Ceza ve Tevkifevleri (CTE) Genel Müdürlüğünden cezaevlerindeki aramalara ait, “Ceza infaz kurumlarında ayrıntılı arama istisnai bir uygulama olup gerek memleketler arası örgütlerin kabul ettiği gerekse birçok ülkenin uyguladığı bir önlem sürecidir. Ülkemizde de mahremiyete ve insan haysiyetine hürmet çerçevesinde üstte belirtilen sıkı biçim kurallarına uyularak yerine getirilmektedir.” açıklaması yapıldı.
CTE Genel Müdürlüğünün internet sitesinden yapılan açıklamada, kimi basın yayın kuruluşlarında yer alan, ceza infaz kurumlarına kabul ve girişlerde tutuklu ve mahkumlara uygulanan aramalarla ilgili tezler hakkında kamuoyunu hakikat bilgilendirmek maksadıyla basın açıklaması yapılma muhtaçlığı doğduğu söz edildi.
Ceza infaz kurumlarında aramaların, 5275 sayılı Kanun’un 36’ncı hususu ve Ceza İnfaz Kurumlarının İdaresi ile Ceza ve Güvenlik Önlemlerinin İnfazı Hakkında Yönetmelik’in 34’üncü hususu, tekrar birebir kanunun 83 ve 116’ncı unsurlarına dayanılarak hazırlanan “Hükümlü ve tutukluların ziyaret edilmeleri” hakkında yönetmelikteki kararlar ve Genel Müdürlüğün 12 Haziran 2017 tarihli genel yazısı doğrultusunda yerine getirildiği belirtilen açıklamada, bu kapsamda, “hükümlünün üzerinde kuruma sokulması yahut bulundurulması yasak unsur yahut eşya bulunduğuna dair makul ve önemli emarelerin varlığı ve kurum en üst amirinin gerekli görmesi halinde ayrıntılı arama yapıldığı” kaydedildi.
Açıklamada, bunun için şu unsurların dikkate alındığı tabir edildi:
” – Sıfat ve misyonu ne olursa olsun herkes kuruma girişte hassas kapıdan geçmek zorundadır. Hassas kapı ve dedektörlerin ikaz vermesi ya da kuşku halinde kuruma girmekte ısrarcı olan şahıslara elle fiziki arama yapılmaktadır.
– Kuruma kabul edilen hükümlü ve tutuklular, öncelikle genel kurallar çerçevesinde hassas kapı ve dedektör aramasından geçirilmektedir. Buna müteakip ilgililerin üstü ve elbisesi fiziki aramaya tabi tutulmaktadır. Genel olarak bu formda yapılan aramalar hükümlü ve tutuklunun kuruma kabul edilmesi için kafidir.
– Genel arama süreçlerine karşın ilgilinin kuruma yasak husus yahut eşya sokacağına dair makul ve ağır kuşku varsa ayrıntılı arama uygulaması yapılır.
– Ayrıntılı arama, tutuklu ve mahkumun utanma hissini ihlal etmeyecek ve dışarıdan içerinin görülmeyeceği formda, yalnızca aramalar için tahsis edilmiş bir odada hükümlü ve tutukluyla birebir cinsiyetten iki işçi tarafından gerçekleştirilir.
– Arama sırasında evvel vücudun üst kısmındaki giysiler çıkarılır, vücudun alt kısmında giysiler üst kısmındaki giysiler giyildikten sonra çıkarılır. Bu süreçler sırasında ilgiliye tek kullanımlık önlük verilir.
– Ayrıntılı arama sırasında vücuda dokunulmaması için gerekli ihtimam gösterilir. Öncelikle, tutuklu ve mahkumdan yasak husus yahut eşyanın kendisi tarafından çıkartılıp teslim edilmesi istenir. Aksi takdirde, vücut çukurları aranması gereken hallerde ayrıntılı arama tabip tarafından yerine getirilir.”
– “Detaylı arama, mümkün olan en kısa mühlet içinde bitirilir”
Açıklamada, ayrıntılı aramada temel gayenin gerek ilgilinin gerekse başka tutuklu ve mahkumların can, emniyet ve sıhhatlerinin korunması olduğu, böylelikle tutuklu ve mahkumların korunması yanında kuruma kesici-delici alet, uyuşturucu üzere yasak unsur girişlerinin de önüne geçilmesinin sağlandığı vurgulandı.
Ayrıntılı aramanın, istisnai bir uygulama olduğu, bu tıp durumlarda gereklilik, ölçülülük ve orantılılık prensiplerinin temel alındığı belirtilen açıklamada, “Mevzuatta ‘çıplak arama’ olarak belirtilen uygulama, ayrıntılı olarak yapılan bir arama tipi olup, hükümlü yahut tutuklunun büsbütün çıplak kalacak halde bir arama yapılması kelam konusu değildir.” sözlerine yer verildi.
