Türkiye iktisadının geçmişi; faiz düştükçe büyümenin arttığını gösteriyor. Faiz lobisinin yaptığı dayatmanın tersine Türkiye; düşük faiz ve düşük enflasyonu bir ortada yaşadığı 2010-2015 devrinde büyük yatırımlara imza attı. Yüzde 4,5 faiz ve yüzde 6,5 enflasyonu gördüğü Mayıs 2013’te makroekonomik göstergelerde en parlak periyodunu yaşadığı sırada Seyahat kalkışmasıyla durdurulmak istendi.
DEV YATIRIMLARA İMZA ATTIK
Yatırım, üretim, istihdam ve ihracatı baltalayan yüksek faiz, ekonomik büyümenin önündeki en büyük bariyer olarak duruyor. Son 10 yıllık sayılar incelendiğinde, bu gerçek net olarak anlaşılıyor. Faizlerin yüksek olduğu yıllarda Türkiye’nin Gayrisafi Yurtiçi Hasılası’nın küçüldüğü, faizin düşük olduğu yıllarda ise Türkiye iktisadının güçlü büyüme kaydettiği görülüyor. İstanbul Havalimanı, Osmangazi Köprüsü ve İzmir Otoyolu, Yavuz Sultan Selim Köprüsü üzere dev yatırımlara bu devirde imza atan Türkiye; direkt yabancı yatırım çekerek dikkatleri üzerine çekti.
FAİZ DÜŞTÜĞÜNDE DAİMA BÜYÜDÜK
Türkiye iktisadı son 10 yılda hiç eksi büyüme kaydetmedi. Yıllık bazdaki büyüme tablolarında yüzde 0,9 ile yüzde 11,1 ortasında değişen oranlarda ekonomik büyüme, faizin düşük olduğu yıllarda yüksek seyretti. Faizin yüksek olduğu yıllarda ise zayıf kaldı. Eylül 2018’de yüzde 24’e çıkarılan faizin tesiriyle ekonomik büyüme 2019’da yüzde 0,9’da kaldı. Türkiye’nin son yılların en yüksek büyümesi olan yüzde 11,1’i yakaladığı 2011’de faizler yüzde 5,75-6,25’te ortasındaydı. İktisadın yüzde 8,5 büyüme kaydettiği 2013’te de faizler tarihi düşük düzey olan 4,5’e kadar gerilemişti.
YÜKSEK FAİZ BÜYÜMEYİ BALTALIYOR
Merkez Bankasının faizleri yüksek tuttuğu yıllarda üretim ve arz üzerinde büyük bir maliyet baskısı oluştu. Sağlam bir ekonomik yapının yalnızca fiyat istikrarı sağlamakla elde edilmediğine dikkat çeken uzmanlar, kalkınma dostu bir merkez bankası siyasetinin kıymetini vurguluyor. Yüksek faiz ortamının büyümeyi her vakit negatif etkilediğine dikkat çeken uzmanlar, siyaset faizi arttığında bilhassa fonlama açısından işletmelerin finansman şartları zorlaştırdığının altını çiziyor.
YALNIZCA FİYAT İSTİKRARI YETMEZ
Bir ülkede belirli bir vakit içinde üretilen tüm son mal ve hizmetlerin para ünitesi cinsinden bedelini söz eden Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYİH), ekonomik büyüklüğü gösteren en kıymetli ölçüt olarak kabul ediliyor. Merkez Bankalarının eski metot idare anlayışının dışına çıkarak enflasyon hedeflemesinin yanısıra ekonomik büyüme, istihdam ve ihracat üzere temel dinamikleri de göz önünde bulundurmaları gerektiği vurgulanıyor. Bu anlayışın bütün dünyada geliştiği bir devirde Türkiye’nin yine yüksek faizlere mahkum etme teşebbüsü dikkat çekiyor. Sağlam bir ekonomik yapının yalnızca fiyat istikrarı sağlamakla elde edilmediğine dikkat çeken uzmanlar, kalkınma dostu bir merkez bankası siyasetinin değerini vurguluyor.
%15’LİK FAİZ LOBİYİ TATMİN ETMEMİŞ!
İktisat idaresindeki değişiklikle birlikte yine sahne alan faiz lobisi her toplantı öncesinde Merkez Bankası üzerinde baskı kurarak faizleri yüksek tutmasını sağlamaya çalışıyor. İktisat idaresini dolar-faiz-enflasyon üçgeninde kıskaca almaya çalışan faiz lobisi, milletin vergilerinden oluşan hazine gelirlerine daima göz dikti. Merkez Bankası Lideri Naci Ağbal birinci toplantısında faizleri 475 baz puan arttırmasına karşın, faiz lobisi, perşembe günü yapılacak yılın son Para Siyaseti Şurası toplantısında yeni bir faiz artışı işin baskı yapmayı sürdürmesi dikkat çekiyor.
REFAH VE KALKINMANIN DÜŞMANI FAİZ
Faiz lobisi; TL’nin dolar ve avro üzere rezerve para üniteleri karşısında bedel kaybetmesini faizlerin yükseltilmemesine bağlıyor. Yıllardır bu tezi Türkiye’ye dayatan lobi, yüksek faiz ortamında yüksek ölçüde haksız kar elde etti. Mayıs 2013’te faizleri yüzde 4,5’e kadar düşürmeyi başaran Türkiye, seyahat olaylarıyla durdurulmaya ve iktisadı çökertilmeyi çalışıldı. 17/25 Aralık kumpaslarıyla Akabinde FETÖ üzerinden hükümeti düşürmeye çalışan lobi, 15 Temmuz darbe teşebbüsüyle Türkiye’ye diz çöktürmeye girişti lakin başarılı olamadı.
DÜŞÜK FAİZLE ÇOK ÜRETİM ÇOK İHRACAT
Faizlerin düşük olduğu periyotlarda Türkiye’de kaynaklar, bankalarda tutulmak yerine yatırıma ve üretimde bedellendiriliyor. Bu da beraberinde bol üretim ve daha fazla ihracatı getiriyor. Üretimin artmasıyla birlikte enflasyon da aşağı çekiliyor. Faizlerin yüksek tutulduğu periyotlarda ise bankalar piyasaya kaynak sağlamak yerine topladıkları paraları faizde değerlendirmeye yoluna gidiyor. Bu da üretimi baltaladığı üzere, yüksek ithalata ve büyük cari açığa yol açıyor.
İbrahim Acar
Memurlar
