Fizik profesörleri Prof. Dr. Metin Arık, Prof. Dr. Saleh Sultansoy, Prof. Dr. M. Atıf Çetiner, Doç. Dr. Abdüllatif Çalışkan, Dr. Ümit Kaya, Isparta’da 2007 yılındaki uçak kazasında hayatını kaybeden Prof. Dr. Engin Arık’ın, Türkiye’de birinci defa gündeme getirdiği toryum, Türk Hızlandırıcı Kompleksi (TAC), Türk Bilim Kenti üzere projelerinden oluşan ‘Yeşil Nükleer Enerji’ üzerine ortak bir çalışma gerçekleştirdi.
PROFESÖR ARIK’IN DÜŞÜ
Türkiye’nin çeşitli üniversitelerinde vazife yapan bilim insanları tarafından hazırlanan çalışmada, proton hızlandırıcıya dayalı toryum yakıtlı güç sistemi ele alındı. Bilim insanları, Türkiye’nin güçlü toryum rezervlerine hızlandırıcı teknolojisi eklenebilirse ülkemizin ve hatta dünyanın güç sorununu çözebileceğini, böylelikle Prof. Dr. Engin Arık’ın duşunun gerçeğe dönüşeceğini vurguladı.
CERN’DEKİ DENEYLERDE MİSYONLU
Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi’nde (CERN) kainatın sırlarını keşfetmek için tasarlanmış ATLAS deneyi, LHeC büyük hadron elektron çarpıştırıcısı ve FCC gelecek dairesel çarpıştırıcı projelerinde vazifeli Prof. Dr. Saleh Sultansoy, çalışmanın içeriği hakkında bilgi verdi. TOBB ETÜ Materyal Bilimi ve Nanoteknoloji Mühendisliği Kısmı’ndan Prof. Dr. Sultansoy, “Engellenerek yarım kalan TAC projesi sayesinde ‘maddenin kudret’i zerriyesi’ Türkiye ve genel olarak bu coğrafyada da irdelenecekti. Proje gerçekleşseydi, Türkiye bu alanda bölgesel cazibe merkezi ve global cazibe merkezlerinden biri olacaktı” dedi.
EA YAHUT ADS TEKNOLOJİ
21’inci yüzyılın stratejik teknolojileri ortasında kıymetli yere sahip parçacık hızlandırıcılarının bilim, teknoloji, tıp ve endüstrinin birçok alanında kullanıldığına işaret eden Prof. Dr. Sultansoy, “Ülkemiz açısından tahminen de en kıymetli kullanım alanı ise Nobel Mükafatı sahibi Carlo Rubbia’nın önderliğinde 1990’larda CERN tarafından önerilen, Güç Yükselteci (Energy Amplifier-EA) yahut Hızlandırıcı Sürümlü Sistem (Accelerator Driven System-ADS) teknolojisidir” dedi.
TORYUMDAN NÜKLEER YAKIT
Dünyanın artan güç muhtaçlığını karşılamak için klâsik nükleer reaktörlere alternatif olarak geliştirilen bu teknolojinin bilhassa son yıllarda büyük evre kaydettiğini belirten Prof. Dr. Sultansoy, “Toryumu nükleer yakıt olarak kullanmaya imkan sağlayacak bu teknoloji Türk kamuoyunun gündemine, 2007’de elim bir uçak kazasında kaybettiğimiz Prof. Dr. Engin Arık’ın 2002’de basına verdiği söyleşiyle taşınmıştı” dedi.
ULUSAL PROGRAM KAİDE
Son yıllarda başta Belçika, Çin ve Hindistan olmak üzere birçok ülkede bu mevzuda ulusal programlar başlatıldığını kaydeden Prof. Dr. Sultansoy, milletlerarası işbirlikleri oluşturulduğunu da ekledi. Prof. Dr. Sultansoy, “Ülkemizin de en kısa vakitte ulusal bir program başlatması ve milletlerarası işbirliklerine dahil olması şart” dedi.
Sistemle ilgili bilgi veren Prof. Dr. Sultansoy, “Bu sistemin klasik reaktörlerden en değerli farkı, nükleer süreci tetikleyen nötronların reaktörün dışında proton hızlandırıcı kullanılarak üretilmesi. Bu nedenle de prensip olarak Çernobil’de yaşanan tipten kazaların olması mümkün değil. Öteki bir kıymetli avantaj da uzun ömürlü nükleer atıkların çok az olmasıdır” diye konuştu.
