Dünya’dan Ali Ekber Yıldırım’ın haberine nazaran, Tarım ve Orman Bakanlığı, besin eserlerinin etiketinde ‘trans yağ’ ibaresini kaldırmak için yönetmelik taslağı hazırladı.
Taslak bu haliyle kabul edilirse besin eserlerinde ‘trans yağ’ olsa da olmasa da etikete yazılamayacak ve tüketici trans yağ olup olmadığını bilemeyecek. Birtakım eserlerin etiketinde yer alan ‘ürünlerimizde trans yağ yoktur’ ibaresi de böylelikle yasaklanmış olacak.
Trans yağa yüzde 2 sınırlaması getirildi
Bakanlık tarafından hazırlanan ‘Türk Besin Kodeksi Besin Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’ taslağı bakanlığın internet sayfasında görüşe açıldı.
Taslaktaki en kıymetli değişiklik, trans yağ ibaresinin besin etiketlerinden çıkarılması olacak. Taslağın 7. unsuruna nazaran, Türk Besin Kodeksi Besin Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği’nin 35.maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendi şu halde değiştiriliyor: “7/3/2017 tarihli ve 30000 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Türk Besin Kodeksi Besinlere Vitaminler, Mineraller ve Makul Başka Öğelerin Eklenmesi Hakkında Yönetmelik ile getirilen kısıtlamalar kapsamında besin etiketlerinde trans yağ ile ilgili beyan yapılmaz.”
Bakanlığın değiştirmek istediği uygulamadaki yönetmeliğin 35. hususunun ilgili kısmı şöyle:
UNSUR 35 – (1) Mecburî beslenme bildirimi aşağıdaki bilgilerden oluşur: a) Güç bedeli. b) Yağ, doymuş yağ, karbonhidrat, şekerler, protein ve tuz ölçüsü.
c) Tuz içeriğinin yalnızca besinin tabiatında bulunan sodyumdan kaynaklandığı durumlarda bu duruma ait bir tabir beslenme bildirimine çok yakın bir yerde yer alabilir.
ç) Öbür mevzuat kararları gizli kalmak kaydıyla, bu unsurun birinci fıkrasının ( b) bendinde belirtilen bilgilere ek olarak yalnızca ilgili besin kodeksinde tanımlanan sürülebilir yağ/margarinler, ağır yağlar, bitkisel yağlar ve bu yağları içeren besinlerin yüzde 2’den fazla trans yağ içermesi durumunda trans yağ ölçüsü bildirilir.
Kanada ve kimi AB ülkelerinde yasak
Yapılan araştırmalar, trans yağların insan sıhhati üzerinde olumsuz tesirleri olduğunu ortaya koyuyor. Bu nedenle Kanada, AB’nin birtakım ülkelerinde kullanımı yasaklanan trans yağ, Türkiye’de büsbütün yasak değil.
Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından hazırlanan ve 7 Mayıs 2020 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan Türk Besin Kodeksi Besinlere Vitaminler, Minareller ve Belli Öbür Öğelerin Eklenmesi Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile yüzde 2 ile sonlandırıldı. Yüzde 2’nin üzerinde kullanımı yasak. Yüzde 2’nin altında ise etikete yazılıyordu. Ama bundan sonra yazılamayacak.
‘Yeni düzenleme trans yağ kullanmayanlar için haksız rekabet oluşturacak’ Türkiye Besin Dernekleri Federasyonu yetkilileri yapılacak değişikliğin yanlışsız olmadığını, bilhassa merdiven altı yahut kayıt dışı olarak nitelendirilen eserlerde trans yağların kullanıldığını belirtiyor.
Yetkililer, “Endüstri bu alanda değerli yatırımlar yaptı. Birçok işletme eserinde trans yağ kullanmıyor. Yeni düzenleme trans yağ kullanmayanlar için haksız rekabet oluşturacak. Trans yağın etiketlerde belirtilmesi gerekir. Ayrıyeten kontrollerin çok iyi yapılması lazım. Trans yağ kullandığı halde etikette belirtmeyenler var. Bunu önlemek yerine trans yağ ibaresinin büsbütün kaldırılması tüketicinin hakikat bilgilendirilmesi unsuruna alışılmamış. Yıllardır tüketicilerin etikete bakarak eser almalarını söyledik. Artık etiketlere bakan tüketici yanlış ve eksik bilgilendirilmiş olacak” bilgisini verdi.
Bakanlığa nazaran: İbare tüketiciyi yanlış yönlendiriyor
Tarım ve Orman Bakanlığı Besin ve Denetim Genel Müdürü Harun Seçkin düzenleme ile ilgili olarak şunları söyledi:
“Bu düzenleme ile ‘trans yağ yoktur’ ibaresini kaldırıyoruz. Esasen trans yağ kullanımını yüzde 2 ile sonlandırdık. Bu çok değerli bir düzenleme. Yağ olan bir besinde yüzde 2’nin altında trans yağ olması lakin tahlille tespit edilebilir. Trans yağ olma mümkünlüğü çok düşük. Etikete ‘trans yağ yoktur’ diye yazıldığında tüketicide yanlış algı yaratabilir. Başka eserlerde trans yağ varmış üzere bir algı oluşuyor. Bunu önlemek istiyoruz. AB, Nisan 2021’de bu uygulamaya geçecek, biz 1 Ocak itibariyle geçmiş olacağız. Geçmişte, GDO ile ilgili emsal bir durum yaşanmıştı. Türkiye’de besinlerde GDO kullanımı yasak. Birtakım üreticiler besin etiketine ‘GDO yoktur’ diye yazınca başkaları için haksız rekabete neden olur diye kaldırılmıştı.”
