ABD’de doktora talebesi olan Lisa Piccirillo, 50 yıldır çözülemeyen Conway Düğümü sorununu bir haftadan kısa müddette çalışarak çözüp tarihe geçti. Laf konusu sorun birinci kere 1970’te İngiliz matematikçi John Horton Conway tarafından gündeme getirildi.
SORUN BIRINCI SEFER 1970’TE GÜNDEME GETİRİLDİ
Lisa Piccirillo, Conway Düğümü meselesini ele aldığında Teksas Üniversitesi’nde doktora tahsili görüyordu. Kendisi de bir matematikçi olan üniversitedeki profesörü Cameron Gordon ile konuşurken, çok rahat bir halde hesaplamalarından bahsetti. Piccirillo bilim haberleri sitesi Quanta’ya yaptığı açıklamada “Birden ‘Neden daha çok heyecan duymuyorsun’ diye bağırmaya başladı. Çılgına dönmüştü” dedi. Conway Düğümü sorunu, 1970’te İngiliz matematikçi John Horton Conway tarafından gündeme getirilmişi, lakin Piccirillo meselesi birinci olarak 2018’de katıldığı bir seminerde duydu. Prof. Gordon “Bunun ne kadar eski ve meşhur bir sorun olduğunu bildiğini sanmıyorum” dedi.
MESELESI ÇÖZÜNDE TEDRISAT ÜYELİĞİNE GETİRİLDİ
Piccirillo’nun çalışması, geçtiğimiz aylarda Annals of Mathematics isimli bir bilim mecmuasında yayımlandı ve meselesi çözmesinin akabinde Massachusetts Teknoloji Enstitüsü‘nde (MIT) talim üyeliği hizmetine getirildi. Universidad Autönoma de Madrid ‘de (UAM) araştırmacılık yapan ve İspahya Matematik Bilimleri Enstitüsü’nün bir üyesi olan Javier Aramayona “Conway Düğümü sorunu çok uzun vadedir çözülemedi ve çok sayıda parlak matematikçi, bu sorunu ele alıp, çözmeyi başaramadı” dedi.
MATEMATİK DÜĞÜMÜ NEDİR?
Matematik düğümleri, matematiğin topoloji ismi verilen çok belli bir meydanının konusu. Temel olarak topoloji çalışmaları, nesnelerin kırılmadan deforme olduklarında, büküldüklerinde ve gerildiklerinde nasıl davrandıklarını inceleniyor. Düğüm teorisi de topolojinin bir kolu. Gerçek ömürden örnekler vermek gerekirse, bir matematik düğümünün uçları birleşiyor. En kolay düğümse halka formunda ve çözülemiyor. Lakin düğüm, kendi üzerinden geçtiği mekanlar çoğaldıkça daha da karmaşıklaşıyor. Seville Üniversitesi Matematik Enstitüsü’nden Marithania Silvero “Sezgisel fikir, bir ipi hayal etmek. Düğüm teorisi bu ip üzerindeki deformasyonlar üzerine çalışır. Bir diğer deyişle, bu ipi nasıl eğebileceğimize, bükebileceğimize, katlayabileceğimize, gerebileceğimize bakarız. Ancak bu ipi kesemeyiz. Bu yasaktır” diye anlatıyor.
SORUNU ORTAYA ATAN İSİM KORONADAN ÖLDÜ
Düğüm sorununun arkasındaki isim, John Horton Conway, Nisan ayında 82 yaşındayken Covid-19’dan öldü. Liverpool doğumlu akademisyen, Cambridge ve Princeton üzere prestijli üniversitelerde çalışmış, üretken, tesirli ve karizmatik bir matematikçiydi. Biyografisini yazan Siobhan Roberts’a nazaran “dünyanın en çok sevilen ego manyağıydı.” Conway, “Arşimet, Mick Jagger, Salvador Kısmı ve Richard Feynman’ın tek bir kişide birleşmiş hali” diye tanımlanıyordu.
“EV ÖDEVİ GİBİ”
Pekala bir doktora mekteplisi, Conway’in ünlü sorununu nasıl bu kadar çabuk çözebildi? Piccirillo, 11 farklı geçişi ve bükümü olan Conway Düğümü meselesine, üzerinde çalışması biraz daha az karmaşık olan ve “kardeş düğüm” diye bilinen benzeri bir versiyonunu yaparak yaklaştı. Bu düğüm üzerinde çalışıp çözdükten sonra, bulgularını Conway’in düğümü üzerinde uyguladı. Quanta’ya konuşan Piccirillo, “Gündüz üzerinde çalışmadım, zira gerçek matematik olarak görmüyordum. Daha çok bir mesken ödevim üzere bakıyordum ve ben de konuta gidip ödevimi yaptım” dedi.
BAYANLARIN MATEMATİK ORTAMINDA ÇALIŞMASINA İLHAM VERECEK
ABD’nin en kırsal eyaleti Maine’de dünyaya gelen Piccirillo, Boston College’ta matematik eğitimi gördü. 2013’te üniversite talebesiyken, Ulusal Bilim Vakfı’ndan daha ileri seviyede eğitim alabilmek için bir burs kazandı. Piccrillo’nun profesörlerinden Elisenda Grigbsy, Boston College gazetesine yaptığı açıklamada “Başladığında, düğüm teorisinde ve doğrusal cebirin ötesinde bir eğitimi yoktu. Ancak bir hafta içinde çok sayıda doktora talebesinin zorlandığı denklemlerde başarılıydı.” dedi. Piccirillo’nun Conway’in düğümünü muvaffakiyetle “çözmesi” bir cinsiyet eşitsizliğinin bulunduğu matematik meydanında, daha çok bayanın çalışmasına ilham verebilir. ABD Çalışma Bakanlığı’nın olgularına nazaran, devlette “matematik ve bilgisayar meydanlarında çalışanların” yalnızca yüzde 26’sı bayan.
BBC Türkçe
Memurlar
