TBMM Tarım Encümeninde geçen hafta kabul edilen ve besinde sahteciliğe karşı yeni cezaların yanı sıra, ispatı olmayan beslenme tavsiyelerinde bulunanlara müeyyide getirilmesini öngören düzenlemeleri de içeren yasa teklifi tartışma konusu oldu. Teklif yasalaşırsa, azık sahasında bilim konseyi oluşturulacak. Televizyon, gazete ve toplumsal medya platformlarına konseyin onaylamadığı açıklamalarda bulunanlara para cezaları verilecek. AK Parti’ye nazaran bu teklif, ekranlara ve bölüme çekidüzen verecek. Sahada çalışan birtakım isimlere nazaran ise konuşma hakkı elden alınacak.
MEHMET ÖZ ÖRNEĞİ
Teklif, TBMM Tarım Komitesinde da hararetli tartışmalara sebep oldu. Encümen Lideri AK Partili Yunus Kılıç, bir mühlet evvel “Kahvaltı yapmanın yararı yok” dediği için dünyada gündem olan Dr. Mehmet Öz’den örnek vererek “Amerika’da şovlar yapıyor artık. Birkaç gün evvel Amerika senatosu bunu saatlerce terletti ve ceza da alacak. Alması da lazım” dedi.
Kılıç şunları söyledi: Bilim heyeti kuruyoruz. Çalışma hayatları sonlanmış, çalıştıkları vade içerisinde ilmî muvaffakiyet yakalayamamış kimi kişiler var medyada. Bunlar bir gün zeytinyağı, bir gün koronavirüs, öteki bir gün ise çörek otuyla ilgili konuşuyor. Her sahada konuşan kişilerin bir derinliği olamaz. Kimsenin topluluğu yanıltmaya hakkı yok. Elinde bir belgen var mı? Yok! Yayının var mı? Yok! Yapılmış yayın var mı? Yok! Ilmî bir kanıtın var mı? Yok! Bu türlü bir şey olamaz. Sen, kendi şov programlarının seyredilmesini artırmak için yapıyorsun, kendi zatî gelirlerini artırmak için yapıyorsun. Hasebiyle bu türlü bir hakkın yok.
DAL ETKİLENİYOR
İsim vermeden Prof. Dr. Canan Karatay ve Doç. Dr. Yavuz Dizdar’ı da eleştiren Yunus Kılıç “Televizyonlarda çıkıp ‘Koronadan çok da korkmayın ya, kelle paça yiyin geçer’ diyen adamlar var. Evet, bunların yapmış oldukları bu konuşmaların topluluğu nasıl etkileyeceğini denetleyen bir sistem olmalı. Bir örnek vereyim yeniden televizyonlarda çıkıyor diyor ki bilim adamı hüviyetiyle, mütehassıs gözüyle çıkıyor oraya. ‘Tavuk eti, kanser yapar’ “Niye yapar? Nereden biliyorsun? Var mı bir delilin? Bunun cezası olmayacak mı? Ondan sonra sen sallana sallana meskenine gidiyorsun, bu memlekette 5 milyar dolar bedel oluşturan kanatlı kolu senin vermiş olduğun zarardan ötürü satışlarında yüzde 20 -30 azalma oluyor. Çalışanı var, üreteni var, taşıyanı var. Bunların haklarını kim koruyacak? Biz istiyoruz ki, öğretmenleri dinleyelim, onların dediklerine nazaran hareket edelim. İşte, burada bunun yanıltıcı yayın olup olmadığına, topluluğun güvendiği kişilerden oluşacak bir konsey karar verecek” diye konuştu.
GÖRÜŞLER AÇIKLANABİLMELİ
CHP Milletvekili Cengiz Gökçel de yanıltıcı haberleri veren şahısları cezalandırmak gerektiğini savundu. Ama medya kuruluşlarının bu noktada ayrışması gerektiğini lisana getirdi. Gökçel “Tanımın hudutları açıkça çizilmeli. Gerçeğe muhalif yayınlar tabiri netleşmeli. Sivil topluluk kuruluşları görüşlerini özgürce açıklayabilmeli. Yayın yasağı koyduğunuz devir bu iş farklı bir mecraya sarfiyat. Burada basını bence ağırlık altına alacak bir düzenleme. Bu bahiste çekincemiz var” diye itiraz etti.
KİM NE DEDİ?
KARARI 10 KİŞİLİK HEYET VERECEK
Ilmî dayanağı ve delili olmayan, ilgili bahiste bilirkişiliği bulunmayan bireyler tarafından yapılan açıklamalar kanun kapsamında cezaya muhatap bulunuyor. Tüketicinin beslenme alışkanlıklarını olumsuz etkileyen, yazılı ve görsel medya üzerinden süratle yayılan, besinler hakkında yanıltıcı, yanlı, yanlış yönlendirici ve kulaktan dolma haberler oluşturan beyanlar yeni periyotta engellenecek. Yanıltıcı yayını yapanlara yönelik 20 bin liradan 50 bin liraya kadar para cezası kesilecek. Yayıncı kuruluşlara da bir evvelki yayın muhabere gelirlerinin yüzde 2 ve 5’i arasında idari para cezası verilecek. Kelam konusu yayına program durdurma cezaları da verilebilecek. On insandan oluşacak Azık Bilim Konseyi kurulacak. Besin Bilim Konseyinin yanıltıcı yayınları belirleyecek ve buna nazaran cezai müeyyide uygulanacak.