Yasal olarak yüzde 2’nin üzerinde trans yağ kullanımının yasak olduğunu belirten Seçkin, kontrollerde yüzde 2’nin üzerine yasal süreç yapıldığını söyledi.
‘Tedavi edici’ kelamına müsaade
Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından hazırlanan yönetmelik taslağı ile besinlerin tedavi edici ve iyileştirme özelliğine sahip olduğuna dair bilgilendirme yasağı da kaldırılıyor. Taslak ile Türk Besin Kodeksi Besin Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliğinin 7. unsurunun 3. fıkrası yürürlükten kaldırılacak. Yürürlükten kaldırılan fıkra şöyle: “Özel beslenme emelli besinler ile ilgili mevzuat kararları gizli kalmak kaydıyla, besinin bir hastalığı tedbire, tedavi etme yahut iyileştirme özelliğine sahip olduğuna dair bilgilendirme yapılamaz, bu tıp özelliklere atıfta bulunulamaz.”
Bu fıkranın yürürlükten kaldırılması ile besinlerin hastalıkları tedbire, tedavi edici ve iyileştirici özelliklerine dair bilgilendirme yapılmasına müsaade verilmiş olacak.
Trans yağ nedir?
Trans yağlar ya da trans yağ asitleri, doymamış yağ kümesinde yer alır. Trans yağlar hayvan bedeninde doğal olarak üretilebileceği üzere endüstriyel yollarla da üretilebilir. Doğal yolla üretilen trans yağlar, birtakım hayvanların sindirim sistemindeki bakterilerce sentezlenir ve bu hayvanlardan yapılan hayvansal besinlerde az ölçüde trans yağ bulunabilir.
Süt eserlerde bulunan toplam yağın yaklaşık yüzde 2-8’ini trans yağlar oluştururken et çeşitlerinde bu oran yüzde 3-9 ortasındadır. Doğal yollarla üretilen ve hayvansal besinlerden alınan trans yağ az ölçüdedir ve sıhhat açısından önemli bir risk oluşturmaz. Yapay yolla üretilen trans yağlar, sıvı haldeki bitkisel yağların hidrojenle doyurularak daha katı hale gelmesiyle elde edilir. Endüstriyel trans yağlar sıhhat için hayli ziyanlıdır. Pek çok farklı maksatla paketlenmiş eserlerde, hazır besinlerde bulunan bu yağın çok tüketiminin, önemli sonuçları olabilecek hastalıklara yol açabileceği bilinmektedir.
Trans yağ neden kullanılır?
Trans yağlar; ucuz, kullanımı kolay ve uzun müddet bozulmadan bekleyebilen bir yağ çeşididir. Yiyeceklere hoş bir tat verir ve çabuk bozulmalarını önler. Bu avantajları nedeniyle paketli besinlerin raf ömrünü uzatmada kullanılır. Trans yağ kullanılmış eserler ucuza mal olur, uzun müddet rafta kalabilir ve tüketiciler tarafından tadı beğenilir. Bu yüzden ambalajlı besinlerin üretiminde tercih edilen bir yağ cinsidir.
Restoranlarda da bilhassa kızartma yağı olarak sıklıkla kullanılan bir yağdır. Tekrar tekrar kullanılabildiği için hazır yemek bölümünde tercih edilir. Maliyet ve uzun kullanım ömrü üzere mevzularda avantajlı bir besin olmakla birlikte tüketicilerin sıhhatini önemli ölçüde riske atan trans yağların, besin bölümünde kullanımı pek çok ülke tarafından kısıtlanmıştır.
Trans yağ nelerde bulunur?
Besin kesiminde trans yağ içeriği en yüksek besinler: Margarin, ekmek, pasta üzere unlu mamuller, patlamış mısır, dondurma atıştırmalıklar, patates kızartması, çıtır tavuk üzere fast foodlar, kahve kreması olarak sayılabilir.
Trans yağın ziyanları nelerdir?
Trans yağların, günlük alınan toplam yağ ölçüsü içindeki oranının fazla olması pek çok farklı hastalık açısından risk oluşturur. Çok trans yağ tüketimi kalp hastalıklarına yakalanma riskini artırır. Diyabete yakalanmada, artmış trans yağ tüketimi kıymetli bir etkendir.
Trans yağ, damarların en iç katmanında hasara neden olarak damar yapısını bozabilir. Bu bozulma sonucunda damarlarda genişleme meydana gelebilir. Trans yağların kimi kanserlerin gelişimine neden olduğuna dair çalışmalar da mevcut. Bayanlarda göğüs kanseri riskini artırdığını gösteren çalışmalar yapılmıştır.
Raflardaki eserler için mühlet uzatılabilir
Yönetmelik taslağına nazaran, besin etiketlerinden ‘trans yağ’ ibaresinin çıkarılması 1 Temmuz 2021’den itibaren uygulanmaya başlanacak. Besin ve Denetim Genel Müdürü Seçkin, taslağı görüşe açtıklarını ve uygulama ile ilgili müddetin dal taleplerine nazaran uzatabileceklerini söyledi. Seçkin, “Raflardaki eserleri dikkate alarak altıncı ayın sonuna kadar verdiğimiz süreyi biraz daha uzatabiliriz” dedi.
Memurlar