DÜNYADAKİ TORYUM REZERVLERİ
OECD Nükleer Güç Ajansı (NEA) ve Milletlerarası Atom Gücü Ajansı’nın (IAEA) bilgilerine nazaran dünya toryum rezervlerinde birinci sırayı 846 bin tonla Hindistan’ın aldığını belirten Prof. Sultansoy, “744 bin tonla Türkiye ikinci, 606 bin tonla Brezilya üçüncü. Avustralya 521 bin, ABD 424 bin, Mısır’da 380 bin ton olarak sıralanıyor. Türkiye’de yapılan araştırmalara nazaran ise IAEA’nın bilgilerinin çok daha üzerinde toryum rezervi olduğu kestirim ediliyor” diye konuştu.
YÜZDE 20’Sİ TÜRKİYE’DE
Türkiye’de Eskişehir- Sivrihisar bölgesinde 380 bin ton toryum rezervi tespit edildiğini kaydeden Prof. Dr. Sultansoy, “Ayrıca Malatya-Kuluncak bölgesinde havadan ön arama yapılmış, lakin rezerv tespitine yönelik çalışma yapılmamıştır. Profesör Carlo Rubbia’nın; 1990’lardan itibaren yaptığı sunumlarda Türkiye’nin toplam toryum rezervinin 880 bin ton (dünya toryum rezervinin yüzde 20’si) civarında olduğu belirtilmektedir. Son bulgular Rubbia’nın görüşünü desteklemektedir. Yalnızca Isparta Aksu bölgesinde tespit edilen 20 bin ton üzerindeki toryum rezervi, Türkiye’nin 100 yıl boyunca güç gereksinimini karşılar. Bu bölgedeki toryum, Sivrihisar rezervlerinden farklı olarak, çok daha kolay işlenebilir niteliktedir” dedi.
KALICI EKONOMİK VE STRATEJİK BİR KIYMET
Bilim insanlarının ortak çalışmasında, hızlandırıcı sürümlü toryum yakıtlı sistemlerin, gelecekte en değerli güç kaynaklarından biri olacağı vurgulandı. Fosil yakıt rezervleri tükendikçe petrol ve başka konvansiyonel güç tiplerinin fiyatının artmaya devam etmesi nedeniyle ADS teknolojisinin en ucuz ve en inançlı güç üretim düzeneklerinden biri olmasının kaçınılmaz olduğu kaydedildi. Gelecekte bir ülkenin hem toryum rezervlerine hem de onu itimatla kullanacak, kendi ürettiği ADS teknolojisine sahip olmasının, kalıcı bir ekonomik ve stratejik paha oluşturacağına dikkat çekildi.
ADS TEKNOLOJİSİ HEMEN BAŞLATILMALI
Projede, yapılması gereken uygulamalara da tüm teknik detaylarıyla yer veriliyor. Dünyadaki kestirim edilen toryum rezervinin yaklaşık beşte birinin Türkiye’de bulunduğu göz önüne alınırsa, ADS teknolojisi ile ilgili AR-GE çalışmalarının hemen başlatılması gerekliliği vurgulandı. Çalışmada, öncelikli olarak Türkiye’nin toryum rezervleriyle ilgili spekülasyonları giderecek çalışmalar başlatılması ve gerçek durumun en kısa vakitte ortaya konulması istendi.
YÜZYILLAR BOYUNCA KARŞILAYACAK ÖLÇÜDE
AR-GE çalışmalarının nükleer reaktör ve proton hızlandırıcı teknolojilerini içermesi gerektiği belirtilen çalışmada, “GeV güçlü yüksek akımlı proton hızlandırıcının kurulmasını öngören ulusal bir programın gerçekleştirilmesi, ülkemizin güç ihtiyacını karşılamasının yanı sıra, bilim ve teknolojinin birçok alanında kullanılan nötron spallasyon kaynağına da sahip olmamızı sağlayacaktır. Türkiye’deki toryum rezervinin ülkemizin güç muhtaçlığını yüzyıllar boyunca karşılayacak ölçüde olduğu unutulmamalıdır” denildi.
Memurlar
