hukuku manasında ise bir savunma aracıdır [Kuru, B.: Hukuk Muhakemeleri Tarzı, İstanbul 2001, Cilt:II, s.1761; Von Tuhr,A.: Borçlar Hukuku (C. Edege Çevirisi), Ankara 1983, s.688 vd.; Canbolat, F.: Def’i ve İtiraz Ortasındaki Farklar ve İleri Sürülmesinin Tüzel Sonuçları, EÜHF Mecmuası, Cilt:III, Sayı:1, Kayseri 2008, s.255 vd.; HGK’nın 23.05.2019 tarihli ve 2017/13-563 E., 2019/605 K. sayılı, 04.10.2018 tarihli ve 2017/4-1420 E., 2018/1419 K. sayılı; 12.03.2014 tarihli ve 2013/4-544 E., 2013/315 K.sayılı kararları].
16. Gerçekten, Türk-İsviçre öğretisinde yüklü görüşün ve İsviçre Federal Mahkemesi’nin de, zamanaşımını maddi hukuka ait bir kavram olarak kabul ettikleri anlaşılmaktadır (Erdem, M.: Özel Hukukta Zamanaşımı, 1. Baskı, İstanbul 2010, s.8, dipnot 15-16).
17. Hem mülga BK’nın 125. unsuru hem de TBK’nın 146. hususuyla alacak haklarının tabi olacağı genel zamanaşımı müddeti on yıl olarak düzenlemiştir. Lakin unsur metninde de açıklandığı üzere kanun koyucu tarafından bunun bilakis yasal düzenleme yapılabilir.
18. Gerçekten yürürlük tarihi itibariyle somut uyuşmazlıkta uygulanması gereken 4077 Sayılı TKHK’nın tüketicinin ayıp nedeniyle sahip olduğu seçimlik haklara ait zamanaşımı müddetini öngören 4/4. unsuru şu biçimdedir:
“Bu husus ile ayıba karşı sorumlu tutulanlar, ayıba karşı daha uzun bir müddet ile sorumluluk üstlenmemişlerse, ayıplı maldan sorumluluk, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile malın tüketiciye teslimi tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir. Bu mühlet konut ve tatil emelli taşınmaz mallarda beş yıldır. Ayıplı malın neden olduğu her türlü ziyanlardan ötürü yapılacak talepler ise üç yıllık zamanaşımına tabidir. Bu talepler ziyana sebep olan malın piyasaya sürüldüğü günden başlayarak on yıl sonra ortadan kalkar. Fakat, satılan malın ayıbı, tüketiciden satıcının ağır kusuru yahut hile ile gizlenmişse zamanaşımı mühletinden yararlanılamaz.”
19. Bu düzenlemeye nazaran ayıptan sorumluluk, ayıp sonradan ortaya çıkmış olsa dahi iki (tatil maksatlı taşınmazlarda beş) yıllık zamanaşımı müddetiyle sonludur. Kural bu olmakla birlikte hususun son cümlesinde istisna öngörülmüş ve ağır kusur yahut hile ile ayıbı tüketiciden gizleyen satıcının zamanaşımı mühletinden yararlanamayacağı karar altına alınmıştır.
20. Bir öteki anlatımla; ayıplı mal kararlarına nazaran satıcı ve onunla birlikte mesul olan şahısların tüketicilerin seçimlik haklarından sorumluluğu, her alacak argümanında olduğu üzere, zamanaşımına tabidir. TKHK’da bu müddet üstte açıklandığı üzere iki yıl ise de kanun koyucu bu kısa müddetli zamanaşımını öngörürken bir yandan da birtakım durumlarda bu mühletle bağlı olmanın kanunun ruhuna alışılmamış mağduriyetler doğuracağını öngörerek ayıbın ağır kusur ve hile ile tüketiciden gizlenmesi haline ait istisnalar getirmiştir. Ağır kusur yahut hile ile ayıbın gizlendiğini ispat yükü kuşkusuz tüketiciye aittir.
21. Bu açıklamalar ışığında somut uyuşmazlık irdelendiğinde; her tüketim malının aşikâr bir kullanım ömrü olması natürel ise de günümüz teknolojik şartlarında üreticilerin piyasaya sürdükleri sağlam tüketim mallarının asli modüllerini oluştururken eserden beklenen mutat ömrü karşılayacak donanımı sunması gerekir. Tüketici bu haklı beklenti ve inançla hareket eder. Aksi halde, yani garanti müddetinin dolmasından sonra üretimdeki yanılgı sebebiyle malın tümüyle fonksiyonsuz hale gelmesi riskini ve hiçbir kusuru olmamasına karşın bundan doğan sorumluluğunun salt kendisi üzerinde kalacağını bilse tüketici bu malı satın almayacaktır. Somut olayda davacı tüketicinin, mukavele tarihi şartlarına nazaran yüksek bir bedelle satın aldığı televizyondan beklentisinin, ileri teknolojiyle ve titizlikle üretilmiş, kaliteli ve sağlam bir elektronik aygıt almak olduğu açıktır. Ne var ki kelam konusu aygıt garanti müddetinin dolmasının ardından arızalanmış ve bu arıza sebebiyle kullanılamaz hale gelmiştir. Davacı, tamir talep ettiğinde garanti mühletinin dolduğu belirtilerek neredeyse yeni bir televizyon alabileceği ölçüde tamir fiyatı istenmesi üzerine eldeki davayı açmak zorunda kaldığını söz etmiştir. Yapılan yargılamada, televizyonun anakartında meydana gelen ve manzara vermemesine sebep olan arızanın üretimden kaynaklı saklı ayıp mahiyetinde olduğu, vakte bağlı olarak ortaya çıktığı ve kullanıcı kusurunun bulunmadığı uzman tarafından tespit edilmiştir. Bir elektronik aygıtın anakartının onun asli işlevlerini yerine getirmesini sağladığı genel hayat deneyimiyle de malümdur. Tüm bunlar birlikte değerlendirildiğinde satın alınan maldaki üretimden kaynaklı ayıbın ağır kusurla tüketiciden gizlendiğinin kabulü gerekir. Bu halde üretici yanında satıcı da tüketicinin seçimlik haklarından sorumlu tutulmalıdır.
22. Hal bu türlü olunca Mahkemece davalının zamanaşımı defi yerinde görülmeyerek verilen direnme kararı metot ve yasaya uygun olup yerindedir.
23. Sonuç itibariyle üstte açıklanan genişletilmiş münasebetlerle direnme kararının onanması gerekir.
SONUÇ: Açıklanan nedenlerle;
Davalı vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile direnme kararının ONANMASINA,
Aşağıda dökümü yazılı (282,15TL) harcın temyiz edenden alınmasına,
6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun süreksiz 3. unsuruna nazaran uygulanmakta olan 1086 Sayılı Hukuk Yordamı Muhakemeleri Kanunu’nun 440/III-1. unsuruna nazaran karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere 12.03.2020 tarihinde oybirliği ile kesin olarak karar verildi.
Memurlar