Açıklamada, Anayasa Mahkemesince 2013/5545 sayılı ferdi müracaata istinaden verilen 15 Aralık 2015 tarihli karar ile ayrıntılı arama nedeniyle Anayasa’nın 17’nci unsurunun üçüncü fıkrasının (insan haysiyeti ile bağdaşmayan muamele) ihlal edildiğine ait savların “açıkça destekten mahrum olması nedeniyle kabul edilemez olduğu” sonucuna varıldığına işaret edilerek, şunlar kaydedildi:
“Söz konusu kararda, önlemin müracaatçıya uygulanış biçiminin, ‘çıplak arama kurumunun kaçınılmaz ögelerin ötesine geçmediği ve müracaatçının aşağılanması ya da küçük düşmesine sebebiyet vermediği’ belirtilmiştir. Tekrar Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, ‘cezaevi güvenliğini sağlamak, hata işlenmesini ya da nizamın bozulmasını engellemek maksadıyla çıplak arama yapılmasının uygun ve gerekli olabileceğini’ kabul etmiş, bu sürecin ‘ölçülü ve düzgün bir formda yürütülmesi gerektiğini’ tabir etmiştir.
Birebir formda, 1957 yılında BM tarafından ‘Mahkumlara Yönelik Muamelede Gözden Geçirilmiş Minimum Standart Kurallar’ olarak isimlendirilen kurallar, 2015 yılı aralık ayı içerisinde BM Genel Kurulunca gözden geçirilerek yine düzenlenmiş ve Nelson Mandela Kuralları olarak isimlendirilerek kabul edilmiştir. Cezaevlerinin memleketler arası standartlarını tayin eden bu kurallar içerisinde de ayrıntılı arama kabul edilmiş, ‘gereklilik, ölçülülük ve mahremiyete saygı’ unsurları çerçevesinde yapılabileceği belirtilmiştir.”
– “İnfaz rejimi, şeffaflıkla ve hukuka uygun olarak yürütülüyor”
Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesinin tavsiye kararlarında da bu tıp aramalara hangi durumlarda başvurulacağı ve aramaların nasıl yapılacağının belli formda ulusal hukuk tarafından düzenlenmesi gerektiğinin belirtildiği aktarılan açıklamada, bugün İngiltere, Hollanda, İsveç, ABD, İtalya, Almanya üzere pek çok ülkede ceza infaz kurumlarında ayrıntılı aramaya ait karar ve uygulamalar bulunduğu kaydedildi.
Açıklamada, ayrıyeten ceza infaz kurumlarında infaz rejiminin, mevzuat ve tarafı olunan milletlerarası mukaveleler çerçevesinde, şeffaflıkla ve hukuka uygun olarak yürütüldüğüne dikkat çekilerek bu kapsamda ceza infaz kurumlarının, TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komitesi, TBMM Dilekçe Kurulu, Kamu Denetçiliği Kurumu, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, izleme konseyleri, cezaevi savcıları, infaz hakimlikleri ile Adalet Bakanlığı müfettişleri ile kontrolörleri tarafından her vakit habersiz olarak denetlenebildiği ve kurumların milletlerarası seviyede Avrupa İşkenceyi Tedbire Komitesi (CPT), BM Azaba Karşı Komite (CAT), Azabın Önlenmesi Alt Komitesi (SPT) tarafından da izlendiği vurgulandı.
– “İnfaz uygulamalarımız keyfi ve makûs muameleye sıfır tolerans anlayışıyla yerine getirilmektedir”
Açıklamada, şunlar kaydedildi:
“Yukarıda açıklanan sebepler ve esirgeyici unsurlar doğrultusunda yapılan aramalarda, ceza infaz kurumunda bulunanların güvenliğini ve sıhhatini tehdit edebilecek nitelikte, uyuşturucu husus, delici ve kesici aletler, bağlantı araçları, sim kart, örgütsel talimat içeren notlar üzere unsurlar ele geçirilmiştir.
Sonuç prestijiyle üstte izah edildiği üzere ceza infaz kurumlarında ayrıntılı arama istisnai bir uygulama olup gerek milletlerarası örgütlerin kabul ettiği gerekse birçok ülkenin uyguladığı bir önlem sürecidir. Ülkemizde de mahremiyete ve insan haysiyetine hürmet çerçevesinde üstte belirtilen sıkı form kurallarına uyularak yerine getirilmektedir. Bilhassa uyuşturucu ve terör hatalarından hükümlü yahut tutuklu olup şahsen kendi vücudunu suistimal etmek isteyenlerin önüne bu usulle geçilebilmektedir. İnfaz uygulamalarımız keyfi ve berbat muameleye sıfır tolerans anlayışıyla yerine getirilmektedir.”
Memurlar