Besin konusunda tek seslilik olmaz
Besin terörüne karşı çıkmak diğer, beslenme konusunda tavsiyelerde ve ikazlarda bulunanlara karşı çıkmak farklı. Beslenme ile ilgili konuşan kişinin tabirlerine ‘Bundan bir çıkarı var mı?’, ‘Sözleriyle topluluğa zarar veriyor mu?’ diye bakılabilir. Benim tavuk konusu ile ilgili beş tane davam ve Yargıtay onamım var. Burada üslup yanlış. Karşılarındaki muhatap gördükleri şahsa sormak yanına ‘Biz bunun hesabını soracağız’ yaklaşımı içindeler. Bu memlekette halkın gözü önünde radyasyonlu çaylar da içildi, GDO’lu besinler ve sıhhate zararlı olduğu kanıtlanan ek unsurları piyasaya sürüldü. Bunu söylemek mi yanlış? Nasıl kanıt bekliyorlar? Ben bunu söyledim diye ‘kanıtlanmadı’ stilinde cezalara maruz kalacağım öteki taraftan reklamlarda “Filanca yağ hafif”, “Filanca laktozsuz sütün sindirimi kolay” denecek. Bu tabirler halkı yanıltmıyor mu? Bunların ilmî kanıtı var mı? Reklamlardaki sözlerin kapsam dışı tutulması da yanlış. Bu kanun teklifi, topluluğun haber almamasını, el yordamıyla, reklamların yönlendirmesiyle hareket etmesini sağlayacak. Reklam yapma gücü olan kazanacak, reklam yapma gücü olmayan kazanamayacak. Başkaca Koronavirüs Bilim Heyeti ile azık bilim heyeti tıpkı şey değil. Koronavirüs yeni bir husustu. Tek sesliliği sağlamak ismine gerekliydi. Fakat besinde tek seslilik olmaz. Bir şey zararlıysa bunun söylenebilmesi lazım.
Besin Hareketi Lideri Can Kemal Özer:
Bu düzenleme, kitapları toplamaya kadar masraf
Düzenleme ile azık konseyinin ilmî bulmadığı haber, makale ve görüş beyanının gazete, televizyon, toplumsal medya üzere mecralarda yayınlanması kabahat sayılıyor. Fakat reklam istisna tutuluyor. Parasını ver istediğini söyle, Teklifte ‘yanıltıcı yayın’ diye bir başlık var. Çok cezbedici. Tüketicinin davranışları yanlış bile olsa tasa ve dehşete sevk edici her türlü yayın, gerçeğe ayrıkı yayın sayılıyor. Geleneği anlatsanız da gerçeğe ters bedellendiriliyor. Bilim heyetinin istekleri doğrultusunda konuşanlar makul görülecek. Uymaz hareket edene 20 ila 50 bin lira para cezası kesilecek. Bunlar ileride kitapları bile kapsayabilir, yanıltıcı yayın diye toplatılabilir. Bilim etrafları geçmişte sigarayı hastalarına reçete ediyordu. Zeytinyağı, yumurta ve tereyağını yasaklamışlardı. Bu kanun o gün olsaydı yumurta, tereyağı, zeytinyağı yararlı diyen 50 bin lira ceza alacaktı. Bu bir sansürdür. Kişilerin beslenme ve azık ortamlarında konuşmalarına kim mani olabilir? Bu, anayasanın ‘herkes tasavvur kanaatlerini açıklama hakkına sahiptir’ hususuna münafi. Bu kadar kanser, kısırlık, diyabet var. Illetler patladı. Ancak artık kişiler son devirlerde sanayiden kaçıyor, öze dönüş var. Bunu kim sağladı. Bir avuç insan.
Türkiye Diyetisyenler Derneği Lideri Yrd. Doç. Dr. Ayhan Dağ:
Bilim konseyine muhtaçlığımız vardı
Bu türlü bir düzenlemeye gereksinim vardı. Zira televizyonlarda isimlerinin önünde çeşitli akademik unvanları olan beşerler hiçbir ilmî delile dayanmayan haberleri ihtiva eden kendi görüşlerini ve değerlendirmelerini güya ilmî gerçekmiş üzere toplulukla paylaşıyorlar. Bunların büyük kısmı yanlış ve topluluk sıhhatini tehdit eden haberler. Ekmek zehirdir yemeyin diyen bir anlayış kelam konusuydu. Zeytinyağını bardak bardak için, kuyruk yağını yiyin, üç porsiyon pirzola, 5-10 yumurta, yarım kilo zeytin yiyen kimseler var memleketimizde. Bu beyanların büyük bir kısmı ticari tasalarla bu işin ticaretini yapan, kitabını satan, kitabını pazarlamaya çalışan birtakım kişilerin topluluğa verdiği yanlış haberler. Azık bilim şurası oluşturulması topluluk sıhhati açısından bir gereksinimdi.
Beslenme Eksperi Dyt. Taylan Kümeli:?
Ahkam kesenlerin sesi kesilecek
Beslenme ile ilgili bir şey söyleme salahiyeti olmayan beşerler, yalnızca kendi deneyimlerini aktarmak dışında ahkam kesiyorlar. Bir kişi zayıfladıysa ‘Ben nasıl zayıfladım’ diyerek, bununla ilgili yiyecekler tavsiye ediyor, yaptığı sistemi anlatıyor. Aslında deneyime dayalı olduğunu vurgulayarak lisana getirse zahir bir bölgede onun söz özgürlüğü diyebiliriz. Lakin hiçbir eğitimi olmayan bireylerin beslenmeye dair, ucu insan sıhhatini direkt etkileyecek mevzulara kadar gidecek haberleri aktarması çok yanlışlı. Bir bilim heyetinin bunu denetlemesi kusursuz bir gelişme.
Ziyneti Kocabıyık –
Memurlar
